Wikipedia

Koala australijski

gatunek torbacza

Koala australijski[10] (Phascolarctos cinereus) – gatunek ssaka z rodziny koalowatych (Phascolarctidae), nadrzewne zwierzę roślinożerne, zamieszkujące wschodnią Australię. Koala schodzi na ziemię tylko po to, aby przejść na kolejne drzewo. Żyje samotnie lub w niewielkich grupach złożonych z samca i kilku samic.

Koala australijski
Phascolarctos cinereus
(Goldfuss, 1817)[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

ssaki niższe

Nadrząd

torbacze

Rząd

dwuprzodozębowce

Podrząd

wombatokształtne

Rodzina

koalowate

Rodzaj

koala

Gatunek

koala australijski

Synonimy
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[9]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku

Taksonomia edytuj

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1817 roku niemiecki paleontolog, zoolog i botanik Georg August Goldfuss nadając mu nazwę Lipurus cinereus[1]. Miejsce typowe to Nowa Południowa Walia, Australia[11][12][13].

Phascolarctos cinereus historycznie obejmował trzy podgatunki: adustus z Queensland, nominatywny z Nowej Południowej Walii i victor z Wiktorii i Australii Południowej[14]. Ocena zmienności mtDNA potwierdza, że geograficznie te odrębne populacje stanowią jedną jednostkę ewolucyjnie istotną, a różnice morfologiczne lepiej interpretować jako zmienność w ramach ekokliny, a nie odrębność podgatunkową[12]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[12]. Jest jedynym współcześnie żyjącym przedstawicielem rodzaju koala (Phascolarctos) i rodziny koalowatych (Phascolarctidae)[11][12][15][13].

Etymologia nazw łacińskich edytuj

  • Phascolarctos: gr. φασκωλoς phaskōlos ‘skórzany worek, torba’; αρκτος arktos ‘niedźwiedź’[16].
  • cinereus: łac. cinereus ‘popielaty, koloru popiołu’, od cinis, cineris ‘popioły, prochy’[17].

Etymologia nazwy zwyczajowej edytuj

Słowo koala pochodzi od słowa gula z języka dharug. Samogłoska /u/ była pisana alfabetem łacińskim jako oo, została zamieniona na oa prawdopodobnie z powodu błędu[18]. Koala jest popularnie nazywany „misiem koala”, co błędnie sugeruje pokrewieństwo z niedźwiedziami.

Zasięg występowania edytuj

Koala australijski występuje we wschodniej i południowo-wschodniej Australii, gdzie jest rozpowszechniony, ale w nieco niejednolitej dystrybucji od okolic Cairns w północnym Queensland w dół wschodniej Australii, przez Nową Południową Walię, Wiktorię i poprzez południowo-wschodnią Australię Południową. Introdukowany na różnych wyspach w okolicach Queensland i Wiktorii oraz w kilku miejscach w Australii Południowej[15].

Morfologia edytuj

Długość ciała samic to 65–73 cm, a samców 67–82 cm. Masa ciała samic waha się w przedziale 4,1–11 kg, u samców natomiast waga jest nieco większa i znajduje się w przedziale 4,2–14,9 kg[15][19].

Ich futro jest szare lub brązowe, zależnie od położenia geograficznego. Mają też białe akcenty futra, zwykle są to podbródek oraz brzuch. Białą sierść mają także w uszach[20].

Ekologia edytuj

Środowisko życia edytuj

Większość swego życia spędza na najwyższych gałęziach drzew eukaliptusowych. Występuje na terenach nie wyższych niż 600 m n.p.m

Na podstawie badań przeprowadzonych w 2014 roku na Uniwersytecie w Melbourne ustalono, że koale australijskie chłodzą swoje organizmy schodząc na niższe partie drzew i przyciskając pokryty cienkim futrem brzuch do konarów, ponieważ ich temperatura może być niższa nawet o 7 °C niż temperatura powietrza. Badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Sydney dowodzą natomiast, że koale australijskie chłodzą się na „drzewach schronieniach”, takich jak rzewnia, a nie eukaliptus, które są ich źródłem pokarmu[21].

Skład pokarmu edytuj

Koala żywiący się eukaliptusem

Układ trawienny koali australijskiego umożliwia trawienie jedynie liści wybranych gatunków roślin. Koala preferuje eukaliptusy (Eucalyptus), ale uzupełnia też dietę liśćmi kilku gatunków z rodzajów Corymbia, Angophora, Lophostemon, banksja (Banksia), Leptospermum i melaleuka (Melaleuca)[22]. Dorosły osobnik zjada dziennie od 0,5 do 1 kg liści. Większość substancji mineralnych pobiera z soczystych liści. Wodę pije rzadko, dopiero gdy z powodu suszy zmniejsza się jej ilość w liściach, pije ją częściej.

Rozmnażanie edytuj

 
Młody koala australijski

Samce wydają w okresie godowym głośne ryki, które służą samicy przy wyborze partnera do rozrodu. Za donośność dźwięku odpowiadają długie struny głosowe, które przyczepione są do krtani znajdującej się obok trzeciego i czwartego kręgu szyjnego[23].

Okres godowy występuje od grudnia do marca. Ciąża trwa 25–35 dni. Zazwyczaj rodzi się jedno młode, które jest ślepe i nieowłosione, oraz waży 1 g[24][25]. Następnie dorasta w torbie matki przez około 6 miesięcy. Podczas pierwszych 5 miesięcy odżywia się mlekiem matki, w 6. miesiącu zaczyna pobierać częściowo przetrawiony pokarm z jelita matki. Młode koala pozostają z matką (najczęściej uczepione jej grzbietu) do następnego okresu godowego. W tym samym czasie osiągają również dojrzałość płciową.

Styl życia edytuj

Żyją około 13 do 18 lat. Ruszają się powoli i śpią przez około 18 godzin w ciągu dnia. Żyją w grupach, jednak każdy osobnik ma swoje drzewo. Jest zwierzęciem aktywnym nocą[20].

Ochrona i zagrożenia edytuj

Od 1927 r. koala jest objęty całkowitą ochroną. Jest uznawany za gatunek narażony na wyginięcie, w związku ze spadkiem liczebności o 28% w ciągu ostatnich 18–24 lat (trzech pokoleń). Przyczyniła się do tego głównie susza. W latach dwudziestych XXI wieku liczba się podwoiła. Obecnie żarłoczność zwierzęcia zagraża lasom eukaliptusowym.[9]. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable „narażony”)[9].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ a b Nowa nazwa dla Lipurus cinereus Goldfuss, 1817.
  2. ↑ Kombinacja nazw.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c G.A. Goldfuss: Lipurus cinereus. W: J.Ch.D. von Schreber: Die Säugthiere in Abbildungen nach der Natur, mit Beschreibungen. Erlangen: Expedition des Schreber’schen säugthier- und des Esper’schen Schmetterlingswerkes, 1817, s. ryc. clv Aa clv Ab. (łac.).
  2. ↑ A.G. Desmarest: Mammalogie, ou, Description des espèces de mammifères. Cz. 1. Paris: Chez Mme. Veuve Agasse, imprimeur-libraire, 1820, s. 276. (fr.).
  3. ↑ R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 221. (ang.).
  4. ↑ J.E. Gray: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: E. Griffith (red.): Animal Kingdom arranged in conformity with its organization, by the Baron Cuvier, member of the Institute of France, &c. &c. &c. with additional descriptions of all the species hitherto named, and of many not before noticed. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 180. (ang.).
  5. ↑ G.T. Burnett. Illustrations of the Quadrupeda, or Quadrupeds, being the arrangement of the true four-footed Beasts indicated in outline. „Quarterly Journal of Science, Literature and the Arts”. 28, s. 351, 1829. (ang.). 
  6. ↑ Class I. Mammalia. W: H. McMurtrie: The animal kingdom, arranged according to its organization, serving as a foundation for the natural history of animals: and an introduction to comparative anatomy. Cz. 1. London: G. Henderson, 1834, s. 116. (ang.).
  7. ↑ O. Thomas. On some Queensland Phalangeridæ. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 11, s. 246, 1923. (ang.). 
  8. ↑ E.L.G. Troughton. Phascolarctos cinereus. Victor. „Australian Naturalist”. 9, s. 139, 1935. (ang.). 
  9. ↑ a b c J. Woinarski, A.A. Burbidge, Phascolarctos cinereus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-07] (ang.).
  10. ↑ W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 10. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  11. ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Phascolarctos cinereus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-01].
  12. ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 74. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  13. ↑ a b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Phascolarctos cinereus (Goldfuss, 1817). [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-01]. (ang.).
  14. ↑ T. Iredale & E. Le G. Troughton. A check-list of the mammals recorded from Australia. „The Australian Museum Memoir”. 6, s. 33, 1934. (ang.). 
  15. ↑ a b c S. Jackson: Family Phascolarctidae (Koala). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 416. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
  16. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 529, 1904. (ang.). 
  17. ↑ The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-01] (ang.).
  18. ↑ Dixon, R.M.W.; Moore, Bruce; Ramson, W. S.; Thomas, Mandy (2006). Australian Aboriginal Words in English: Their Origin and Meaning (2nd ed. ed.). South Melbourne: Oxford University Press. ISBN 0-19-554073-5.
  19. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 52. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
  20. ↑ a b Jennifer Dubuc, Dana Eckroad, Phascolarctos cinereus (koala) [online], Animal Diversity Web [dostęp 2023-03-17] (ang.).
  21. ↑ Dlaczego koale tulą się do drzew?. National Geographic Polska, 2015-06-02. [dostęp 2015-06-11]. (pol.).
  22. ↑ S. Phillips, J. Callaghan & V. Thompson. The tree species preferences of koalas (Phascolarctos cinereus) inhabiting forest and woodland communities on Quaternary deposits in the Port Stephens area, New South Wales. „Wildlife Research”. 27, s. 1–10, 2000. CSIRO. DOI: 10.1071/WR98054. (ang.). 
  23. ↑ Hannah Devlin: Małe zwierzątko o wielkim głosie
  24. ↑ Things to know about the Koala. www.koala-info.de. [dostęp 2009-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-06)]. (ang.).
  25. ↑ Australian Koala Foundation – Koalas. Australian Koala Foundation. [dostęp 2009-05-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-13)]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Koala_australijski&oldid=72535688”