Wikipedia

Leszna Górna

wieś w województwie śląskim

Leszna Górna (dawniej też: Leszna Niemiecka[4], ciesz. Lyszno, niem. Ober Lischna) – wieś sołecka w gminie Goleszów w powiecie cieszyńskim, w województwie śląskim. Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia sołectwa wynosi 906 ha[5], a liczba ludności 576, co daje gęstość zaludnienia równą 63,6 os./km².

Leszna Górna
wieś
Ilustracja
Kościół pw. św. Marcina
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

cieszyński

Gmina

Goleszów

Liczba ludności (2022)

504[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

43-445[3]

Tablice rejestracyjne

SCI

SIMC

0052468

Położenie na mapie gminy Goleszów
Mapa konturowa gminy Goleszów, na dole znajduje się punkt z opisem „Leszna Górna”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Leszna Górna”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Leszna Górna”
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego
Mapa konturowa powiatu cieszyńskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Leszna Górna”
Ziemia49°41′32″N 18°43′28″E/49,692222 18,724444[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Nieoficjalny herb wsi Leszna Górna

Nazwa wsi, nawiązująca do gwarowego lyska (leszczyna[6]), występowała pierwotnie w formie „Leszczna”.

Leszna Górna stanowi 5/6 powierzchni przedzielonej granicą dawnej wsi, której 1/6 – Leszna Górna – znajduje się obecnie w Czechach i stanowi wraz z Leszną Dolną (w całości w Czechach) od 1946 część miasta Trzyńca.

Położenie geograficzne edytuj

Leszna Górna jest położona w dolinie rzeki Lesznianki na granicy Beskidu Śląskiego z Pogórzem Cieszyńskim, u podnóży szczytu Wróżna i najwyższego szczytu gminy Goleszów Ostrego – jednocześnie przez szczyty przebiega granica państwa z Wędrynią i Nydkiem, należącą do Czech. Od strony północnej otacza ją góra Tuł, a granice wsi sięgają pod Małą Czantorię na przysiółku Budzin. Z Lesznej Górnej widoczne są również szczyty Beskidu Śląsko-Morawskiego, w szczególności Jaworowego i Ostrego.

Części wsi edytuj

Integralne części wsi Leszna Górna[7][8]
SIMC Nazwa Rodzaj
0052474 Mołczyn część wsi
0052480 Parszywiec część wsi
0052505 Podlesie część wsi
0052497 Pod Tułem część wsi
0052511 Potok część wsi

Historia edytuj

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Lesna principis XX mansi solventes[4][9][10]. Zapis ten oznaczał, że wieś zobowiązana została do płacenia dziesięciny z 20 łanów mniejszych. Jej powstanie wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Principis oznaczało, że była własnością księcia, w przeciwieństwie do Lesznej Dolnej oznaczonej jako Lesna Snessonis[11]. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

W sprawozdaniu z poboru świętopietrza z 1335 w diecezji wrocławskiej na rzecz Watykanu sporządzonego przez nuncjusza papieskiego Galharda z Cahors wśród 10 parafii archiprezbiteratu w Cieszynie wymieniona jest parafia w miejscowości Lezna[12], czyli Leszna (Górna)[13]. Miejscowa parafia katolicka powstała więc w okresie lokacyjnym i obejmowała obie Leszne. Została ponownie wymieniona w podobnym spisie sporządzonym przez archidiakona opolskiego Mikołaja Wolffa w 1447 pod nazwą Lesna[14]. Pierwotny kościół, drewniany, w okresie Reformacji należał do ewangelików.

W 1430 Leszna Górna została sprzedana Piotrowi Nydkowi z Górnej Lesznej przez Tyczka z Łagowa[15]. W 1529 r., decyzją księcia cieszyńskiego Wacława II, Leszną otrzymał Jan Czelo z Czechowic – kanclerz na dworze cieszyńskim.[16]

Na przełomie XVIII i XIX w. na terenie wsi kopano rudę żelaza dla huty w Ustroniu.

Według austriackiego spisu ludności z 1900 w 97 budynkach w Lesznej Górne na obszarze 1227 hektarów mieszkało 807 osób, co dawało gęstość zaludnienia równą 65,8 os./km². z tego 298 (36,9%) mieszkańców było katolikami, 505 (62,6%) ewangelikami a 4 (0,5%) wyznawcami judaizmu, 799 (99%) było polsko-, 6 (0,7%) niemiecko- a 1 (0,1%) czeskojęzyczna[17]. Do 1910 roku liczba budynków wzrosła do 101 a mieszkańców do 870, z czego 867 zameldowanych było na stałe, 301 (34,6%) było katolikami, 564 (64,8%) ewangelikami, 5 (0,6%) żydami, 862 (99,1%) polsko- a 5 (0,6%) niemieckojęzycznymi[18].

Po podziale Śląska Cieszyńskiego, dokonanym 28 lipca 1920 roku, zachodnia część wsi (ok. 1/6 powierzchni) znalazła się po stronie czechosłowackiej jako Horní Líštná (obecnie dzielnica Trzyńca).

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

W latach 1954–1991 stacjonowała tu strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza. Z dniem 16 maja 1991 roku strażnica została przejęta przez Straż Graniczną i funkcjonowała do 1 stycznia 2003 roku, kiedy to została rozformowania.

Do 21 grudnia 2007 roku w miejscowości funkcjonowało przejście graniczne Leszna Górna-Horní Líštná, które to zostało zlikwidowane.

Osobne artykuły: Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Lesznej Górnej i Placówka Straży Granicznej w Lesznej Górnej.

Zabytki edytuj

Według Narodowego Instytutu Dziedzictwa, w miejscowości znajdują się następujące obiekty zabytkowe[19]:

  • Kościół parafialny pw. św. Marcina (nr rej.: 953/68 (R/346/52) z 24.10.1967 oraz A-272/78 z 3.02.1978).

Zbudowany w latach 1719-1731. Murowany, jednonawowy, z kwadratową wieżą od zachodu, utrzymany jest w stylu późnobarokowym. Mieści cenne wyposażenie późnobarokowe z 2 ćwierci XVIII w. W obejściu ołtarza renesansowa płyta nagrobna rycerza Czelo z Czechowic z końca XVI w. Na cmentarzu przykościelnym płyta nagrobna z 1678 r., późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena oraz krzyże żeliwne, pochodzące z hut w Ustroniu i Trzyńcu.

  • tereny na Górze Tuł (nr rej.: R.34/48 z 30.06.1948)

Postacie związane z Leszną Górną edytuj

W Lesznej Górnej urodzili się:

  • Jan Pindór (1852-1924) – pastor i podróżnik;
  • Józef Kożdoń (1873-1949) – polityk, założyciel i przywódca Śląskiej Partii Ludowej oraz współzałożyciel i sekretarz generalny Związku Ślązaków na Śląsku Cieszyńskim;
  • Maria Sojka (1875-1944) – członkini Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego[20]
  • Paweł Musioł (1905-1943) – pedagog, literat i publicysta, działacz polityczny i społeczny na Górnym Śląsku oraz działacz polskiego ruchu oporu w czasie II wojny światowej.

W latach 1915-1922 kierownikiem miejscowej szkoły był Walenty Krząszcz (1886-1959), nauczyciel i pisarz regionalny.

Religia edytuj

Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzą następujące Kościoły:

Komunikacja edytuj

Do wsi kursują busy firmy TRANSBUS z Ustronia.

Instytucje społeczne i sportowe edytuj

Na terenie wsi znajduje się nowe boisko do piłki nożnej i siatkówki, nowy plac zabaw oraz świetlica gminna. W świetlicy znajduje się klub tenisa stołowego „LKS Lesznianka”, który ma za sobą wiele sukcesów w zawodach. W miejscowości tej działa Ochotnicza straż pożarna założona w 1902 roku i koło gospodyń wiejskich, a także Zespół Regionalny „Czantoria”.

Turystyka edytuj

Przez miejscowość przechodzą trasy rowerowe:

  •   czerwony Główny Karpacki Szlak Rowerowy (621 km)
  •   żółta trasa rowerowa nr 256 – Dzięgielów – Ustroń (8,5 km)

a także piesze szlaki turystyczne i szlaki spacerowe, m.in.   szlak „Graniczny” (10 km)[21].

Galeria edytuj

  •  
    Kościół luterański
  •  
    Dawna szkoła podstawowa
  •  
    OSP Leszna Górna
  •  
    Dawne przejście graniczne
  •  
    Widok na Małą Czantorię i przysiółek Podlesie

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 67536
  2. ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 647 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296, 298. ISBN 978-83-926929-3-5.
  5. ↑ Gmina Goleszów: Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Goleszów na lata 2007-2013. [w:] www.goleszow.bip.net.pl [on-line]. 2007-03-21, 2007. [dostęp 2010-12-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-30)].
  6. ↑ Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego. Wydanie drugie, poprawione i rozszerzone. Jadwiga Wronicz (redaktor). Ustroń: 2010, s. 180. ISBN 978-83-60551-28-8.
  7. ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09]. 
  8. ↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
  9. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
  10. ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
  11. ↑ I. Panic, 2010, s. 288
  12. ↑ Jan Ptaśnik: Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 366.
  13. ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 396. ISBN 978-83-926929-3-5.
  14. ↑ Registrum denarii sancti Petri in archidiaconatu Opoliensi sub anno domini MCCCCXLVII per dominum Nicolaum Wolff decretorum doctorem, archidiaconum Opoliensem, ex commisione reverendi in Christo patris ac domini Conradi episcopi Wratislaviensis, sedis apostolice collectoris, collecti. „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Alterthum Schlesiens”. 27, s. 369-372, 1893. Breslau: H. Markgraf. (niem.). 
  15. ↑ I. Panic, 2010, s. 402
  16. ↑ Mirosław J. Barański, Beskid Śląski. Przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2007, s. 412, ISBN 978-83-89188-71-7, OCLC 297532256.
  17. ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
  18. ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
  19. ↑ https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/rejestr-zabytkow/zestawienia-zabytkow-nieruchomych/SLS-rej.pdf
  20. ↑ Elektroniczny Słownik Biograficzny Śląska Cieszyńskiego.
  21. ↑ Opis szlaku „Granicznego”

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Leszna_Górna&oldid=72533092”