Michał Dymitr Krajewski

Michał Dymitr Tadeusz Krajewski, pseudonim „Mierzejewski Lew” (ur. 8 września 1746 w województwie ruskim, zm. 5 lipca 1817 w Końskich) – polski pisarz, historyk i działacz oświatowy, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk.

Michał Dymitr Krajewski

Mierzejewski Lew

Michał Dymitr Krajewski
Imię i nazwisko	Michał Dymitr Tadeusz Krajewski
Data urodzenia	8 września 1746
Data i miejsce śmierci	5 lipca 1817 Końskie
Narodowość	polska
Język	polski

Życie

Urodził się w województwie ruskim. 22 lipca roku 1763 wstąpił do zakonu pijarów w Podolińcu, gdzie przyjął imię Dymitra od św. Michała (imię chrzestne: Tadeusz; jako pisarz używał imienia Michał). Po ukończeniu nowicjatu studiował retorykę (1766) i filozofię (1767-1768) w Międzyrzeczu Koreckim. Od roku 1769 uczył w kolegium pijarskim w Warszawie. Przez 2 lata (1771-1772) z przyczyn zdrowotnych przebywał poza swym zakonem. W latach 1773-1775 pełnił funkcję nauczyciela domowego u Tarnowskich. Od roku 1776 przebywał w nowosądeckim domu zakonnym. Od roku 1777 przyjął posadę nauczyciela u Wodzickich. Po powrocie do Warszawy (1782), w roku 1783, objął stanowisko prefekta Collegium Nobilium pijarów w Warszawie. Rok później (1784) był już rektorem tegoż Collegium. W międzyczasie nauczał (prawdopodobnie) w domach Małachowskich i Bielińskich.

Należał do najbardziej zasłużonych działaczy dla ówczesnej oświaty w Polsce. W roku 1788 objął plebanię w Białaczowie, zaś w 1793 sekularyzował się i osiadł jako proboszcz na parafii w Końskich, a nieco później otrzymał kolejno kanonię kielecką i lwowską. Po roku 1809 przeniósł się do Warszawy, gdzie przystąpił do prac warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (członkostwo od 5 kwietnia 1812), poświęcając się już wcześniej badaniom historycznym.

Twórczość

Twórczość Krajewskiego skupiała się wokół zagadnień społecznych i postulatów reformatorskich. Jedną z jego pierwszych książek była Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca (1784), będąca przeróbką francuskiej powieści H.J. Du Laurensa Imirce, ou la fille de la nature (1765). Podolanka zainicjowała poważny spór literacki i doczekała się w ciągu jednego roku aż 7 wydań.

W roku 1785 ukazała się kolejna książka Krajewskiego – Wojciech Zdarzyński życie i przypadki swoje opisujący, powieść fantastyczna o losach młodego Polaka, który trafia do utopijnej krainy na Księżycu. Książka ta jest uznawana za pierwszą polską książkę fantastyczną. W roku 1786 ukazała się Pani Podczaszyna. Tom drugi Przypadków Wojciecha Zdarzyńskiego. Powieść ta jest uznawana za odpowiednik żeński powieści Ignacego Krasickiego Pan Podstoli. Bohaterka jest pierwowzorem polskiej heroiny sentymentalnej.

U schyłku życia Krajewski napisał pracę historyczną Dzieje panowania Jana Kazimierza od r. 1656 do jego abdykacji w r. 1668, której drugi tom wydany został dopiero pośmiertnie jesienią roku 1846, pierwszy zaś prawdopodobnie zaginął. Wcześniej zaś napisał także książkę o Stefanie Czarnieckim pt. Historia Stefana na Czarncy Czarnieckiego, wojewody kijowskiego, hetmana polnego koronnego (1787).

Ważniejsze dzieła

1. Gry nauk dla dzieci, służące dla ułatwienia ich edukacji, przez które łatwo nauczyć się mogą: poznawania liter, sylabizowania, czytania w polskim i francuskim języku, formowania charakteru, pisania, języków ze zwyczaju, historii, geografii i początków arytmetyki, Kraków 1777, (dedykowane S. i K. Wodzickim; wyd. anonimowe, autora wymienia tylko katalog pijarów)
2. Pochwała Stanisława Hieronima Konarskiego, Warszawa 1783 (wyd. anonimowe); wyd. 2 brak miejsca wydania 1809 (już pod nazwiskiem autora)
3. Podolanka wychowana w stanie natury, życie i przypadki swoje opisująca, Warszawa 1784 (wyd. anonimowe; 4 wydania); wyd. następne: Lwów 1784 (3 wydania; tu dołączone trzy głosy polemizujące z tezami powieści); fragmenty przedr. Z. Florczak, L. Pszczołowska w: Ludzie Oświecenia o języku i stylu t. 2, Warszawa 1958; według powieści H.J. Du Laurensa: Imirce, ou la fille de la nature (Paryż 1765)
4. List Podolanki wychowanej w stanie natury do swej przyjaciółki, brak miejsca wydania (1784), odpowiedź Krajewskiego na głosy polemiczne wywołane publikacją powieści Podolanka...
5. Wojciech Zdarzyński życie i przypadki swoje opisujący, Warszawa 1785 (2 wydania); fragmenty przedr. Z. Florczak, L. Pszczołowska w: Ludzie Oświecenia o języku i stylu t. 2, Warszawa 1958; przekł. niemiecki (1794)
6. Pani Podczaszyna. Tom 2 Przypadków Wojciecha Zdarzyńskiego, Warszawa 1786
7. Historia Stefana na Czarncy Czarnieckiego, wojewody kijowskiego, hetmana polnego koronnego, Warszawa 1787; wyd. następne: wyd. T. Mostowski w: Życia sławnych Polaków, t. 2, Warszawa 1805, Wybór Pisarzów Polskich nr 10; wyd. F.S. Dmochowski, Radom 1831; Lipsk 1837; Warszawa 1845; Kraków 1859 Biblioteka Polska nr 45-46, (wyd. 1 dedykowane Stanisławowi Augustowi)
8. Leszek Biały książę Polski, syn Kazimierza Sprawiedliwego. W 12 księgach t. 1, Warszawa 1789; wyd. następne: t. 1-2, Warszawa 1791-1792; Kraków 1806; Sanok 1856, (wyd. 1 nienotowane przez J. Rudnicką; prospekt dzieła pt. Leszek Biały – wyd. K.W. Wójcicki: Archiwum Domowe, Warszawa 1856
9. Stary w zalotach. Komedia w 3 aktach oryginalna, wierszem napisana, wyst. Warszawa 23 lutego 1806
10. Dzieje panowania Jana Kazimierza od r. 1656 do jego abdykacji w r. 1668, z rękopisu wyd. M. Baliński, t. 1-2, Warszawa 1846.

Listy

• Do S. Wodzickiego 2 listy z roku 1814; rękopis: Ossolineum, sygn. 11654/II.

Bibliografia

• Mieczysław Klimowicz: Oświecenie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13845-9.brak strony w książce
• T. 5: Oświecenie. W: Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1967, s. 183–185.

Linki zewnętrzne

• Utwory Michała Dymitra Krajewskiego w serwisie Wolne Lektury
• w archive
• w FBC
• w Google
• Kolekcja poświęcona Michałowi Dymitrowi Krajewskiemu w bibliotece Polona