Krzyż Zasługi Wojskowej (Austria)
Krzyż Zasługi Wojskowej (niem. Militärverdienstkreuz, skrót: MVK) – austriackie i austro-węgierskie (od 1867 roku) odznaczenie za zasługi wojskowe, nadawane oficerom w latach 1849–1918. W 1914 roku podzielony na trzy klasy.
 Awers III klasy z dekoracją wojenną i mieczami | |
 Awers I klasy z dekoracją wojenną | |
 Awers I klasy z dekoracją wojenną i mieczami | |
 Baretka wojenna | |
 Baretka wojenna ze złotymi mieczami | |
| Ustanowiono | |
|---|---|
| Powyżej | |
| Poniżej | |
Historia edytuj
Odznaczenie, pierwotnie jednoklasowe, zostało ustanowione 24 października 1849 roku przez cesarza Franciszka Józefa z inicjatywy feldmarszałka Radetzkiego, jako nagroda dla oficerów, którzy się wyróżnili na polu bitwy lub poprzez wzorową służbę w czasie pokoju.
12 stycznia 1860 dodano do krzyża tzw. dekorację wojenną, (Kriegsdekoration), w postaci wieńca laurowego między ramionami krzyża i od tej pory nadawano odznaczenie w tej formie "za szczególne czyny przed obliczem wroga", tylko w czasie wojny.
23 września 1914 krzyż został podzielony na trzy klasy i stał się faktycznie orderem, choć nigdy nie został nim formalnie. Poszczególne klasy mogły być nadawane wielokrotnie. Jako szczególne wyróżnienie ze strony monarchy krzyż mógł być nadawany z brylantami lub z wieńcem laurowym jako zawieszką. Dalsze zmiany statutów nastąpiły w latach 1916, 1917 i 1918. Odznaczenie z dekoracją wojenną mogło być nadane z mieczami na wstążce (dla III klasy) lub umieszczonymi między ramionami krzyża (dla I i II klasy).
Odznaczenie zostało zniesione w 1918.
W polskich publikacjach z okresu nadawania odznaczenia bywało określane jako Wojskowy Krzyż Zasługi[1].
Insygnia edytuj
Insygnia 1849–1860 edytuj
Oznaką był wykonany ze srebra. Srebrny krzyż typu kawalerskiego, z obramowaniem pokrytym czerwoną emalią. W medalionie środkowym awersu, również obramowanym na czerwono, napis VERDIENST (zasługa). Rewers był gładki, nieemaliowany. Order noszony był na piersi na wstążce Medalu za Dzielność (Tapferkeitsmedaille), białej z czerwonymi paskami, połączonymi poziomymi czerwonymi prążkami, wiązanej w trójkąt, wg zwyczaju austriackiego.
Insygnia 1860–1918 edytuj
Poprzednią formę oznaki zachowano, ale pokryto krzyż obustronnie białą emalią. W roku 1914 dodano I klasę – krzyż o średnicy 62 mm, noszony na agrafie na lewej piersi (nadawany tylko feldmarszałkom, oraz dowódcom armii i korpusów), oraz II klasę (39 mm), noszoną na szyi. Dotychczasowy krzyż stał się III klasą. Wieniec laurowy między ramionami krzyża wszystkich trzech klas pokryto zieloną emalią.
Z okazii 85. rocznicy urodzin cesarza Franciszka Józefa, 18 sierpnia 1915 przekazano sędziwemu monarsze krzyż I klasy wykonany w złocie i ozdobiony brylantami i rubinami, sfinansowany ze składek korpusu oficerskiego Austro-Węgier, który znajduje się obecnie w skarbcu wiedeńskiego Hofburgu. Nie wiadomo, czy cesarz go nosił.
Odznaczeni edytuj
Krzyż z brylantami edytuj
- Książę Albrecht Pruski, namiestnik Brunszwiku (1864)
- Arcyksiążę Eugeniusz, Wielki Mistrz Zakonu Krzyżackiego (1917)
- Arcyksiążę Fryderyk (1915)
- Feldmarszałek Paul von Hindenburg (1915)
- Feldmarszałek August von Mackensen (1915)
- Sułtan Mehmed V (1917)
Niższe klasy odznaczenia edytuj
- C. k. Generał Franz Conrad von Hötzendorf (1914)
- Kapitan pruski Gotthard Heinrici (1915)
- C.k. Wiceadmirał Miklós Horthy (1916)
- C. k. Generał Anton Lipoščak (1914)
- Generał pruski Erich Ludendorff (1917)
- Kapitan wirtemberski Erwin Rommel (1916)
- Kapitan pruski Ferdinand Schörner (1916)
- C.k. Generał Stanisław Puchalski (1914, 1917)
- C.k. Generał Wojciech Rogalski (1916)
- Generał turecki Mustafa Kemal Pasza (1916)
- Cesarz niemiecki Wilhelm II (1916)
Przypisy edytuj
- ↑ Kronika. Odznaczenie przemyślan. „Echo Przemyskie”, s. 5, Nr 88 z 2 października 1916.
Bibliografia edytuj
- Roman Freiherr von Procházka, Österreichisches Ordenshandbuch, 1 – 4, München 1979
- Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939, s. 281.