Maria z Montferratu

królowa Jerozolimy

Maria z Montferratu, zw. La Marquise, fr. Marie de Montferrat, wł. Maria del Monferrato (ur. 1192 lub 1193, zm. 1212) – królowa Jerozolimy od 1205.

Maria z Montferratu
ilustracja herbu
królowa jerozolimska
Okres

od 1205
do 1212

Poprzednik

Izabela I

Następca

Izabela II (Jolanta)

Dane biograficzne
Data urodzenia

1192 lub 1193

Data śmierci

1212

Ojciec

Konrad z Montferratu

Matka

Izabela I

Mąż

Jan z Brienne

Dzieci

Izabela II (Jolanta)

Jedyna córka Konrada z Montferratu i jego trzeciej żony Izabeli Jerozolimskiej. W chwili narodzin została następczynią tronu jerozolimskiego, a po śmierci matki w 1205 została formalnie królową. W 1210 poślubiła Jana z Brienne i została koronowana. Matka Izabeli II (Jolanty), żony cesarza Fryderyka II.

Pochodzenie i losy do śmierci matki edytuj

Matce Marii, Izabeli, w 1190 po śmierci siostry Sybilli przypadły prawa do korony jerozolimskiej. W tym czasie była ona żoną Onufrego z Toronu, ale pod naciskiem części baronów małżeństwo unieważniono. 24 listopada 1190 Izabela poślubiła Konrada z Montferratu.

Konrad zginął 28 kwietnia 1192 zamordowany przez asasynów. W tym czasie Izabela była w ciąży. Już osiem dni po śmierci męża, 5 maja, wyszła za mąż za Henryka II z Szampanii. Maria z Montferratu urodziła się jako pogrobowiec. Dokładna data jej narodzin nie jest znana. Możliwe jest, że urodziła się w jeszcze 1192, jak i dopiero w 1193[1]. Od tytułu ojca zwano ją „La Marquise”.

W 1194 ojczym Marii, Henryk II, zawarł ścisły sojusz z Amalrykiem, nowym królem Cypru. Przypieczętowały go zaręczyny Gwidona, syna Amalryka, z Marią z Montferratu. Jej dwie młodsze przyrodnie siostry – Alicję i Filipę z Szampanii – zaręczono z kolejnymi synami Amalryka: Janem i Hugonem. Zaręczyny następczyni tronu jerozolimskiego z następcą tronu cypryjskiego dawały nadzieję na unię obu państw w następnym pokoleniu. Jednak Gwidon, narzeczony Marii, zmarł w dzieciństwie.

W 1197 zmarł Henryk z Szampanii. W 1198 Izabela wyszła za mąż po raz czwarty, za Amalryka, króla Cypru. Owdowiała 1 kwietnia 1205, sama zaś zmarła niedługo później.

Z trzeciego małżeństwa z Henrykiem II z Szampanii Izabelę przeżyły dwie córki – Alicja i Filipa. Także z czwartego małżeństwa z Amalrykiem II, królem Cypru i Jerozolimy, przeżyły ją jedynie córki – Sybilla i Melisanda. W takiej sytuacji trzynastoletnia Maria jako następczyni matki została królową Jerozolimy. Godność bajlifa (regenta) objął przyrodni brat zmarłej władczyni – Jan z Ibelinu, senior z Bejrutu. Dawniej pytanie, czy wyznaczyła go przed śmiercią Izabela, czy też wybrali go baronowie, uważano za otwarte[2]. Obecnie badacze stoją na stanowisku, że po śmierci Amalryka baronowie jerozolimscy wybrali Jana z Ibelinu na bajlifa, a królowa Izabela zaakceptowała ten wybór[3].

Zaręczyny i ślub z Janem z Brienne edytuj

 
Koronacja Marii i jej męża Jana z Brienne

Okres regencji Jana z Ibelinu był okresem spokoju w dziejach Królestwa Jerozolimskiego. Źródła podają sprzeczne podstawy jego rządów. Zdaniem jednych był regentem ze względu na małoletniość Marii, zdaniem innych ze względu na fakt, że jego siostrzenica nie była zamężna[4].

W 1208, gdy Maria miała siedemnaście lat, do Francji udało się poselstwo na czele z Florencjuszem, biskupem Akki, i Aymarem, seniorem Cezarei. Posłowie poprosili króla Francji Filipa II Augusta, aby wyznaczył odpowiedniego kandydata do ręki Marii. Wiosną 1210 król zawiadomił, że wybór padł na Jana z Brienne, rycerza z Szampanii, starszego od Marii. Według starszych opracowań Jan z Brienne był w tym czasie około sześćdziesięcioletnim mężczyzną[5]. W nowszych wskazuje się, że w chwili ślubu miał około 35 lat[6], czyli różnica wieku między narzeczonymi wynosiła około 16 lat. Filip August i papież Innocenty III ofiarowali mu w wianie po 40 tysięcy funtów srebra.

13 września 1210 Jan przybył do Akki. Następnego dnia zawarł związek małżeński z Marią. Ślubu udzielił im patriarcha jerozolimski Albert. 3 października w Tyrze odbyła się uroczysta koronacja Marii i Jana.

Narodziny córki i śmierć edytuj

W 1212 Maria urodziła córkę Izabelę, zwaną przez zachodnie źródła Jolantą. Krótko potem zmarła, przypuszczalnie na skutek komplikacji poporodowych. Formalnie następczynią Marii została jej córka, zaś Jan z Brienne sprawował rządy w jej imieniu jako regent.

Od Marii wywodziła się starsza linia królewska domu jerozolimskiego, która wygasła w 1268 na jej prawnuku Konradynie, księciu Szwabii i królu Jerozolimy, straconym w Neapolu. Po tym zdarzeniu prawa do korony jerozolimskiej przeszły na potomków przyrodniej siostry Marii, Alicji z Szampanii.

Maria w literaturze edytuj

Maria z Montferratu była jedną z bohaterek powieści Bez oręża Zofii Kossak.

Genealogia edytuj

Wilhelm V z Montferratu
ur. ok. 1115
zm. 1191
Judyta austriacka
zm. po 1178
Amalryk I
ur. 1136
zm. 11 VII 1174
Maria Komnena
ur. ok. 1154
zm. przed II 1217
         
     
  Konrad z Montferratu
ur. 1146
zm. 28 IV 1192
Izabela I
ur. 1172
zm. 1205
     
   
Jan z Brienne
zm. 23 III 1237
OO   14 IX 1210
Maria z Montferratu
ur. 1192 lub 1193
zm. 1212
                   
                   
                   
Izabela II (Jolanta)
 ur. 1212
 zm. 2 V 1228
 

Przypisy edytuj

  1. S. Runciman, Dzieje wypraw krzyżowych, t. 3, Warszawa 1998, s. 107, podaje, że w 1205 miała trzynaście lat, natomiast według R. Pernoud, Kobieta w czasach wypraw krzyżowych, Gdańsk 1995, s. 137, miała wtedy dwanaście lat. S. Lambert, Queen or Consort: Rulership and Politics in the Latin East, 1128-1228, w: Queens and Queenship in Medieval Europe: Proceedings of a Conference Held at King’s College London pod red. A. Duggan, 1997, s. 166, jako datę narodzin Marii podaje 1192/1193. Pojawił się też pogląd, że Maria urodziła się latem 1192; Maria di Montferrato. Foundation for Medieval Genealogy. [dostęp 2008-06-20]. (ang.).
  2. S. Runciman, Dzieje wypraw krzyżowych, t. 3, Warszawa 1998, s. 107.
  3. P. W. Edbury, The Kingdom of Cyprus and the Crusades, 1191-1374, Cambridge 1993, s. 41.
  4. S. Lambert, Queen or Consort: Rulership and Politics in the Latin East, 1128-1228, w: Queens and Queenship in Medieval Europe: Proceedings of a Conference Held at King’s College London pod red. A. Duggan, 1997, s. 166-167
  5. S. Runciman, Dzieje wypraw krzyżowych, t. 3, Warszawa 1998, s. 135.
  6. J. Folda, Crusader Art in the Holy Land: From the Third Crusade to the Fall of Acre, 1187-1291, Cambridge 2005, s. 74.

Zobacz też edytuj

Bibliografia edytuj