Wikipedia

Kazimierz Kowalski (zoolog)

polski paleozoolog

Kazimierz Kowalski (ur. 15 marca 1925 w Krakowie, zm. 29 maja 2007 tamże) – polski paleontolog, teriolog i speleolog, członek Polskiej Akademii Nauk (od 1971), prezes Polskiej Akademii Umiejętności (1994–2001). Autor blisko 700 publikacji i 24 taksonów kopalnych oraz jednego współczesnego.

Kazimierz Kowalski
skrót w taksonomii: Kowalski
Data i miejsce urodzenia

15 marca 1925
Kraków

Data i miejsce śmierci

29 maja 2007
Kraków

Profesor
Specjalność: paleontolog, zoolog i speleolog
Doktorat

1949
Uniwersytet Jagielloński

Profesura

1962

Polska Akademia Nauk / Umiejętności
Status PAN

członek korespondent: 1971,
członek rzeczywisty: 1986,
z-ca przewodniczącego Oddziału PAN w Krakowie[1] 1990–1992

Status PAU

członek czynny Wydziału IV PAU,
delegat Walnego Zgromadzenia do Zarządu PAU 1990-1994 i 2000-2007,
prezes PAU 1994-2000[2]

Instytut

Instytut Zoologii PAN w Krakowie

Okres zatrudn.

1960–1978 i 1985–1987

Prezes Polskiej Akademii Umiejętności
Okres spraw.

1994–2001

Poprzednik

Gerard Labuda

Następca

Andrzej Białas

Odznaczenia
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi

Kariera zawodowa edytuj

Kazimierz Kowalski był synem Zofii Kowalskiej z d. Medweckiej, lekarki oraz Tadeusza Kowalskiego, orientalisty, turkologa, arabisty, iranisty, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, członka PAU. Edukacja K. Kowalskiego przypadła na czas okupacji niemieckiej. Po zdaniu matury w trybie tajnego nauczania, rozpoczął studia zoologiczne na Tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim, a ukończył je na Uniwersytecie Jagiellońskim w 1947 roku. Jego praca magisterska była poświęcona rytmice dobowej gryzoni. Po studiach został asystentem w Zakładzie Psychologii i Etologii Zwierząt UJ, gdzie w 1949 roku obronił pracę doktorską o ekologii nietoperzy. W 1954 roku otrzymał propozycję pracy w tworzonej Pracowni Instytutu Zoologii PAN w Krakowie, która z czasem została przekształcona w samodzielny Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. W Instytucie kierował Zakładem Zoologii Systematycznej i Doświadczalnej. W 1954 roku uzyskał stanowisko docenta, w 1962 profesora nadzwyczajnego, a w 1969 profesora zwyczajnego. W latach 1960–1978 i 1985–1987 pełnił funkcję dyrektora instytutu. W latach 1978–1983 był profesorem zoologii na Uniwersytecie Orańskim w Algierii[3][4]. W 1964 roku był kierownikiem polsko-mongolskiej wyprawy paleontologicznej na Gobi[5]. W latach 1971–1985 był redaktorem naczelnym „Acta zoologica cracoviensia”[4]. Był autorem ponad 20 nazw taksonów kopalnych[4] i blisko 700 publikacji[6], w tym przeszło 500 artykułów naukowych, 12 monografii naukowych[7].

Od 1971 roku był członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk, a od 1986 jej członkiem rzeczywistym[8]. Od 1990 roku był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, a w latach 1994–2000 jej prezesem[3][5], wieloletni członek Polskiego Towarzystwa Geologicznego[9]. W 2002 roku w uznaniu za opracowanie monografii o faunie czwartorzędowej Europy oraz za całokształt dorobku naukowego został laureatem Nagrody Miasta Krakowa[10]. Pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera U, narożnik płn.-zach.).

 
Grób prof. Kazimierza Kowalskiego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Systematyka edytuj

Nazwy utworzone przez Kazimierza Kowalskiego edytuj

Kazimierz Kowalski jest autorem lub współautorem nazw naukowych wielu gatunków lub rodzajów ssaków[11]:

1. owadożerów (Eulipotyphla):

2. nietoperzy (Chiroptera):

3. gryzoni (Rodentia):

Kazimierz Kowalski jest także współautorem nazwy owada: Caenopsylla eremita Beaucournu & Kowalski, 1985.

Nazwy utworzone na cześć Kazimierza Kowalskiego edytuj

Poniżej wymienione epitety gatunkowe kowalskii lub casimirii, a także nazwa rodzajowa Kowalskia są eponimami mającymi na celu upamiętnienie Kazimierza Kowalskiego[12]:

Speleologia i taternictwo edytuj

Kazimierz Kowalski należał do grona najbardziej aktywnych polskich taterników jaskiniowych i speleologów[14]. W Tatrach odkrył nowe partie jaskiń (m.in. w jaskiniach Miętusiej, Zimnej, Szczelinie Chochołowskiej). W wielu polskich jaskiniach prowadził badania naukowe. W 1952 roku, podczas wyprawy z Włodzimierzem Starzeckim do Jaskini Miętusiej ustanowił polski rekord osiągniętej głębokości w jaskiniach: –213 m. W 1956 roku we francuskiej jaskini Gouffre Berger ustanowił kolejny rekord, schodząc na poziom –1122 m. Był autorem licznych artykułów i prac o tematyce jaskiniowej. Najbardziej znanym dziełem była monografia „Jaskinie Polski”[5].

Kazimierz Kowalski był także aktywnym członkiem wielu organizacji speleologicznych. Był współzałożycielem „Klubu Grotołazów”, a w latach 1950–1955 był współredaktorem czasopisma „Grotołaz”. W 1956 roku przewodniczył Komisji Taternictwa Jaskiniowego Klubu Wysokogórskiego. Był honorowym członkiem Klubu Wysokogórskiego i Polskiego Związku Alpinizmu[5]. W marcu 2006 roku za całokształt pionierskich dokonań, jako współtwórca taternictwa jaskiniowego, odkrywca i zdobywca w 1956 roku światowego rekordu głębokości –1122 m, w jaskini Gouffre Berger w Alpach francuskich otrzymał nagrodę Super Kolos[15][16].

Wybrane publikacje edytuj

  • Insectivores, bats and rodents from the early Pliocene bone breccia from Podlesice near Kroczyce (Poland). „Acta Palaeontologica Polonica”. 1 (4), s. 331-394, 1956. (ang.). 
  • Nasze nietoperze i ich ochrona. Kraków: Zakład Ochrony Przyrody PAN, 1955, s. 110.
  • Ssaki. Zarys teriologii. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 642.
  • rozdziały o jaskiniach i ssakach w monografii Tatrzańskiego Parku Narodowego (2 wyd. 1955 i 1962)
  • Mammals of Algeria (1991) – wraz z żoną, prof. B. Rzebik-Kowalską
  • Pleistocene Rodents of Europe. „Folia Quaternaria”. 72, s. 1–389, 2001. (ang.). 
  • Lemmings (Lemmini, Rodentia) of the Palaearctic and their evolution. W: Petculescu, A., Ştiucă, E.: Advances in Vertebrate Palaeontology. Bukareszt: Hen to Panta, 2003, s. 93–96. (ang.).

Przypisy edytuj

  1. ↑ KOWALSKI, Kazimierz. [w:] Członkowie Polskiej Akademii Nauk [on-line]. Polska Akademia Nauk. [dostęp 2020-09-05]. (pol.).
  2. ↑ Polska Akademia Umiejętności: Pozostają w naszej pamięci. Polska Akademia Umiejętności. [dostęp 2020-09-05]. (pol.).
  3. ↑ a b Prof. Dr Kazimierz Kowalski. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
  4. ↑ a b c Zdzisław Pucek. Papers in mammal paleontology honoring Kazimierz Kowalski: Kazimierz Kowalski a biographical sketch. „Acta zoologica cracoviensia”. 39 (1), s. ix-xi, 1996. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. ISSN 0065-1710. (ang.). 
  5. ↑ a b c d Kowalski Kazimierz. Zakopiański Portal Internetowy. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
  6. ↑ Jerzy Głazek: Kazimierz Kowalski (1925–2007). [dostęp 2019-12-17]. (pol.).
  7. ↑ Z. Kielan-Jaworowska: W poszukiwaniu wczesnych ssaków. Wyd. Uniw. Warszawskiego, 2013, strona 40
  8. ↑ KOWALSKI, Kazimierz [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).
  9. ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL-1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971.
  10. ↑ Nagrody Miasta Krakowa 2002. Biuletyn Informacji Publicznej. [dostęp 2013-01-03]. (pol.).
  11. ↑ pod red. Adam Nadachowski i Lars Werdelin. Index of mammal taxa proposed by Kazimierz Kowalski. „Acta zoologica cracoviensia”. 39 (1), s. xxxi, 1996. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. ISSN 0065-1710. (ang.). 
  12. ↑ pod red. Adam Nadachowski i Lars Werdelin. Taxonomy names honoring Kazimierz Kowalski. „Acta zoologica cracoviensia”. 39 (1), s. xxix-xxx, 1996. Instytut Systematyki i Ewolucji Zwierząt PAN. ISSN 0065-1710. (ang.). 
  13. ↑ Monique Vianey-Liaud, Helder Gomes Rodrigues i Laurent Marivaux. Early adaptive radiations of Aplodontoidea (Rodentia, Mammalia) on the Holarctic region: systematics, and phylogenetic and paleobiogeographic implications. „Paläontologische Zeitschrift”. 87 (1), s. 83–120, 2013. DOI: 10.1007/s12542-012-0143-3. (ang.). 
  14. ↑ Janusz Barył: Klub Grotolazów - historia STJ. Sekcja Taternictwa Jaskiniowego, Klub Wysokogórski. [dostęp 2019-12-17]. (pol.).
  15. ↑ PROF. KAZIMIERZ KOWALSKI. „Głos Seniora”. 08/2007, 2007. Trawers. (pol.). 
  16. ↑ Laureaci Super Kolosów. kolosy.pl. [dostęp 2019-12-17]. (pol.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazimierz_Kowalski_(zoolog)&oldid=71889756”