Jodoform
Jodoform (łac. iodoformium), CHI
3 – organiczny związek chemiczny z grupy halogenków alkilu, jodowa pochodna metanu.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 Próbka krystalicznego jodoformu | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
CHI3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
393,73 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
żółte, błyszczące kryształy lub jasnożółty, bardzo miałki proszek, tłustawy w dotyku, o swoistym przenikliwym zapachu, lotny z parą wodną[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki |
chlorometan, dichlorometan, tetrachlorometan, fluoroform, chloroform, bromoform | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ATC | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Właściwości edytuj
W temperaturze pokojowej czysty jodoform formuje żółte kryształy lub proszek o charakterystycznym, intensywnym i silnie przenikającym zapachu. Temperatura topnienia 119 °C. Pod wpływem światła i powietrza ulega stopniowemu rozkładowi. Praktycznie nie rozpuszcza się w wodzie, jest rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych (np. alkohol etylowy, dwusiarczek węgla, chloroform, etery, kwas octowy).
Otrzymywanie edytuj
Otrzymywany jest z acetonu lub alkoholu etylowego działaniem roztworu jodu w wodorotlenku sodu (NaOH) lub potasu (KOH), patrz reakcja jodoformowa.
Historia edytuj
Jodoform jest jednym z najstarszych antyseptyków. Wprowadził go do medycyny wiedeński chirurg Albert von Mosetig-Moorhof w 1880 r.
Zastosowanie w medycynie edytuj
Jodoform wykazuje działanie przeciwbakteryjne, miejscowo znieczulające, odwaniające, osuszające oraz tamujące krwawienie. Pobudza także korzystne procesy ziarninowania[5]. Zaletą kliniczną jodoformu jest brak wytwarzania oporności przez bakterie – co jest wykorzystywane w przypadkach oporności bakterii na antybiotyki[6]. Wadą związku jest przenikliwa, nieprzyjemna woń oraz toksyczność po przypadkowym zażyciu doustnym. Obecne znaczenie w lecznictwie jodoformu jest znacznie mniejsze niż dawniej, jednak jest ujęty Farmakopei Polskiej (stan na 2022 r.)[7].
Zastosowanie obejmuje wiele obszarów medycyny. Używany jest w chirurgii i dermatologii (zakażone rany, zwłaszcza z cuchnącymi wydzielinami ropnymi, antybiotykooporne choroby skóry); laryngologii, stomatologii, niekiedy w ginekologii oraz rzadziej w innych gałęziach lecznictwa. Stosowany jest także w weterynarii (głównie w chorobach kopyt). Sporządza się postaci leków recepturowych wykonywanych w aptece w zakresach stężeń 2–30% (maści, pasty, emulsje, zawiesiny, przysypki, globulki dopochwowe, pręciki docewkowe). Może być zaaplikowany w formie nieprzetworzonej (per se)[5].
Przykłady złożonych składów leków recepturowych:
PASTA JODOFORMOWA złożona[8]Rp.
- Iodoformi 20,0
- Tetracaini hydrochlorici 3,0
- Thymoli 0,4
- Pastae Zinci ad 100,0
- M.f.pasta
GLOBULKI JODOFORMOWO-METRONIDAZOLOWE[9]Rp.
- Iodoformi 0,2
- Metronidazoli 0,4
- Witepsoli H15 q.s
- M.f.glob.vag. d.t.d. No 12
Dostępność w Polsce
W zależności od obszaru zastosowania jodoform jest handlowo dostępny (2022) jako :
- Iodoformium FP XII (Farmakopea Polska) - surowiec farmaceutyczny do receptury aptecznej (Fagron[10][11]; Chema-Elektromet[12][13])
- Jodoform USP (Farmakopea Amerykańska) - wyrób medyczny stomatologiczny (Chema-Elektromet)[14]
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h Farmakopea Polska IV, Ministerstwo Zdrowia, t. 1, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1965, s. 1393, OCLC 603050816.
- ↑ a b Jodoform (nr 109452) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
- ↑ a b c Iodoform, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2013-04-07] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Jodoform. [martwy link] The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2013-04-07]. (ang.).[niewiarygodne źródło?]
- ↑ a b Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński (red.), Leksykon leków, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1991, s. 414, ISBN 83-200-1500-6, OCLC 29536613.
- ↑ Wojciech Wilkoński, Lidia Jamróz-Wilkońska, Eliminacja infekcji endodontycznych (3), [w:] Podyplomie.pl [online], Medical Tribune Polska [dostęp 2022-07-10].
- ↑ Iodoformium, [w:] Farmakopea Polska, wyd. XII, t. 3, Warszawa: Dragon, 2020, s. 4434, ISBN 978-83-8172-543-9, OCLC 1228836455.
- ↑ Stefania Jabłońska, Tadeusz Chorzelski, Choroby skóry. Dla studentów medycyny i lekarzy, wyd. 3, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1994, s. 415, ISBN 978-83-200-1837-0, OCLC 37786047.
- ↑ Preparaty Galenowe, wyd.I 2010 r, J.Pluta, D.Hanzar-Garbacz, B.Karolewicz, M.Fast - s. 117
- ↑ Rejestry Medyczne. Rejestr surowców farmaceutycznych > https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/ - Iodoformium (Fagron Polska) Pozwolenie na dopuszczenie do Obrotu bezterminowe nr 13906
- ↑ Przykładowy certyfikat analityczny (CoA) dla serii surowca farmaceutycznego do receptury aptecznej; wytwórcy Fagron Polska : https://akademiafagronu.pl/wp-content/uploads/2022/05/216301.pdf seria: 216301 Termin ważności: 31.03.2025
- ↑ Rejestry Medyczne. Rejestr surowców farmaceutycznych > https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl/ - Iodoformium (Chema-Elektromet) Pozwolenie na dopuszczenie do Obrotu bezterminowe nr 13680
- ↑ Przykładowy certyfikat analityczny (CoA) nr 233/K/2022 dla serii surowca farmaceutycznego do receptury aptecznej : Iodoformium Chema-Elektromet 30g seria: 7.04.2022 Termin ważności: 30.04.2025
- ↑ JODOFORM - Chema-Elektromet [online], rzeszow.pl [dostęp 2024-04-23] (pol.).
Bibliografia edytuj
- Jodoform. pharma-cosmetic.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-27)]., informacja na stronie wytwórcy surowca farmaceutycznego pharma-cosmetic.com.pl [strona archiwalna]
- Leksykon Leków, Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, PZWL 1991
- Farmakologia, Podstawy farmakoterapii, Piotr Kubikowski, Wojciech Kostowski, PZWL 1979
- Poradnik Terapeutyczny, red. Piotr Kubikowski, wyd. II – PZWL 1969 r., wyd. III – PZWL 1975 r.
- Jodoform, Karta Charakterystyki Substancji Niebezpiecznej. pharma-cosmetic.com.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-28)]. pharma-cosmetic.com.pl [strona archiwalna]
