Karlino

miasto w województwie zachodniopomorskim

Karlino (niem. Körlin an der Persante[2]) – miasto w północno-zachodniej Polsce, w województwie zachodniopomorskim, w powiecie białogardzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Karlino.

Karlino
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Karliński Rynek
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 zachodniopomorskie

Powiat

białogardzki

Gmina

Karlino

Data założenia

1240

Prawa miejskie

1385

Burmistrz

Waldemar Miśko

Powierzchnia

9,4[1] km²

Wysokość

14 m n.p.m.

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


5564[1]
592[1] os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 94

Kod pocztowy

78-230

Tablice rejestracyjne

ZBI

Położenie na mapie gminy Karlino
Mapa konturowa gminy Karlino, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Karlino”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Karlino”
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego
Mapa konturowa województwa zachodniopomorskiego, u góry nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Karlino”
Położenie na mapie powiatu białogardzkiego
Mapa konturowa powiatu białogardzkiego, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Karlino”
Ziemia54°02′07″N 15°52′37″E/54,035278 15,876944
TERC (TERYT)

3201034

SIMC

0949968

Urząd miejski
plac Jana Pawła II 6
78-230 Karlino
Strona internetowa
BIP

Miasto ma 5507 mieszkańców (30 czerwca 2022).

Położenie edytuj

 
Rzeka Parsęta w okolicach Karlina

Miasto leży ok. 6 km na północny zachód od Białogardu, w widłach dwóch rzek Parsęty i Radwi, na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 112 z drogą wojewódzką nr 163, przy linii kolejowej nr 404.

Znajduje się w północno-wschodniej części województwa zachodniopomorskiego.

Powierzchnia miasta wynosi 9,40 km² (1 stycznia 2009)[3], zajmując 1,1% powierzchni powiatu.

Historia edytuj

 
Panorama Karlina na Wielkiej Mapie Księstwa Pomorskiego Eilerta Lübbena z l. 1610–1618

Stara osada położona przy szlaku solnym z Kołobrzegu do Wielkopolski. Pierwsza wzmianka z 1159 o komorze celnej pobierającej opłaty od drewna transportowanego wodą do kołobrzeskich warzelni[4]. Kolejna wzmianka z 1240 roku podaje, że Karlino należało do tzw. księstwa kamieńskiego. W notce z 1299 roku występuje zapis „Civis In Corlin”. Biskupi kamieńscy weszli w posiadanie Karlina w 1280 roku w spadku po księciu Warcisławie III. W 1308 roku biskup kamieński wspmniał o swoim zamku w Karlinie, będącym niewielkim, drewnianym grodem w widłach dwóch rzek Parsęty i Radwi. W 1372 roku postanowiono przenieść siedzibę biskupstwa z Kamienia do Karlina, w tym celu rozpoczynając budowę zamku obronnego. Na ten cel biskup Filip von Rehberg pożyczył od rady miejskiej Słupska kwotę 350 grzywien. On też w 1385 roku nadał osadzie Karlino prawa miejskie na prawie lubeckim oraz ustanowił herb i pieczęć miejską[5].

W roku 1409 doszło do wielkich zniszczeń w efekcie zajęcia Karlina przez wojska pomorskie, ponowne zniszczenia miały miejsce w 1481, dokonali ich mieszczanie koszalińscy, którzy zbuntowali się przeciwko biskupowi[5]. Wojna trzydziestoletnia (1618–1638) przerwała rozwój, powodując stagnację Karlina na prawie 100 lat. Od 1653 r. pod panowaniem brandenbursko-pruskim, dzieliło losy polityczne Pomorza Zachodniego (zgermanizowana nazwa Korlin a Persante). W 1699 r. Fryderyk I Hohenzollern osiedlił w Karlinie emigrantów francuskich, którzy założyli gorzelnię[4].

Miasto dotknęły pożary: pierwszy w 1685 roku strawił całe miasto (ocalał jedynie zamek i kościół), w 1765 roku pożar strawił również przedmieścia Karlina. W międzyczasie wojska gen. Rumiancewa splądrowały i podpaliły zamek, który nie został odbudowany. Po tym burzliwym okresie nastąpił rozwój Karlina. Na miejscu wypalonego zamku powstał browar, a na parcelach w centrum miasta zaczęły powstawać pierwsze murowane kamienice. W 1724 roku uregulowano Parsętę i przerzucono przez nią pierwszy most betonowy.

W latach 1846–1849 wybudowano drogę łączącą miasto z Kołobrzegiem i Szczecinkiem, a niespełna dziesięć lat później, w 1859 roku przez stację Karlino przejechał pierwszy pociąg. Największy rozkwit handlu oraz przemysłu (m.in. tkactwo[4]) Karlino przeżyło w XIX i na początku XX wieku. W 1873 r. zlikwidowano istniejący od 1724, najmniejszy w Prusach powiat karliński[5], a miasto przyłączono do ziemskiego powiatu kołobrzesko-karlińskiego (Bezirk Kolberg-Körlin), który istniał do 1946 roku. Koniec XIX wieku to okres uprzemysłowienia – powstała wtedy m.in. Karlińska Fabryka Maszyn (Maschinenfabrik Körlin). Rozwinął się przemysł spożywczy (młyny, olejarnia) i drzewny (tartak, stolarnia).

W 1940 roku do Karlina przybyła grupa 150 jeńców francuskich. Wobec zbliżającej się Armii Czerwonej w styczniu 1945 roku wydano rozkaz o ewakuacji ludności cywilnej, który dotarł do miasta dopiero w nocy 3 marca 1945 roku. Mieszkańcy zamierzali ewakuować się przez Dygowo i Kołobrzeg, jednak żołnierze sowieccy wysadzili most na Parsęcie i 4 marca zajęli miasto (w 1985 roku odsłonięto przy ul. Parkowej pomnik ku ich czci)[6]. Zabudowa miasta nie ucierpiała zbyt mocno.

Wkrótce miasto zostało przekazane polskiej administracji i wcielone do państwa polskiego. Dotychczasowych mieszkańców Karlina wysiedlono do Niemiec. Pierwsi polscy osadnicy pojawili się w mieście 20 marca 1945.

W związku ze znacznym zniszczeniem Kołobrzegu, Karlino pełniło funkcję siedziby władz powiatu do roku 1947. W 1958 roku miasto zostało przyłączone do powiatu białogardzkiego. W latach 1950–1998 należało do województwa koszalińskiego.

Karlino kontynuuje tradycje przemysłu przetwórczego drewna. W mieście i najbliższych okolicach jest kilka zakładów przemysłowych produkujących płyty pilśniowe, sklejki, forniry itp. produkty; lokalnym wyrobem jest tzw. „płyta karlińska” produkowana z gałęzi, kory i podobnych odpadów. Miasto jest również niewielkim ośrodkiem przemysłu mechanicznego (piece) i wydobywczego (ropa, gaz)[7].

Erupcja ropy naftowej edytuj

Osobny artykuł: Erupcja ropy w Karlinie.

Na przełomie lat 1980 i 1981 podczas prac przy odwiertach poszukiwawczych doszło w podkarlińskich Krzywopłotach do wybuchu i zapłonu ropy naftowej.

Zabytki edytuj

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[8][9]:

  • przyziemie zamku Biskupów Kamieńskich, z XIV wieku, przebudowane w latach 30. XIX wieku, obecnie spichlerz
    • dworek, obecnie budynek administracyjny, z przełomu XIX / XX wieku, obecnie budynek administracyjny
    • magazyn zbożowy, z końca XIX wieku
    • obora, z końca XIX wieku
    • stodoła, z końca XIX wieku
    • kuźnia, po 1945 roku
  • dom, przy ul. Konopnickiej 29, szachulcowy budynek mieszkalny w stylu eklektycznym z połowy XIX wieku
  • dom, przy ul. Koszalińskiej 94, szachulcowy, budynek mieszkalny w stylu eklektycznym z przełomu XIX i XX wieku; ściany i dach wyłożone czarnym łupkiem. Oryginalna stolarka drzwiowa i okienna – z gzymsem i sztukaterią (arabeskami) i kolumnami
  • spichlerz, przy ul. Szczecińskiej 17, szachulcowy budynek w stylu neogotyckim z lat 30. XIX wieku, nr rej. 1181 z dnia 20 lipca 1983 r. Szczególne wykończenie szczytowe z neogotyckimi wieżycami
  • dom tzw. Napoleona, Rynek 17, szachulcowo-murowany budynek z 1792 r.
  • ratusz, zbudowany w latach 1908–1912 w południowo-zachodnim narożniku rynku. Poprzedni ratusz spłonął 27 stycznia 1907 r. podczas obchodów urodzin cesarza niemieckiego Wilhelma II. Nowy ratusz został zbudowany w stylu eklektycznym ze sklepieniem neogotyckim. Charakteryzuje się bogatą sztukaterią, szczytem neorenesansowym z kartuszem miasta; obecnie jest siedzibą Urzędu Miasta i Gminy.
  • kamienica, przy ul. Koszalińskiej 4, pochodzi z drugiej połowy XIX wieku, murowana, zbudowana w stylu neorenesansowym
  • kamienica, przy ul. Koszalińskiej 16 z 1902 r., secesyjna, murowana, nad witrynami sklepowymi maszkarony.
  • kamienica, przy ul. Koszalińskiej 22 z końca XIX wieku, neoklasycystyczna, murowana.
  • budynek mieszkalny, przy ul. Koszalińskiej 77 z końca XIX wieku, neoklasycystyczny, murowany, z bogatą sztukaterią, gzymsem kostkowym, pilastrami i tympanonem.
  • budynek mieszkalny na ul. Koszalińskiej 86, z 2. połowy XIX wieku. Zbudowany w stylu eklektycznym z oryginalną stolarką drzwiową i okienną, z gzymsem kostkowym i sztukaterią (arabeskami), pilastrami i tympanonem. Budynek wyremontowany, pokryty nowym dachem, a na dwupiętrowym strychu urządzono mieszkania.
  • kamienica, przy ul. Białogardzkiej – eklektyczna, murowana z 2. poł. XIX wieku.
  • kamienica, przy ul. Szczecińskiej – murowana, zbudowana w drugiej połowie XIX wieku w stylu secesyjnym.
  • dwór Fryderyka Wilhelma na wyspie. Budynek murowany, eklektyczny, szachulcowy, zbudowany pod koniec XIX wieku. Po II wojnie światowej pełnił funkcję budynku biurowego, należącego do PGR Karlino.
  • spichlerz przy ul. Spichrzowej, został zbudowany pod koniec XIX wieku. Obiekt murowany, z cegły palonej, szachulcowy.
  • pomnik pamięci sportowców
  • cmentarz żydowski.

Gospodarka edytuj

 
Kopalnia ropy naftowej

Karlino jest ośrodkiem przemysłowym. Ważną rolę odgrywa tu przemysł drzewny. Do największych zakładów należą[10]:

Oprócz tego w mieście działają przedsiębiorstwa usługowe, punkty handlowe, hurtownie; są stacje benzynowe, poczta, posterunek policji, jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej.

W Karlinie działają placówki opieki zdrowotnej:

  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „EBW”
  • Indywidualna Praktyka Lekarska
  • Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Therapia”
  • Indywidualne praktyki stomatologiczne
  • Apteki

Demografia edytuj

Karlino liczy 5507 mieszkańców. Gęstość zaludnienia Karlina wyniosi 585,9 osób na km². Na 100 mężczyzn przypada 107 kobiet (koniec 2022)[11].

 
* Populacja mieszkańców Karlina w latach 1995–2022[11].
 
Piramida wieku mieszkańców Karlina w 2021 roku[11].























Transport edytuj

 
Stacja kolejowa Karlino

Na południe od Karlina biegnie droga wojewódzka nr 112 na trasie PłotyKoszalin. Miasto jest połączone z tą drogą dwoma zjazdami. Przez Karlino przechodzi droga wojewódzka nr 163 biegnąca z Kołobrzegu do Białogardu i Wałcza.

W mieście i gminie działają połączenia PKS-u.[potrzebny przypis]

W Karlinie znajduje się stacja kolejowa. Do 1964 roku istniał również przystanek linii wąskotorowej.

Kultura edytuj

W mieście działa Karliński Ośrodek Kultury, biblioteka publiczna, liczne świetlice i kluby. Oferują one zajęcia plastyczne, muzyczne, sportowe, fotograficzne oraz konkursy, zawody, czy też licznie organizowane festyny i imprezy. Ważnymi imprezami w mieście są:

  • Europejski Festiwal Twórczości Dziecięcej na który zjeżdżają się reprezentacje dzieci z krajów takich jak: Niemcy, Czechy, Węgry, Hiszpania, Grecja czy Portugalia. Udział też biorą dzieci z Polski m.in. z Kaszub, Zakopanego, Ustrzyk Dolnych czy Białogardu[12].
  • Turniej Tańca Towarzyskiego
  • Ogólnopolski konkurs fotograficzny
  • Międzynarodowy Dzień Dziecka
  • Ogólnopolski Przegląd Poezji Śpiewanej „Peccadilo”
  • Międzynarodowe Dni Karlina
  • Noc Muzyki Elektronicznej

Atutem miasta i gminy jest wyremontowany amfiteatr.

Oświata edytuj

Szkolnictwo na terenie Karlina obejmuje zakres przedszkolny, podstawowy, gimnazjalny i średni. W mieście istnieje:

  • Szkoła Podstawowa im. Bohaterów 6 Pomorskiej Dywizji Piechoty
  • Przedszkole Miejskie im. Marii Skłodowskiej-Curie
  • Zespół Szkół utworzony w 2014. Szkoły wchodzące w skład ZS w Karlinie to:
    • Gimnazjum Miejskie im. Ludzi Wielkiego Serca i Umysłu utworzone w 2001
    • Technikum
    • Branżowa Szkoła I Stopnia
    • Liceum Ogólnokształcące
    • Liceum dla Dorosłych

Sport edytuj

 
Hala sportowa

Na terenie miasta działają dwa kluby, kilka sekcji sportowych oraz amatorskie kluby i kółka sportowe, Miejski Klub Sportowy, Międzyszkolny Ludowy Uczniowski Klub Sportowy. Najważniejszymi klubami są:[potrzebny przypis]

  • Klub Sportowy Sokół Karlino
  • Klub Sportowy „Szejk” Karlino reprezentujący piłkę siatkową.
  • KSW „Róża” Karlino
  • MLUKS Karlino

W mieście jest hala sportowa wyposażona w nowoczesne urządzenia, stadion miejski, bieżnię na 400 m oraz boiska do gry w siatkówkę i piłkę nożną, istnieją też korty tenisowe, pseudo-skatepark i pseudo-minigolf.[potrzebny przypis]

Stadion Miejski w Karlinie dla 5 tys. osób ma wymiary 100 × 50 m. Miejski Klub Sportowy „Sokół” grał w sezonie 2010/2011 w V lidze okręgowej piłki nożnej[13].

W październiku 2014 została otwarta hala widowiskowo-sportowa wyposażona w widownie dla 523 osób, kręgielnie, siłownie, salkę do zabaw dla dzieci oraz kort do squasha.[potrzebny przypis]

Imprezy sportowe:

  • Rajd Monte Karlino – najstarsza impreza rajdowa w regionie, organizowana od 1971 roku
  • Bieg Papieski, który wcześniej odbywał się w Koszalinie
  • Spartakiada dla osób niepełnosprawnych
  • Regionalne Zawody Konne w skokach przez przeszkody

Wspólnoty religijne edytuj

 
Kościół św. Michała Archanioła

Na terenie miasta działalność religijną prowadzą następujące kościoły i związki wyznaniowe:

Administracja edytuj

 
Ratusz

Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Są w nim 43 ulice[potrzebny przypis]. Mieszkańcy Karlina wybierają do rady miejskiej 10 radnych (10 z 15). Pozostałych 5 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy. Siedzibą władz jest ratusz na placu Jana Pawła II.

Części miasta: Dębolas, Karlinko, Kolonia Miejska, Krzywopłoty, Witolub.[potrzebny przypis]

Burmistrzowie Karlina:

Mieszkańcy Karlina wybierają parlamentarzystów z okręgów wyborczych z siedzibą komisji w Koszalinie, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.

Gmina Karlino utworzyła w obrębie miasta 2 jednostki pomocnicze, zwane osiedlami (tj. Osiedle Nr 1 i Nr 2). Organem uchwałodawczym jest w nich ogólne zebranie mieszkańców, które wybiera zarząd osiedla składający się z 3 osób, w tym przewodniczącego[15].

Współpraca zagraniczna edytuj

19 czerwca 2000 roku została podpisana umowa pomiędzy Karlinem a gminą Dargun w Meklemburgii-Pomorzu Przednim. Współpraca ta skutkuje wzajemnymi spotkaniom i mieszkańców, kontaktami pomiędzy szkołami z obydwu gmin, współpracę samorządów w zakresie inwestycji, kultury i oświaty. Od 2000 roku działa w mieście Stowarzyszenie Polsko-Niemieckie, które powstało w efekcie działania obecnych i dawnych mieszkańców Karlina, którzy mieszkają obecnie w Reinfeld (Holstein) koło Lubeki. W 2002 roku podpisana została umowa z duńską gminą Skælskør, a w styczniu 2006 roku zawarto umowę partnerską z niemieckim miastem Wolgast[16].

Miasta i gminy partnerskie
Miasto Kraj Data podpisania umowy
Dargun   Niemcy 19 czerwca 2000
Skælskør   Dania 20 czerwca 2002
Wolgast   Niemcy 3 stycznia 2006

Gmina Karlino należy do Związku Miast i Gmin Dorzecza Parsęty.

Honorowi obywatele miasta edytuj

  • Fritz Homann – przewodniczący Rady Nadzorczej Homanit Polska, firmy będącej jednym z największych pracodawców gminy.

Przypisy edytuj

  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  3. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r.. „Powierzchnia i Ludność w Przekroju Terytorialnym”, 2013-07-26. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1505-5507. 
  4. a b c Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Sport i Turystyka, 1980, s. 154, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
  5. a b c Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 199, ISBN 978-83-7495-133-3.
  6. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939–1945, Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, s. 348.
  7. Historia. „UMiG”. Karlino. 
  8. Rejestr zabytków nieruchomych woj. zachodniopomorskiego – stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 2. [dostęp 2013-03-25].
  9. Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie.
  10. Strategia rozwoju miasta i gminy do 2015 r. „UMiG”. Karlino. 
  11. a b c Karlino w liczbach. Karlino - Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2015-12-29] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  12. Europejski Festiwal Twórczości Młodych. „UMiG”. Karlino. 
  13. Miejski Klub Sportowy Sokół Karlino. 90minut.pl. [dostęp 2011-04-04].
  14. Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2020-01-22].
  15. Uchwała Nr XX/138/04 Rady Miejskiej w Karlinie z dnia 25 lutego 2004 r. ws. statutów jednostek pomocniczych (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego z 2004 r. Nr 21, poz. 418).
  16. Partnerzy. „UMiG”. Karlino. 

Bibliografia edytuj

  • Katarzyna Łukaszewicz, Karlino, Bydgoszcz: Omega, 2001, ISBN 83-7263-834-9.
  • Folder promocyjny UMiG, Karlino, 2003

Linki zewnętrzne edytuj