Karol Śliwka (1894–1943)
Karol Śliwka (ur. 13 marca 1894 w Bystrzycy, zm. w marcu 1943 w Mauthausen) – polski działacz komunistyczny w Czechosłowacji, jeden z liderów społeczności polskiej na Śląsku Cieszyńskim, deputowany do Zgromadzenia Narodowego Republiki Czechosłowackiej (1925–1938).
| Data i miejsce urodzenia |
13 marca 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
marzec 1943 |
| deputowany do Zgromadzenia Narodowego Republiki Czechosłowackiej | |
| Okres |
od 1925 |
Życiorys edytuj
Urodził się w robotniczej rodzinie wielodzietnej (miał siedmioro rodzeństwa) na Śląsku Cieszyńskim. Pochodził z rodziny ewangelickiej, w której kobiety były religijne, a mężczyźni byli komunistycznymi "bezbożnikami". Jego ojciec, Jan Śliwka, był hutnikiem w hucie trzynieckiej i jednocześnie działaczem robotniczym i oświatowym[1]. Po ukończeniu pięciu klas szkoły powszechnej w rodzinnej Bystrzycy uczył się w Gimnazjum Polskim w Cieszynie (od 1905). Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się na ochotnika do armii Józefa Hallera, jednak po kilku miesiącach dostał się do niewoli rosyjskiej, w której przebywał w latach 1915–1918 (głównie w Kałudze). Po rewolucji lutowej w 1917 przystąpił do Sekcji Międzynarodowej RKP(b). Wziął udział w I Kałuskim Zjeździe Gubernialnym Partii oraz wszedł w skład Kałuskiego Komitetu Gubernialnego RKP(b) i Gubernialnej Komisji ds. Jeńców i Uchodźców, której został przewodniczącym.
W 1918 przystąpił do Komunistycznej Partii Robotniczej Polski. W kwietniu 1919 został wysłany do Warszawy, jednak po przybyciu aresztowano go i dwa miesiące spędził w więzieniu. Po wyjściu na wolność zdecydował się na powrót do rodzinnej Bystrzycy. W 1919 złożył eksternistycznie egzamin dojrzałości w Polskim Gimnazjum Państwowym w Cieszynie (w 1914 nie zdążył dokończyć ośmioklasowej szkoły) i rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz w Akademii Handlowej w Krakowie. Po roku porzucił naukę i wrócił na Śląsk. Nie założył rodziny - zamieszkał u brata w Dąbrowie[1], w centrum zagłębia karwińskiego i podjął pracę w Robotniczym Stowarzyszeniu Spożywczym i Oszczędnościowym w Trzyńcu. W międzyczasie redagował wydawany w Cieszynie „Przegląd Spółdzielczy”.
W 1920 przystąpił do Polskiej Partii Socjaldemokratycznej Śląska Cieszyńskiego, która rok później przekształciła się w PSPR. Pełnił obowiązki redaktora naczelnego jej organu pod nazwą „Robotnik” (później „Głos Robotniczy”). Jeszcze w tym samym roku opuścił szeregi PSPR i przystąpił do Komunistycznej Partii Czechosłowacji, tworząc jej Oddział Polski (w październiku i listopadzie 1921 uczestniczył w zjeździe zjednoczeniowym czeskich komunistów). Zasiadał w komitecie okręgowym morawsko-ostrawskim partii, wszedł również w skład 24-osobowego KC jako przedstawiciel mniejszości polskiej.
W latach 1922–1924 odbył dwukrotne podróże do RFSRR i ZSRR, gdzie uczestniczył w obradach IV i V Zjazdu Kominternu.
W listopadzie 1925 został wybrany najmłodszym posłem do Zgromadzenia Narodowego w historii Republiki Czechosłowackiej. Swój mandat odnawiał w latach 1929 i 1935. Jako deputowany sprzeciwiał się dyskryminacji polskiej ludności na Śląsku Cieszyńskim. Występował m.in. z projektem wzięcia na utrzymanie przez państwo polskich szkół mniejszościowych w Czechosłowacji[2]. Był elokwentny, znał sześć języków. Znakomicie przemawiał. Jego wystąpienia w praskim sejmie, wygłaszane zwykle w języku polskim z licznymi wstawkami czeskimi i niemieckimi, uznawane były za znaczące dzieła oratorskie. Jednocześnie polska ludność z Zaolzia podziwiała jego dowcip i bezpośredniość podczas tradycyjnych mitingów komunistycznych, organizowanych w latach 30. na szczycie Czantorii[1].
Oprócz działalności politycznej jego pasją było dziennikarstwo. Stał na czele redakcji „Głosu Robotniczego” (organu Sekcji Polskiej Komunistycznej Partii Czechosłowacji), do którego pisywał większość tekstów. Później pismo przekształciło się w „Głos Robotniczy i Włościański” (1930) i „Głos Robotniczy i Ludowy” (1936).
W łonie KPC reprezentował poglądy antyrewizjonistyczne, popierał tzw. linię Gottwalda[3]. Jako poseł organizował strajki, marsze głosowe oraz demonstracje ludności na Śląsku Cieszyńskim i Opawskim. Sprzeciwiał się wykorzystywaniu przez władze polskie (m.in. konsulat generalny RP w Morawskiej Ostrawie) problemu mniejszości polskiej w celu walki z państwem czechosłowackim, choć jednocześnie zdecydowanie opowiadał się za przestrzeganiem praw ludności polskiej. Po zajęciu Zaolzia przez wojska polskie został aresztowany i wraz z Franciszkiem Krausem osadzony w więzieniu na Mokotowie, z którego wyszedł po wydaniu oświadczenia, w którym zrywał z ruchem komunistycznym i namawiał do tego pozostałych. Od kwietnia 1939 był pod nieustannym nadzorem policji. Podjął pracę w kasie brackiej górniczej w Orłowej oraz Centralnym Stowarzyszeniu Spożywczym dla Śląska Cieszyńskiego w Łazach.
W kwietniu 1940 został aresztowany przez Gestapo i uwięziony w Morawskiej Ostrawie (później: Opolu, Wrocławiu, Wołowie i Bytomiu). W 1942 skazano go za „zdradę stanu” na pięć lat więzienia, które odbywał w Cieszynie, a później w Mauthausen, gdzie oficjalnie zmarł w marcu 1943 na osłabienie układu krążenia.
Po 1945 potępiany w Czechosłowacji za zdradę ideałów komunistycznych w 1938, doczekał się rehabilitacji w 1969.
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Jan Rusnok: Pod Czantorią. Gawędy o ziemi rodzinnej. Katowice: Śląsk, 1984, s. 64-65. ISBN 83-216-0439-0.
- ↑ Projekt ten został zgłoszony w 1932, zakładał upaństwowienie gimnazjum w Orłowej, 7 szkół wydziałowych i 11 ludowych oraz 2 zawodowych (w Orłowej i Końskiej). Ostatecznie nie wszedł w życie, zob. „Stosunek polskich partii i ugrupowań politycznych do problemu oświaty i kultury ludności polskiej na Zaolziu”, w: Zenon Jasiński, „Działalność kulturalno-oświatowa Polaków za Olzą (1920-1938)”, Opole 1990, s. 31–41.
- ↑ Wokół Klementa Gottwalda skupiło się pod koniec lat dwudziestych skrzydło radykalne, akceptujące dyrektywy płynące z ZSRR. Zob. Jerzy Tomaszewski, „Czechosłowacja”, Warszawa 1997, s. 39.
Bibliografia edytuj
- Śląski Słownik Biograficzny, Śląski Instytut Wydawniczy, Katowice 1997
Literatura edytuj
- Józef Chlebowczyk, „Karol Śliwka i towarzysze walki: z dziejów ruchu komunistycznego na Zaolziu”, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Katowice-Kraków 1972