Lotopałankowate
Lotopałankowate[3] (Petauridae) – rodzina ssaków z rzędu dwuprzodozębowców (Diprotodontia), blisko spokrewniona z pseudopałankowatymi (Pseudocheiridae). Obejmuje gatunki nadrzewnych zwierząt, zamieszkujących lasy Australii i Nowej Gwinei[4][5][6].
| Petauridae[1] | |||
| Bonaparte, 1838[2] | |||
 Przedstawiciel rodziny – lotopałanka karłowata (Petaurus breviceps) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| (bez rangi) | torbacze | ||
| Nadrząd | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina |
lotopałankowate | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Petaurus Shaw, 1791 | |||
| Podrodziny | |||
| |||
Budowa edytuj
Lotopałankowate to torbacze o niewielkich bądź średnich rozmiarach[7].
Umaszczenie lotopałankowatych charakteryzuje się ciemnym pasem o położeniu grzbietowym[7].
Czaszka cechuje się dobrze rozwiniętym łukiem jarzmowym. Siekacze żuchwy lotopałankowatych, występujące w liczbie dwóch po każdej stronie, są długie, ostre. Trzonowce określa się jako bunodontyczne[7], podobnie jak u pałankowatych[8]. Lotopałankowate mają jednak więcej zębów, bo aż 40, co łączy je z pseudopałankowatymi[7].
| Wzór zębowy | I | C | P | M | |
|---|---|---|---|---|---|
| 40 | = | 3 | 1 | 3 | 4 |
| 2 | 0 | 3 | 4 | ||
Na tułowiu znajduje się marsupium, czyli torba lęgowa. Otwiera się ona do przodu, jak u pseudopałankowatych[7] i pałankowatych[8], a inaczej niż u koalowatych[9].
Dłonie tych zwierząt przystosowane są do chwytania dzięki przeciwstawnym palcom. Palce I i II przeciwstawiają się tutaj pozostałym palcom. W przypadku stóp natomiast to paluch przeciwstawia się pozostałym palcom. Większość lotopałankowatych dysponuje dobrze rozwiniętym fałdem biegnącym od nadgarstka aż do stawu skokowego. Błona ta umożliwia lot ślizgowy. Niektórzy przedstawiciele rodziny nie mają rzeczonego fałdu, a jedynie jego pozostałość[7].
Systematyka edytuj
Lotopałankowate zaliczają się to torbaczy, których współcześni przedstawiciele tworzą dwa nadrzędy, Amerideplhia[10] i Australidephia[11]. Do tego ostatniego zalicza się rząd dwuprzodozębowce, obejmujący lotopałankowate. Wedle jednego z podziału w rzędzie tym wyróżnia się podrzędy wombatokształtnych, obejmujący koalowate[12] i wombatowate[13], kangurokształtnych z rodzinami torebnikowatych[14], kangurowatych i kanguroszczurowatych[15] oraz w końcu podrząd pałankokszałtnych[16] czy też workolotkokształtnych, do którego należą drzewnicowate[16], pałankowate[8], pseudopałankowate[7], akrobatkowate, ostronogowate[14] oraz lotopałankowate[7]. Dwa ostatnie podrzędy bywają łączone w Phalangerida[17]. Z kolei workolotkoksztatłne dzielą się na nadrodziny pałankowców i lotopałankowców. Te ostatnie obejmują lotopałankowate wraz z pseudopałankowatymi, ostronogowatymi i akrobatkowatymi[3]. Systematyka taka stoi w sprzeczności z wynikami sekwencjonowania genów ApoB, BRCA1, IRBP, Rag1 i vWF, wedle których pałankowce grupują się razem z kanugorokształtnymi, a nie z lotopałankowcami. Z kolei w obrębie lotopałankowców grupą siostrzaną reszty kladu okazują się akrobatkowate, z lotopałankowatymi blisko spokrewnionymi z pseudopałankowatymi i ostronogowatymi[17].
Do rodziny należą następujące podrodziny[18][5]:
- Dactylopsilinae Kirsch & Reig, 1977
- Petaurinae Bonaparte, 1838
Jednak inne źródła nie wyróżniają podrodzin[3].
W sumie obejmują one 3 rodzaje, do których z kolei zalicza się 12 gatunków[7].
Meredith et al. prezentują następujący kladogram[17] (uproszczono):
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ekologia edytuj
Lotopałankowate odżywiają się owadami oraz sokiem eukaliptusów i akacji, który uzyskują, rozcinając ostrymi siekaczami korę drzew[7].
Rozmnażanie edytuj
Występuje krótka ciąża, na przykład u lotopałanki karłowatej trwa ona 16 dni. Następnie rodzą się młode, u wspomnianej lotopałanki karłowatej bądź palcownika pręgowanego 1-2[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Petauridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Ch.L. Bonaparte. Synopsis Vertebratorum Systematis. „Nuovi Annali delle Scienze Naturali”. Anno I. 2, s. 112, 1838. (łac.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 11–14. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ S. Jackson: Family Petauridae (Striped Possums, Leadbeater's Possum and Lesser Gliders). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 559–565. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 88. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Petauridae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-10-26].
- ↑ a b c d e f g h i j k Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 85.
- ↑ a b c Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 84.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81-82.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 75.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 77.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 81.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 82.
- ↑ a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 86.
- ↑ Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 87.
- ↑ a b Błaszak, Skoracki i Gliwicz 2020 ↓, s. 83.
- ↑ a b c Robert W. Meredith, Michael Westerman, Mark S. Springer, A phylogeny of Diprotodontia (Marsupialia) based on sequences for five nuclear genes, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 51 (3), Elsevier, 2009, s. 554-571 (ang.).
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-06]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Czesłąw Błaszak, Maciej Skoracki, Joanna Gliwicz, Infragromada: ssaki żyworodne niższe – Metatheria; torbacze – Marsupialia, [w:] Czesław Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).
- P. Myers: Petauridae. (On-line), Animal Diversity Web, 2001. [dostęp 2008-04-12]. (ang.).