Konfederacja Tatrzańska
Konfederacja Tatrzańska – organizacja ruchu oporu działająca w czasie II wojny światowej na Podhalu.
Historia edytuj
.jpg)
Została założona w maju 1941 r. przez poetę Augustyna Suskiego ps. Stefan Borus w Nowym Targu[1]. Organizacja ta ma swoje korzenie ideowe w przedwojennym ruchu ludowym[2]. W szczytowym okresie do organizacji należało około 400 członków[3]. Główny teren działania to Nowy Targ oraz wieś Waksmund. Na czele organizacji znajdowali się: naczelnik Augustyn Suski, zastępca Tadeusz Popek, sekretarz Jadwiga Apostoł[4].
W końcu lata 1941 r. powołana została jednostka bojowa o nazwie Dywizja Górska kierowana przez majora Edwarda Gött-Getyńskiego ps. Sosnkowski. Jednostka ta tylko w zamierzeniach była dywizją. Faktycznie liczyła kilkudziesięciu partyzantów. Jej terenem działania były Gorce, głównie okolice Turbacza.
Konfederacja Tatrzańska prowadziła działalność wydawniczą (gazetka Na Placówce o nakładzie około 100 egzemplarzy) oraz akcje sabotażowe. Jej działalność miała przeciwstawić się funkcjonowaniu Goralenvolku.
Z powodu błędów organizacyjnych została szybko rozpracowana przez gestapo, nie bez udziału lokalnych konfidentów. W styczniu i lutym 1942 r. nastąpiła fala aresztowań. Augustyn Suski zginął w obozie koncentracyjnym w Auschwitz-Birkenau 26 maja 1942 r. a major Edward Gött-Getyński w tym samym obozie został rozstrzelany 25 stycznia 1943 r. Wcześniej aresztowani członkowie organizacji byli przesłuchiwani i torturowani w siedzibie gestapo w Zakopanem w Hotelu Palace.
Za współpracę z Konfederacją Tatrzańską okupant wielokrotnie pacyfikował wieś Waksmund. Ocaleli partyzanci z Dywizji Górskiej działali do końca wojny pod dowództwem Józefa Kurasia ps. Orzeł, który po pacyfikacji Waksmundu zmienił pseudonim na Ogień. Józef Kuraś w lutym 1947 r., kiedy jego oddział został okrążony przez Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego, popełnił samobójstwo.
Przysięga edytuj
W obliczu Boga Wszechmogącego i Jego Matki, Polskiej Korony Królowej. Tobie Polsko, Ojczyzno moja o moc swoja z wrogiem walcząca teraz i o wyzwolenie, ślubuję służbę i wierność aż do ostatniej w sercu kropli krwi. A że nie zdradzę i – jako członek Konfederacji Tatrzańskiej – praw jej bojowych i tajemnie dochowam, braciom swoim w walce o Polskę wszystkie swe siły oddam, Ty mi dopomóż Boże![5]
Deklaracja ideowa edytuj
- W poczuciu serdecznej i nierozerwalnej więzi, łączącej nas z walczącą w krwawym trudzie na wszystkich frontach świata Ojczyzną, my, posadowieni w góralskich jej rubieżach Polacy, zwieramy się w podhalańską linię bojową do walki z ogólnoludzkim, a szczególnie z naszym ciemiężącym nas od wieków, narodowym wrogiem – Niemcami.
- Jesteśmy żołnierzami polskimi, którzy, w oczekiwaniu na dany przez Polskę znak do ostatecznej walnej rozprawy, trwając w czynnym, zorganizowanym pogotowiu, przygotowują teren, gromadzą środki bojowe, ostrzą swe bronie i umysły, niszczą siły przeciwnika na wszystkich dostępnych dla nich odcinkach wewnętrznej pracy społeczno-politycznej.
- Jako żołnierze podlegamy Rządowi Rzeczpospolitej Polskiej w Londynie i Naczelnemu Dowództwu Sił Zbrojnych w Kraju.
- Nie mieszamy się do żadnych rozgrywek społeczno-politycznych pomiędzy Polakami, wychodząc z założenia, że Polak i żołnierz walczy o całość sprawy ojczystej, a nie o interesy poszczególnych partii i klatek społeczno-politycznych.
- Dążymy do zjednoczenia całości narodu polskiego pod hasłem: Walka o wolną, niepodległą i demokratyczną Rzeczpospolita Polską. Będziemy walczyć bezwzględnie ze wszystkimi, co temu hasłu się przeciwstawią.
- Nie chcemy dla siebie żadnych nagród, przywilejów ni praw, poza tymi, które należą się wszystkim prawym Polakom. Walczymy, bo tak nam każe polska i ludzka cześć, bo tak nam każe sumienie Polaka.
- Ruchowi naszemu nadaliśmy odrębne formy organizacyjno-metodyczne tak, jak w odrębne są zagadnienia, o rozwiązanie których na swoim terenie walczymy. W pierwszym rzędzie pragniemy nadać znowu świętość i niewzruszoną powagę owej bezwzględnej, a przyćmionej nieco przez „krzeptowszczyznę” prawdzie, że słowo góral znaczy to samo co Polak z ducha i krwi.
- W walce tej zespalamy się karnie ze wszystkimi walczącymi na ziemiach polskich organizacjami – i nie cofniemy się w niej przed męką i upokorzeniem, przed ofiarą mienia ni krwi, przed utratą życia samego.
Wolna Niepodległa Demokratyczna Rzeczpospolita Polska Niech Żyje!!![6]
Upamiętnienie edytuj
.jpg)
Imię Konfederacji Tatrzańskiej nosi Szkoła Podstawowa nr 5 w Nowym Targu[7].
10 czerwca 2016 roku na ścianie szkoły umieszczono tablice pamiątkową upamiętniającą Konfederację[8]. Tablica została odsłonięta w ramach 3 dniowych uroczystości związanych z 75. rocznicą powstania organizacji. Patronat honorowy nad uroczystościami sprawował Prezydent Andrzej Duda[9].
Przypisy edytuj
- ↑ Bartłomiej Kuraś, Paweł Smoleński, Krzyżyk niespodziany: czas Goralenvolk, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2017, s. 103, ISBN 978-83-8049-458-9 [dostęp 2024-03-11].
- ↑ Kuraś, Smoleński 2017 ↓, s. 44
- ↑ Kuraś, Smoleński 2017 ↓, s. 105
- ↑ Kuraś, Smoleński 2017 ↓, s. 105
- ↑ Redakcja KNM, "Walce o Polskę wszystkie swe siły oddam", czyli rzecz o Konfederacji Tatrzańskiej [online], jpilsudski.org [dostęp 2021-03-14] (pol.).
- ↑ S. Leczykiewicz, Konfederacja Tatrzańska, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1976, s. 142.
- ↑ Start [online], www.sp5.nowytarg.pl [dostęp 2021-03-14].
- ↑ 75-lecie Konfederacji Tatrzańskiej w nowotarskiej [online], www.nowytarg.pl [dostęp 2021-03-14] (pol.).
- ↑ 75. rocznica powstania Konfederacji Tatrzańskiej • Starostwo Powiatowe w Nowym Targu [online], www.nowotarski.pl [dostęp 2021-03-14].
Bibliografia edytuj
- Konfederacja Tatrzańska Sylwester Leszczykowicz Mohort, wyd. LWS, Warszawa 1976