Klon polny

Klon polny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	mydleńcowce
Rodzina	mydleńcowate
Rodzaj	klon
Gatunek	klon polny
	Nazwa systematyczna
	Acer campestre L.; Sp.Pl., 1753
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Klon polny, paklon (Acer campestre L.) – gatunek drzewa z rodziny mydleńcowatych (Sapindaceae). Występuje w południowej i środkowej Europie, na Kaukazie i w Azji Mniejszej. W Polsce rozpowszechniony na Pogórzu Karpackim, w dolinie Wisły, na Śląsku Górnym i Dolnym, w Wielkopolsce i Kujawach. Status gatunku na Pomorzu niepewny – prawdopodobnie jest tu tylko zawleczony, podobnie jak na pojedynczych stanowiskach w Polsce północno-wschodniej^[4].

Morfologia edytuj

Kwiaty

Owoce

Kształt liścia

Pokrój: Drzewo wysokości 15 – 20 m. W mniej sprzyjających warunkach glebowych rośnie jako wielopniowy, duży krzew. Na żyznych glebach w lasach łęgowych przekracza 15 m wysokości. Na Kaukazie spotykane są osobniki osiągające wysokość 25 m. Posiada płytki system korzeniowy. Kora na starych pniach szarobrązowa, siatkowato, podłużnie spękana. Gałązki odmiany suberosa wykształcają charakterystyczne listwy korkowe.
Liście: Naprzeciwległe, zmienne (patrz ryciny), 3 – 5 klapowe, lekko karbowane lub zatokowo powycinane. Wierzch blaszki lekko lśniący, ciemnozielony, od spodu szarozielone, młode lekko owłosione, dojrzałe tylko w kątach nerwów. Ogonek 2 – 7 cm (w lecie z sokiem mlecznym), blaszka 5 – 8 cm długa i do 10 cm szeroka. Jesienią liście przebarwiają się na żółto.
Kwiaty: Zebrane po ok. 10 w podbaldachy, barwy żółtozielonej. Zarówno kielich, jak i korona pięciokrotne, pręcików 8, słupek jeden. Zakwita w maju, razem z rozwojem liści lub tuż po ich rozwoju.
Owoc: Błoniasto uskrzydlony, często delikatnie owłosiony, spłaszczony orzech, nazywany skrzydlakiem. Młode połączone po dwa, ustawione względem siebie w linii prostej (pod kątem 180°). Dojrzewają w końcu września. Dojrzałe rozpadają się.

Ekologia edytuj

Gatunek mało wymagający, odporny na trudne warunki (zapylenie i zanieczyszczenie powietrza), dobrze znosi suszę, odporny na choroby i szkodniki. Rośnie zarówno na stanowiskach słonecznych jak i zacienionych. W Polsce występuje znacznie rzadziej niż inne klony (klon pospolity i jawor). Rośnie na niżu i w niższych położeniach górskich (do ok. 700 m n.p.m.). Najczęściej jednak spotyka się go w zaroślach śródpolnych, na suchych, ciepłych zboczach, w lasach dębowych lub w zaroślach i czyżniach, złożonych z gatunków ciepłolubnych. Sadzony, rośnie na większości gleb, ale w naturze preferuje gleby świeże, przepuszczalne, o odczynie zasadowym. W fitosocjologii gatunek charakterystyczny dla Cl. Querco-Fagetea, Cl. Rhamno-Prunetea, wyróżniający dla SAll. Ulmenion oraz charakterystyczny i wyróżniający dla Ass. Galio-Carpinetum (regionalnie)^[5].

Zastosowanie edytuj

Korkowata kora na pędach odmiany suberosa

Roślina miododajna
Ze względu na wolny wzrost i tworzenie zwartych koron bardzo dobry gatunek do obsadzania wąskich ulic. Od wieków używany na formowane żywopłoty (podobnie jak lipa).
Istnieją odmiany ozdobne o barwnych liściach, które uprawiane są jako rośliny ozdobne.
Bardzo twarde, jasne drewno o ładnym rysunku słojów wykorzystuje się w stolarstwie, tokarstwie i na forniry.

Ochrona edytuj

Pomnikowy klon polny w Warszawie

Okazałe drzewa w Polsce podlegają ochronie jako pomniki przyrody. Kryterium kwalifikującym do ochrony w przypadku tego gatunku jest rozmiar 150 cm obwodu na wysokości 130 cm^[6]. W Centralnym rejestrze form ochrony przyrody w maju 2022 znajdowało się 69 drzew tego gatunku chronionych jako pomniki przyrody^[7].

Przypisy edytuj

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-03] (ang.).
↑ Acer campestre, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 r. w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody, wyd. Dz.U. 2017 poz. 2300, 2017 .
↑ Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody. [w:] crfop.gdos.gov.pl [on-line]. GDOŚ. [dostęp 2022-05-14].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-03] (ang.).

[iucn-3] Acer campestre, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[4] Adam Zając, Maria (red.) Zając: Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Kraków: Pracownia Chorologii Komputerowej Instytutu Botaniki Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2001. ISBN 83-915161-1-3.

[5] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[6] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 grudnia 2017 r. w sprawie kryteriów uznawania tworów przyrody żywej i nieożywionej za pomniki przyrody, wyd. Dz.U. 2017 poz. 2300, 2017 .

[7] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody. [w:] crfop.gdos.gov.pl [on-line]. GDOŚ. [dostęp 2022-05-14].

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]