Wikipedia

Mela Muter

polska malarka

Mela Muter, właśc. Maria Melania Mutermilch z domu Klingsland (ur. 26 kwietnia 1876 w Warszawie, zm. 16 maja 1967 w Paryżu) – polska malarka żydowskiego pochodzenia, przedstawicielka modernizmu, zaliczana do École de Paris, członkini Société Nationale des Beaux-Arts (1912)[1].

Mela Muter
Ilustracja
Portret Meli Muter (mal. Bolesław Nawrocki, 1903)
Imię i nazwisko

Maria Melania Mutermilch

Data i miejsce urodzenia

26 kwietnia 1876
Warszawa

Data i miejsce śmierci

16 maja 1967
Paryż

Narodowość

[polska i francuska]

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

modernizm

Multimedia w Wikimedia Commons

Twórczość Meli Muter świadczy o jej wyjątkowej osobowości, o wewnętrznej sile i niezależności. Urodzona w zaborze rosyjskim, w 1901 roku zdecydowała się na wyjazd do Paryża, gdzie osiadła na stale. W Paryżu była aktywna zarówno w polskim, jak i międzynarodowym środowisku artystycznym. Dużo podróżowała, zarówno po Francji, m.in. do Bretanii, w Pireneje i do Prowansji, jak i w Europie, gdzie odwiedziła Hiszpanię (m.in. Katalonię i Kraj Basków), Włochy, Niemcy[2][3].

Życiorys edytuj

Była drugim z pięciorga dzieci Fabiana Klingslanda, zamożnego żydowskiego kupca i Zuzanny z Feigenblattów. Przyszła na świat w Warszawie 26 kwietnia 1876 roku. Miała starszego brata Juliana, który zginął tragicznie w wieku szesnastu lat i młodsze rodzeństwo: Gustawę, Cecylię i Zygmunta, późniejszego cenionego krytyka sztuki, publicystę i dyplomatę, zmarłego w 1951 r. w USA.

Warszawski dom Klingslandów słynął z otwartości. Ojciec artystki często wspierał materialnie, a także gościł u siebie młodych polskich literatów: Władysława Reymonta, Jana Kasprowicza, Leopolda Staffa. Klingslandowie pomagali też ubogim sąsiadom. Będąc wyznania mojżeszowego, wychowywali dzieci w otwartości na polską kulturę i tradycję. Rozwijali ich talenty. W 1892 Mela zdała w Warszawie maturę, następnie do 1899 pobierała prywatne lekcje rysunku oraz gry na fortepianie u prof. J. Kleczyńskiego. Uczęszczała także przez kilka miesięcy do Szkoły Rysunku i Malarstwa dla Kobiet w Warszawie Miłosza Kotarbińskiego[4][5].

17 maja 1899 roku w synagodze na Tłomackiem zawarła ślub z Michałem Mutermilchem, pisarzem, krytykiem sztuki, działaczem lewicy. Był synem Szymona Mutermilcha i Rozalii z Halpernów, poprzez babkę ze strony ojca spokrewniony z rodziną Kramsztyków, z której pochodził Roman Kramsztyk, malarz, przyjaciel Mutermilchów. W 1900 roku urodziło się ich jedyne dziecko, syn Andrzej. Rodzina wyjechała do Paryża w 1901 roku. Mela dzieliła czas między twórczość a rodzinę. Michał publikował książki, artykuły, teksty do katalogów wystaw, zajmował się tłumaczeniami[4].

Muter uzyskała rozwód religijny z Michałem Mutermilchem w 1919 roku[2]. W 1917 roku poznała młodego francuskiego intelektualistę Raymonda Lefebvre'a, który wprowadził ją w środowisko francuskiej lewicy[6]. Przyjaźniła się m.in. z Paulem Vaillant-Couturierem, Romainem Rollandem, Henri Barbussem. W 1920 Lefebvre zginął w katastrofie morskiej na morzu Barentsa w drodze powrotnej z Moskwy, gdzie wziął udział w II Kongresie Międzynarodówki Komunistycznej[6]. W 1924 Mela Muter straciła syna[2][3].

W 1923 roku Muter przyjęła wiarę katolicką. W 1927 roku Muter otrzymała francuskie obywatelstwo. W 1940 roku, w obawie przed represjami z strony niemieckich okupantów wobec osób żydowskiego pochodzenia, wyjechała z Paryża na południe Francji. Wojnę przetrwała w Awinionie i w okolicach tego miasta, gdzie udzielała lekcji malarstwa i historii sztuki. Członkowie jej najbliższej rodziny, z wyjątkiem brata Zygmunta, zmarli jeszcze przed wybuchem drugiej wojny albo zginęli w jej trakcie[5].

Muter po wojnie wróciła do Paryża. Władze Awinionu udostępniły jej mały lokal na pracownię, dzięki czemu letnie miesiące spędzała na południu Francji. W 1958 roku odnalazł ją w Paryżu, żyjącą w ciężkich warunkach i schorowaną, Bolesław Nawrocki junior, syn malarza Bolesława Nawrockiego, którego Muter poznała w Paryżu na początku XX wieku. Bolesław Nawrocki junior i jego żona Lina pomagali Muter przez kilka ostatnich lat jej życia. Najprawdopodobniej portret Nawrockiego juniora jest ostatnim skończonym dziełem Muter[4][2].

Mela Muter zmarła w Paryżu 16 maja 1967 roku i jest pochowana na Cmentarzu Bagneux[7].

Twórczość edytuj

W początkowym okresie twórczości fascynował ją symbolizm i stylistyka Szkoły Pont-Aven, m.in. Gauguina i Ślewińskiego. Inspirowała ją też malarstwo Jamesa McNeilla Whistlera. Chętnie posługiwała się szeroką płaską plamą, której kształt podkreślała ciemnym konturem. Później jej stylistyka zbliżyła się do sztuki Vincenta Van Gogha, Paula Cézanne’a, a także – w malarstwie portretowym – Edouarda Vuillarda. Bacznie obserwowała ewolucję paryskiej sceny artystycznej, eksperymentowała z kubizmem i fowizmem. Z czasem zmierzała w kierunku ekspresjonizmu, komponując obrazy o chropowatej, bogatej fakturze i żywych kolorach, często o charakterze monumentalnym, malowanych we własnym, indywidualnym, wyraźnie rozpoznawalnym stylu. Obok portretόw i pejzaży malowała też kompozycje figuralne i martwe natury. Była autorką prac olejnych, akwarel, rysunków i grafik. Prowadziła także działalność pedagogiczną w zakresie malarstwa i rysunku. Wykonywała również ilustracje prasowe.

Archiwum Meli Muter znajduje się w Archiwum Emigracji w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu.

Najważniejsze wystawy edytuj

Debiutowała w 1902 roku na paryskim Salonie Towarzystwa Narodowego Sztuk Pięknych (Salon de la Société nationale), gdzie wystawiała również w późniejszych latach.

Do wybuchu drugiej wojny światowej wielokrotnie pokazywała obrazy na cyklicznych wystawach paryskich: Salon d'Automne (Salon Jesienny), Salon des Indépendants (Salon Niezależnych), Salon des Tuileries[8].

1902 – Warszawa, Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych

1911 – Barcelona, Galeria de Arte Contemporanea (Galeria Sztuki Współczesnej), kierowana przez Josepa Dalmau

1913 – Girona, Galeria Athenea

1918 – Paryż, Galerie Chéron

1923 – Warszawa, Zachęta

1924 i 1927 – Paryż, Galerie Billiet

1925 – Paryż, Galerie Au Sacre du Printemps

1926 i 1928 – Paryż, Galerie Druet

1933 – Wenecja, XVIII Biennale, Pawilon Sztuki Polskiej

1937 – Paryż, Wystawa Powszechna

1948 – Awinion, Galerie Noceda i Paryż, Galerie des Beaux-Arts

1952 – Lyon, Galerie Bellecour

1953 – Paryż, Cercle Volney

1955 – Marsylia, Galerie Carle Vernet

1965 – Kolonia, Galerie Gmurzyńska

1966 – Paryż, Galerie Jean-Claude Bellier

1966 – Oslo, Kunstnerforbundet

1966 – San Francisco, The Maxwell Galleries

1967 – Nowy Jork, Hammer Galleries

Wystawy pośmiertne:

1968 – Awinion, Musée Calvet

1977- Genewa, Musée du Petit Palais

1993 – Pont-Aven, Muzeum Pont-Aven

1994–1995 – Warszawa, Muzeum Narodowe, Kolekcja Bolesława i Liny Nawrockich

2002 – Radziejowice, Pałac w Radziejowicach

2010 – Toruń, Muzeum Uniwersyteckie

2017 – Warszawa, Cosmopolitan

2018–2019 Girona, Muzeum Sztuki

W kolekcjach muzealnych i prywatnych edytuj

W Polsce:

  • Muzeum Narodowe w Warszawie (Le Pont Neuf zimą, ok. 1918; Widok portu w Collioure/Portret Jeana Daniela Maublanca; Pejzaż miejski, ok.1920; Stary sprzedawca zabawek, ok. 1905; Panorama miasta, akwarela, lata 20. XX wieku; Rybaczki, akwarela, lata 20. XX wieku)
  • Muzeum Narodowe w Lublinie (Snopki siana, ok. 1938; Rodan, ok. 1945)
  • Muzeum Śląskie (Portret mężczyzny)
  • Muzeum Narodowe w Gdańsku
  • Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy

W muzeach francuskich, ok. 30 obrazów, w tym w:

  • Musée national d’art modern – Centre Pompidou (7 prac: Fillette bretonne, ok. 1909-1910; Les deux soeurs, ok. 1911; Cuisinière épluchant des légumes, 1920; Portrait de Maurice Parijanine, ok. 1920–1921; Les Poissons, ok. 1920; Le buveur, 1924; Le Sculpteur François Pompon, 1924)[9].
  • Centre national des arts plastiques (6 prac: Portrait de Monsieur Rozycki, soldat polonais; Famille; Paysage méditerranéen; Les fatigués, ok. 1910; Portrait du compositeur Albert Roussel, ok. 1928; L'aveugle de Gérone, 1958)[10].
  • Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris (4 prace: Les Soudanais, ok. 1919; Portrait du Professeur Bohn, ok. 1936; Paysage, ok. 1937; Fruits d’été, ok. 1938)[11].
  • Fonds d’art contemporain – Paris Collections (2 prace)[12].
  • Musée d’arts de Nantes (2 prace, w tym Portrait de Luc Benoist, ok. 1967)[13] .
  • Musée des beaux-arts, Bordeaux[14].

W muzeach i galeriach w Hiszpanii (w tym w Girona Art Museum: La Santa Família,1909), w Ukrainie, w Izraelu i w licznych kolekcjach prywatnych na kontynencie europejskim i amerykańskim.

Archiwum Meli Muter znajduje się w Archiwum Emigracji w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu.

Mela Muter Research Center edytuj

W listopadzie 2022 roku zostało powołane do życia Mela Muter Research Center[15], którego celem jest prowadzenie badań i popularyzacja wiedzy o życiu i twórczości artystki.

Upamiętnienia edytuj

W Gironie (Hiszpania) znajduje się plac jej imienia[16].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Joanna Pollakówna: Malarstwo polskie: między wojnami, 1918–1939. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Auriga”, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe w Warszawie, 1982, s. 361. ISBN 83-221-0191-0.
  2. ↑ a b c d Barbara Brus-Malinowska, Kolekcja Bolesława i Liny Nawrockich. Mela Muter (Maria Melania Mutermilch) (1876-1967), [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1995.
  3. ↑ a b Ewa Bobrowska, Wielka dama malarstwa: Mela Muter (1876 – 1967) [w:] Polacy w Paryżu. Historia i współczesność, red. Janusz Gmitruk, Zbigniew Judycki, Tadeusz Skoczek, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2022, s. 11-16.
  4. ↑ a b c Karolina Prewęcka, Mela Muter. Gorączka życia, Warszawa 2019.
  5. ↑ a b Mela Muter. Malarstwo. Peinture, [katalog wystawy], red. Mirosław A. Supruniuk, Tow. Przyjaciół Archiwum Emigracji: Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu, Toruń 2010.
  6. ↑ a b Ewa Bobrowska, Rachel Mazuy, Mela Muter-Raymond Lefebvre: une correspondance amoureuse entre guerre et révolution (1917-printemps 1920) [w:] Raymond Lefebvre. La révolution et la mort, red. Rachel Mazuy, Denis Pernot, Editions Universitaire de Dijon, Dijon 2023, s. 99-119.
  7. ↑ Bagneux | Polskie groby historyczne we Francji [online], tombeauxpolonais.eu [dostęp 2023-06-12].
  8. ↑ Hanna Bartnicka-Górska, Joanna Szczepińska-Tramer, W poszukiwaniu światła, kształtu i barw. Artyści polscy wystawiający na Salonach paryskich w latach 1884-1960, Neriton, Warszawa 2005.
  9. ↑ Musée national d’art moderne – Centre Pompidou [online], Navigart.fr, 9 maja 2023 [dostęp 2023-05-22] (fr.).
  10. ↑ | Cnap [online], cnap.fr [dostęp 2023-05-22].
  11. ↑ Collections en ligne | Musée d’Art Moderne de Paris [online], mam.paris.fr [dostęp 2023-05-22].
  12. ↑ Videomuseum - Réseau des collections publiques d’art moderne et contemporain [online], videomuseum.fr [dostęp 2023-05-22].
  13. ↑ Musée d’arts de Nantes [online], Navigart.fr, 9 maja 2023 [dostęp 2023-05-22] (fr.).
  14. ↑ Le site officiel du musée des Beaux-Arts de Bordeaux [online], musba-bordeaux.fr [dostęp 2023-06-01].
  15. ↑ m, Research Center - Mela Muter [online], melamuter.com [dostęp 2023-03-28] (pol.).
  16. ↑ Plaça Mela Mutermilch · 17001 Girona, Prowincja Girona, Hiszpania [online], Plaça Mela Mutermilch · 17001 Girona, Prowincja Girona, Hiszpania [dostęp 2022-01-23].

Bibliografia edytuj

  • Ewa Bobrowska, Portret «szalonych lat»: Mela Muter na międzynarodowej scenie artystycznej Paryża/Un portrait des «années folles» [w:] Mela Muter. Malarstwo. Peinture, [katalog wystawy], red. Mirosław A. Supruniuk, Tow. Przyjaciół Archiwum Emigracji: Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu, Toruń 2010, s. 13-35.
  • Ewa Bobrowska, Emancypantki? Artystki polskie na scenie artystycznej Paryża w XX wieku, „Archiwum Emigracji. Studia, szkice, dokumenty”, nr (1-2) 16-17/2012, s. 11-27.
  • Ewa Bobrowska, Wielka dama malarstwa: Mela Muter (1876 – 1967) [w:] Polacy w Paryżu. Historia i współczesność, red. Janusz Gmitruk, Zbigniew Judycki, Tadeusz Skoczek, Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa 2022, s. 11-16.
  • Ewa Bobrowska, Rachel Mazuy, Mela Muter-Raymond Lefebvre: une correspondance amoureuse entre guerre et révolution (1917-printemps 1920) [w:] Raymond Lefebvre. La révolution et la mort, red. Rachel Mazuy, Denis Pernot, Editions Universitaire de Dijon, Dijon 2023, s. 99-119.
  • Barbara Brus-Malinowska, Kolekcja Bolesława i Liny Nawrockich. Mela Muter (Maria Melania Mutermilch) (1876-1967), [katalog wystawy], Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1995.
  • Katarzyna A. Cybulska, Rola badań budowy technicznej i rozpoznania warsztatu artysty na przykładzie twórczości Meli Muter, „Archiwum Emigracji. Studia, szkice, dokumenty”, nr (1-2) 16-17/2012, s. 90-100.
  • Jerzy Malinowski, Barbara Brus-Malinowska, W kręgu École de Paris. Malarze żydowscy z Polski, Warszawa 2007, s. 33-44.
  • Mela Muter. Malarstwo. Peinture, [katalog wystawy], red. Mirosław A. Supruniuk, Tow. Przyjaciół Archiwum Emigracji: Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu, Toruń 2010.
  • Polskie artystki, red. Agnieszka Morawińska, Muzeum Narodowe w Warszawie, Warszawa 1991.
  • Karolina Prewęcka, Mela Muter. Gorączka życia, Warszawa 2019.
  • Natasza Styrna, Mela Muter 1876-1967 [online] https://jwa.org/encyclopedia/article/muter-mela[dostęp: 12.05.2017].
  • Anna Wierzbicka, École de Paris. Pojęcie, środowisko, twórczość, Warszawa 2004.
  • Andrzej Dulewicz: Słownik sztuki francuskiej. Wyd. 3. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 293, ISBN 83-214-0048-5
  • Jan Jagielski: Przewodnik po cmentarzu żydowskim w Warszawie przy ul. Okopowej 49/51. Z. 1, Kwatery przy Alei Głównej. Warszawa: Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Społeczny Komitet Opieki nad Cmentarzami i Zabytkami Kultury Żydowskiej w Polsce, 1996, s. 88. ISBN 83-90-66296-5.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mela_Muter&oldid=73222411”