Wikipedia

Lądek-Zdrój (gmina)

gmina miejsko-wiejska w województwie dolnośląskim

Lądek-Zdrój – gmina miejsko-wiejska w Polsce położona w województwie dolnośląskim, we wschodniej części powiatu kłodzkiego i ziemi kłodzkiej. Przed reformą administracyjną Polski z 1999 r. gmina wchodziła w skład województwa wałbrzyskiego. Siedziba gminy znajduje się w Lądku-Zdroju[2].

Lądek-Zdrój
gmina miejsko-wiejska
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 dolnośląskie

Powiat

kłodzki

TERC

0208083

Burmistrz

Roman Kaczmarczyk

Powierzchnia

117,4 km²

Populacja (31.12.2021)
• liczba ludności


7991[1]

• gęstość

68,1 os./km²

Nr kierunkowy

74

Tablice rejestracyjne

DKL

Adres urzędu:
Rynek 31
57-540 Lądek-Zdrój
Szczegółowy podział administracyjny
Plan gminy Lądek-Zdrój
Liczba sołectw

9

Położenie na mapie województwa dolnośląskiego
Mapa konturowa województwa dolnośląskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole po lewej znajduje się punkt z opisem „Lądek-Zdrój”
Ziemia50°21′N 16°53′E/50,343056 16,879444
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Obszar gminy stanowi 7,14% powierzchni powiatu. Według danych z 31 grudnia 2010 gminę zamieszkiwały 8592 osoby[3]. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku gminę zamieszkiwało 8171 osób[4].

Środowisko naturalne edytuj

Położenie geograficzne edytuj

Gmina Lądek-Zdrój położona jest w południowo-zachodniej Polsce, w Sudetach, obejmuje środkową część doliny Białej Lądeckiej oraz częściowo Krowiarki, wchodzące w skład Masywu Śnieżnika i Góry Złote, które stanowią równocześnie wschodnią granicę państwa polskiego[5].

Na zachodzie gmina Lądek-Zdrój graniczy z gminami: Kłodzko i Bystrzyca Kłodzka, na północny z gminą Złoty Stok w powiecie ząbkowickim, a na południu z gminą Stronie Śląskie[6].

Warunki naturalne edytuj

Powierzchnię gminy Lądek-Zdrój leżącej w Sudetach Wschodnich tworzy znaczna część Gór Złotych i Krowiarek. Pasmo Gór Złotych tworzy rozległy, zalesiony pas wyniesień w północnej i wschodniej części Gminy. Partie szczytowe tych gór osiągają wysokość bezwzględną w przedziale od 600 do 900 m n.p.m., w tym są to m.in. szczyty: Borówkowa (900 m) – największy szczyt gminy, Kadzielna (827 m), Królówka (782 m), Karpiak (775 m), Trojak (766 m), Wójtowa (740 m), Trzmielak (725 m). Pasmo gór jest rozcinane na poszczególne wyniesienia i wydłużone grzbiety przez liczne głębokie doliny rzeczne oraz przełęcze górskie. Do najważniejszych przełęczy Gór Złotych leżących na terenie Gminy zaliczyć można: Przełęcz Różaniec (583 m n.p.m.), Przełęcz Lądecką (665 m n.p.m.) i Przełęcz Karpowską (753 m n.p.m.)[7].

Pasmo Krowiarek rozciąga się w południowej części gminy, od Stójkowa, przez Kąty Bystrzyckie po Konradów i Trzebieszowice. W granicach gminy położone są m.in. następujące szczyty tego pasma: Wapnisko (799 m), Karczmisko (694 m), Siniak (658 m). W Stójkowie szczytowymi kulminacjami Kuźniczych Gór (Pośrednica – 569 m i Kuźnicza Góra – 507 m) przebiega fragment granicy gmin Lądek Zdrój i Stronie Śląskie[8].

Pomiędzy pasmem Krowiarek a Górami Złotymi rozpościera się Obniżenie Lądka-Zdroju i Stronia Śląskiego, zawężając swój zasięg w kierunku zachodnim do Doliny Białej Lądeckiej. Osią Obniżenia jest rzeka Biała Lądecka, tworząca wraz ze swoimi dopływami gęstą sieć rzeczną obszaru, zasobną w wody płynące[9]. Na terenie gminy Lądek Zdrój dopływami prawobrzeżnymi rzeki są: Jadwiżanka, Karpowski Potok z Przywrą, Luty Potok (Wądół) z Obszarniczką, Wiosennik, Pląsawa, Orliczka, Jaskiniowiec i Skrzynczana, a lewobrzeżnymi: Rudawka z Czerwonym Potokiem i Konradka z Rudym Potokiem[10].

Budowa geologiczna edytuj

Charakterystycznym rysem rzeźby terenu zarówno Masywu Śnieżnika, jak i Gór Złotych są powierzchnie zrównań morfologicznych, tworzących wierzchowiny lub łagodnie nachylone spłaszczenia stokowe w trzech wyraźnych poziomach opadających stromymi zboczami, a rozcinane dolinami potoków[11]. Podstawowymi składnikami litograficznymi występującymi na terenie gminy Lądek-Zdrój są granitognejsy i łupki metamorficzne[12].

Długa historia rozwoju geologicznego i skomplikowana struktura Masywu Śnieżnika i Gór Złotych nie dają jak dotąd podstaw do pełnego i jednoznacznego określenia poszczególnych etapów jego rozwoju[13].

Surowce mineralne edytuj

Oprócz walorów naturalnego, górskiego krajobrazu Góry Złote wyróżniają się takimi osobliwościami przyrodniczymi, jak: bazaltowe formy skalne na północ od Lądka-Zdroju i Lutyni, gnejsowe formy skalne w masywie Trojaka i Królówki. W rejonie Kątów Bystrzyckich występują łupki grafitowe (o zawartości 0,23–10,9% czystego grafitu), będącego cennym surowcem dla metalurgii[14].

Warunki klimatyczne edytuj

Warunki klimatyczne w gminie Lądek-Zdrój podobnie jak w innych rejonach należących do Sudetów są zdeterminowane takimi czynnikami jak: wysokość n.p.m. i układ orograficzny. Zbyt mała liczba stacji meteorologicznych oraz brak ciągłości pomiarów w znacznym stopniu utrudniają sporządzenie charakterystyki lokalnego klimatu. Średnie roczne temperatury mierzone w latach 1881–1930 dla Lądka-Zdroju wyniosły 6,5 °C. Opady ściśle związane są z wysokością, ekspozycją stoków i dominującymi kierunkami wiatrów deszczonośnych (NW i W). Roczny opad wynosi w tym rejonie średnio 686 mm[15].

Środowisko przyrodnicze edytuj

Roślinność edytuj

Flora gminy Lądek-Zdrój wykazuje cechy mieszane między gatunkami karpackimi a zachodniosudeckimi, dlatego też jest zaliczana do florystycznego Okręgu Wschodniosudeckiego. Lasy stanowią przeważające pokrycie terenu Gór Złotych. Na terenie Krowiarek poza lasami i obszarami zurbanizowanymi, liczniej występują tereny bezleśne. Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest obecnie świerk. Nad ciekami wytworzyły się wtórne zespoły ciemiężycy zielonej oraz lepiężnika białego. Z kolei na wilgotnych łąkach, na przełomie maja i czerwca kwitnie pełnik europejski, zwany lokalnie różą kłodzką[16]. Na długości około 25 km pomiędzy Lądkiem-Zdrój a Żelaznem w rzece Biała Lądecka występuje jaskier pędzelkowaty. Roślina ta umieszczona jest w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin[17].

Poza cennymi okazami starodrzewu, które są chronione prawnie jako pomniki przyrody, na terenie miasta Lądek-Zdrój rośnie wiele cennych, rzadkich gatunków drzew, wyróżniających się swoją wielkością. Skupiają się one głównie w obrębie dzielnicy uzdrowiskowej oraz na jej obrzeżu. Ciekawą formę roślinności stanowią lądeckie parki miejskie, których początki sięgają XVII wieku[18].

  •  
    Widok z Przełęczy Lądeckiej na Czechy
  •  
    Borówkowa ponad Lądkiem-Zdrojem
  •  
    Biała Lądecka w Trzebieszowicach
  •  
    Kwitnąca Róża kłodzka
  •  
    Głowacz białopłetwy

Zwierzęta edytuj

Pod względem fauny opisywany obszar w większości nie różni się od innych terenów wchodzących w skład Sudetów, jednak ze względu na duże zalesienie i mała gęstość zaludnienia terenów, populacje poszczególnych gatunków są na ogół większe. Wśród ssaków występują: jeleń i sarna, dzik. Poza tym spotkać można tutaj lisa, kunę leśną, jeża, koszatkę leśną, wiewiórkę rudą i borsuka. Spośród drobniejszych zwierząt żyją tutaj: nornica ruda, orzesznica oraz kilkanaście gatunków nietoperzy. Występuje też miedziobrunatny ślimak nadobny i pomrów błękitny. W niewielkim jeziorku w Jaskini Radochowskiej stwierdzono obecność małego skorupiaka, występującego w głównie tylko w Tatrach, czyli studniczka tatrzańskiego[19].

Spośród ptaków na terenie gminy spotyka się: jarząbka, sowę włochatą, pliszkę górską, drozda ozdobnego. Na uwagę zasługują gatunki zagrożone w skali kraju takie jak: m.in. kania ruda, sokół wędrowny i sóweczka[18]. W pobliżu wód i w podmokłych miejscach żyje m.in. traszka górska, zaskroniec i jaszczurka żyworodna. W czystych wodach Białej Lądeckiej bytuje pstrąg (potokowy i tęczowy). Dwie gatunki ryb na terenie gminy są objęte całkowitą ochroną gatunkową. Są to: głowacz pręgopłetwy oraz głowacz białopłetwy[20].

Symbole gminy edytuj

Głównym symbolem gminy jest jej herb. Obecny został ustanowiony 17 maja 1989 roku[21]. Zastąpił on dotychczas obowiązujący herb przedstawiający białego lwa z dwoma ogonami na czerwonym polu. Nowy herb przedstawia w górnej części fragment dawnego herbu Kłodzka, na którym widnieją na czerwonym polu dwie złote, stylizowane kłody. W dolnej części na żółtym polu znajduje się zaś czarna litera „L” będąca inicjałem miasta[22].

Gospodarka edytuj

Według danych z roku 2005[23] gmina Lądek-Zdrój ma obszar 117,4 km², w tym:

Gmina stanowi 7,14% powierzchni powiatu.

Demografia edytuj

Dane z 31 grudnia 2006[3]:

Opis Ogółem Kobiety Mężczyźni
Jednostka osób % osób % osób %
Populacja 8741 100 4621 52,9 4120 47,1
Gęstość zaludnienia
[mieszk./km²]		 74,5 39,4 35,1
  • Piramida wieku mieszkańców gminy Lądek-Zdrój w 2014 roku[24].

 

Edukacja edytuj

 
Szkoła Podstawowa nr 1 w Lądku-Zdroju
 
Gimnazjum Publiczne im. gen. Maczka w Lądku-Zdroju

Gmina Lądek-Zdrój pod względem wykształcenia jej mieszkańców nie odbiega od innych terenów powiatu kłodzkiego. Osoby z wykształceniem wyższym stanowią około 7% całej populacji w gminie. Najwięcej mieszkańców posiada wykształcenie podstawowe (33,1%) i średnie zawodowe (23%)[25].

Przedszkola i szkoły podstawowe edytuj

W gminie funkcjonuje jedno przedszkole, które znajduje się w Lądku-Zdroju przy ul. Paderewskiego 2. Według danych z 2004 roku uczęszczało do niego 131 dzieci, w tym 86 sześciolatków, co w stosunku do lat 90. XX wieku oznacza, że liczba przedszkolaków uległa zmniejszeniu. Przy szkole podstawowej w Trzebieszowicach działa oddział przedszkolny dla dzieci 6-letnich, do którego uczęszczało w tym samym roku 22 dzieci[26].

Na terenie gminy do 1999 roku funkcjonowały 3 szkoły podstawowe oraz ich trzy filie. Od 2004 roku działają już tylko dwie szkoły, do których uczęszcza łącznie 660 uczniów (stan na 2003). Są to[27]:

  • Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka, Lądek-Zdrój, ul. Kościelna 31
  • Szkoła Podstawowa im. Wincentego Witosa, Trzebieszowice.

Gimnazja edytuj

W wyniku reformy szkolnictwa w 1999 roku na terenie gminy utworzono jedno gimnazjum – Gimnazjum Publiczne im. gen Stanisława Maczka, które ma swoją siedzibę przy ul. Zamenhofa 2 w Lądku-Zdroju. Powstało ono w wyniku przekształcenia dotychczasowej Szkoły Podstawowej nr 2. Naukę kontynuuje w nim 359 uczniów (stan na 2004)[28].

Szkolnictwo ponadgimnazjalne edytuj

W stolicy gminy funkcjonuje Liceum Ogólnokształcące im. Andrzeja Zawady (dawniej im. Lucjana Szenwalda), położone przy ul. Polnej 2. Jego organem prowadzącym był w latach 1999–2003 powiat kłodzki. Od 2004 roku jest ono prowadzone przez gminę (przejęcie miało zapobiec zajęciu placówki przez władze powiatowe, w ramach ograniczania sieci placówek edukacyjnych)[29]. Uczęszcza do niego 188 uczniów[30].

Podział administracyjny edytuj

W skład gminy wchodzi miasto Lądek-Zdrój i 9 wsi, zgrupowanych w sołectwa[31][32]:

Miejscowość Powierzchnia (km²) Liczba ludności (2010) Rok założenia Burmistrz/sołtys Zdjęcie Położenie na mapie gminy
Lądek-Zdrój 20,32 6222 1. połowa XIII w. Roman Kaczmarczyk
 
Panorama Lądka-Zdroju
Kąty Bystrzyckie 5,43 57 1. połowa XIV w. Marianna Kosmalska
 
Widok ogólny na centrum wsi
Konradów 13,85 305 1. połowa XIII w. Mariola Perkowska-Bubak
 
Zabudowania pałacowe w Konradowie
Lutynia[33] 52 XIII w. Mariusz Gąsiorek
 
Lutynia wiosną
Orłowiec 70 początek XIV w. Anna Zatoka
 
Kościół w Orłowcu
Radochów 9,88 505 początek XIV w. Marek Stuła
 
Kalwaria na Cierniaku
Skrzynka 377 koniec XIII w. Sabina Ogórek
Stójków 185 2 połowa XII w. Katarzyna Pasińska
Trzebieszowice 24,03 1138 XIII w. Magdalena Podyma
 
Pałac w Trzebieszowicach
Wójtówka 62 XIV w. Aleksandra Mossakowska

Polityka edytuj

 
Ratusz w Lądku-Zdroju, siedziba władz miejskich

Władze gminy edytuj

Osobny artykuł: Rada Miasta i Gminy Lądek-Zdrój.

Lądek-Zdrój wraz z okolicznymi wioskami tworzą osobną gminę, posiadającą status gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy gminy wybierają do swojej rady miasta i gminy 15 radnych w wyborach co 4 lata, w sześciu okręgach wyborczych[34]. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz gminy jest ratusz w Lądku-Zdroju, znajdujący się przy Rynku 31[35].

Burmistrzowie Lądka-Zdroju (od 1990)[36]:

  • 1990–1994: Janusz Chrzan
  • 1994–1998: Adam Szmidt
  • 1998–2002: Kazimierz Szatan
  • 2002–2010: Adam Szmidt
  • 2010–2014: Kazimierz Szkudlarek
  • od 2014: Roman Kaczmarczyk

Mieszkańcy gminy Lądek-Zdrój wybierają parlamentarzystów do Sejmu z okręgu wyborczego Wałbrzych, a do Senatu z okręgu wyborczego dzierżoniowsko-kłodzko-ząbkowickiego, zaś posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu[37].

Na czele każdego z sołectw stoi sołtys jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej, który ma do pomocy radę sołecką jako organ władzy ustawodawczej, która wybierana jest przez wszystkich mieszkańców danej wsi[38].

Religia edytuj

 
Kościół św. Mikołaja w Radochowie

Kościół rzymskokatolicki edytuj

Na terenie gminy swoją działalność prowadzi głównie Kościół katolicki, który jako jedyna wspólnota religijna posiada na jej terenie swoje parafie, wchodzące w skład dwóch dekanatu lądeckiego, należących do diecezji świdnickiej[39]:

Świadkowie Jehowy edytuj

  • Zbór Lądek-Stronie[40]

Przypisy edytuj

  1. ↑ Stan, ruch naturalny i wędrówkowy ludności w roku według podziału administracyjnego, stan w dniu 31.12.2021, Główny Urząd Statystyczny [dostęp 2022-09-03] (pol.).
  2. ↑ Polska. Mapa administracyjna, 1:600 000, wyd. Daunopol, Warszawa 1999.
  3. ↑ a b Lucyna Nowak, Joanna Stańczyk, Agnieszka Znajewska. Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 30 XII 2010 r.). „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym”, 2006. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118. 
  4. ↑ GUS, TABL. 11. Ludność według województw, powiatów, gmin oraz płci w województwie dolnośląskim w 2020 r.., 30 czerwca 2020.
  5. ↑ Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, Lądek-Zdrój 2004, s. 7.
  6. ↑ Mapa administracyjna województwa dolnośląskiego, stan na 31.12.2010 roku.
  7. ↑ K. Mazurski, Góry Złote i Lądek Zdrój, Wrocław 1999, s. 16–17.
  8. ↑ Sudety. Przewodnik dydaktyczny dla przyrodników, pod red. B. Czarneckiej i B. Janiec, Lublin 2003, s. 31.
  9. ↑ K. Mazurski, Góry Złote i Lądek Zdrój, op.cit., s. 25.
  10. ↑ K. Mazurski, Góry Złote i Lądek Zdrój, op.cit., s. 30–33.
  11. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 16–17.
  12. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 16–18.
  13. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 17–18.
  14. ↑ K. Mazurski, Masyw Śnieżnika i Góry Bialskie, Wrocław 1999, s. 24.
  15. ↑ Słownik geografii turystycznej Sudetów, op. cit., s. 19.
  16. ↑ Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 24.
  17. ↑ M. Perzyński, Gminy wiejskiej Kłodzko skarby i osobliwości. Przewodnik dla dociekliwych, Wrocław 2002, s. 41.
  18. ↑ a b Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 25.
  19. ↑ Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 26.
  20. ↑ Strategia rozwoju gminy Lądek-Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 27.
  21. ↑ Uchwała Rady Miasta i Gminy Lądek-Zdrój, nr 35/89 z dnia 17 V 1989 r.
  22. ↑ L. Siarkiewicz, Rozprawa o lądeckim herbie. ladekzdroj.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-27)]. [on-line] [dostęp 2011-12-17].
  23. ↑ Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2011-09-14]. (pol.).
  24. ↑ Gmina Lądek-Zdrój w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-14], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  25. ↑ Strategia rozwoju Gminy Lądek Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 53.
  26. ↑ Strategia rozwoju Gminy Lądek Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 54.
  27. ↑ Strategia rozwoju Gminy Lądek Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 54–55.
  28. ↑ Strategia rozwoju Gminy Lądek Zdrój na lata 2004–2013, op. cit., s. 55.
  29. ↑ Uchwała Rady Miasta i Gminy Lądek-Zdrój Nr XVI/208/03 w sprawie przejęcia przez Gminę Lądek Zdrój prowadzenia Liceum Ogólnokształcącego.
  30. ↑ Liczba uczniów w 2004 roku, dane za sekretariatem LO im. L. Szenwalda w Lądku-Zdroju.
  31. ↑ Statut Miasta i Gminy Lądek-Zdrój z dnia 27.01.2000 roku, ze zmianami z dnia Zdroju z dnia 27 października 2005 roku, § 5.
  32. ↑ Władze sołectw Gminy Lądek-Zdrój 2015-2018.pdf.
  33. ↑ Należą do niego ponadto 2 przysiółki: Ułęże i Wrzosówka.
  34. ↑ Informacje dotyczące liczby radnych i okręgów wyborczych na stronie PKW [on-line] [dostęp 2011-11-19].
  35. ↑ Informacje na oficjalnej stronie miasta i gminy Lądek-Zdrój. ladek.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-07-30)]. [on-line] [dostęp 2011-11-20].
  36. ↑ Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, pod red. J. Laski i M. Kowalcze, t. 2, (K–L), Kłodzkie Towarzystwo Oświatowe, Kłodzko-Nowa Ruda 2009.
  37. ↑ Informacje PKW, stan na 2011 rok.
  38. ↑ Hasło „sołectwo” z Encyklopedii Wiem.. [dostęp 2011-11-28]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-08)].
  39. ↑ Schematyzm Diecezji Świdnickiej, pod red. A. Bałabucha, Świdnica 2005.
  40. ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2016-11-02].

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Lądek-Zdrój_(gmina)&oldid=71231887”