Kīlauea
Kīlauea – czynny wulkan leżący w archipelagu Hawajów (USA) na wyspie Hawaiʻi. Hawajczycy używają nazwy Kīlauea wyłącznie na określenie szczytowego krateru (Halemaʻumaʻu), jednak wulkanolodzy stosują ją na określenie całego wulkanu.
 Kaldera na szczycie wulkanu w 2012 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Stan | |
| Położenie | |
| Pasmo | |
| Wysokość |
1222[1] m n.p.m. |
| Dane wulkanu | |
| Rok erupcji |
2020 |
| Typ wulkanu | |
| Aktywność | |
Położenie na mapie Hawajów  | |
Położenie na mapie Oceanu Spokojnego  | |
 19°24′25″N 155°17′00″W/19,406944 -155,283333
| |
Wulkan wznosi się na wysokość 1247 m n.p.m. i zajmuje powierzchnię 1430 km², co stanowi 13,7% powierzchni wyspy. W głównym kraterze znajduje się jezioro lawowe Halemaʻumaʻu.
Wulkan zbudowany jest z bazaltu.
Ostatnia erupcja wulkanu rozpoczęła się 20 grudnia 2020 roku. Poprzednia, długa erupcja trwała od 3 stycznia 1983 roku do 4 września 2018 roku i zakończyła się dużym, niszczycielskim epizodem na obszarze Leilani Estates,
Pierwsza erupcja nastąpiła około 300 000-600 000 lat temu, jednak za względu na ciągłą aktywność i przykrywanie przez wypływającą lawę powierzchni góry, najstarsze znalezione skały mają około 23 000 lat.
Pierwszym Europejczykiem, który ujrzał wulkan był William Ellis, który dokonał tego w 1823 r. Od tamtego czasu odnotowano 61 erupcji, z czego 34 od 1952 r. Od 1983 r. do 2018 r. wulkan ciągle wyrzucał lawę i dymy.
Według tradycyjnych hawajskich wierzeń Kīlauea jest siedzibą bogini Pele. Wiele hawajskich pieśni oraz ustna tradycja mówi o wybuchach wulkanu spowodowanych złością Pele. Halemaʻumaʻu po hawajsku oznacza dom paproci. Według legendy nazwa ta wzięła się od odrzuconego zalotnika Pele – Kamapuaʻa, który zbudował z paproci dom nad kraterem, by zapobiec ucieczce Pele i erupcjom wulkanu, co jednak nie przyniosło rezultatu.
Przypisy edytuj
- ↑ Kilauea. [w:] Global Volcanism Program [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2020-03-25]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- United States Geological Survey: Kīlauea -- Perhaps the World’s Most Active Volcano. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
- Mary Kawena Pukui; Samuel H. Elbert: Hawaiian Dictionary: Hawaiian-English and English-Hawaiian. University of Hawai’i Press, 1986. ISBN 978-0-8248-0703-0.
Linki zewnętrzne edytuj
- aktywność Kīlauea na filmach. [dostęp 2010-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-09)]. (ang.).
- panorama Halemaʻumaʻu na żywo. [dostęp 2010-02-08]. (ang.).
- panorama stożka Puʻu ʻŌʻō na żywo. [dostęp 2010-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-22)]. (ang.).
- Hawaii Center for Volcanology (ang.)
- Status wulkanu w dniu 21 grudnia 2020. [dostęp 2020-12-21]. (ang.).