Moedor
Moedor lub moidor (fr. moedore, moïdore, zanglicyzowane moidor od zniekształconego port. moeda de ouro – dosł. „złota moneta”) – potoczna nazwa portugalskiej wysokowartościowej monety złotej z ostatniej ćwierci XVII i pierwszej połowy XVIII w., funkcjonująca w handlu międzynarodowym.
Stanowiąc kontynuację portugała w czasach panowania dynastii Bragança, moedor emitowany był w obiegu pieniężnym Portugalii i Brazylii w latach 1640-1732. Podobnie do poprzednika, na awersie nosił herb królestwa, a na odwrocie krzyż wraz z mottem „In hoc signo vinces”. W 1642 bity był z 22-karatowego złota[1]. Po wprowadzeniu w 1662 r. cruzado jako podstawowej monety złotej w Portugalii, określenie moeda de ouro zaczęto odnosić do poczwórnego cruzado (= 1/5 dobrão) o wadze 13,77 g (przy zawartości złota 12,63 g), a równego 4000 réis (portugalskich realów). W 1668 przewartościowano moedor o 10% do 4400 realów, a później (1722) dokonano dalszego przewartościowania do 4800 réis[2].
W 1722 nazwę tę przeniesiono na złotą monetę wartości 1/10 dobrão[3] (5,378 g) o zawartości kruszcu 4,93 g. Podwójny moedor określano mianem lisbonine.
W zachodniej Europie oraz w Indiach Zachodnich (zwłaszcza na Barbados) moedor kursował długo po zaprzestaniu jego emisji. Na przełomie XVII/XVIII stulecia stanowił główną monetę złotą w Irlandii i (zachodniej) Anglii, odpowiadając tam wartości 27½ szylinga. Było to pośrednie następstwo traktatu w Methuen (1703) zawartego podczas hiszpańskiej wojny sukcesyjnej i skutkującego ujemnym bilansem handlowym Portugalii[4].
Wspominany niejednokrotnie w XVIII-wiecznej literaturze europejskiej – m.in. w Podróżach Guliwera Jonatana Swifta, Przypadkach Robinsona Kruzoe Daniela Defoe czy w Kandydzie Woltera.
Przypisy edytuj
- ↑ Moedor emitowany wcześniej jako „sztuka złota” (o wadze 3,82 g przy zawartości kruszcu 3,52 g) miał w 1575 r. wartość 500 realów. Próba kruszcu w nim wynosiła 23¾ karata, później obniżono ją do 22⅛ karata (cyt. wyłącznie za H. Fengler, G. Gierow, W. Unger, dz. cyt. poniżej).
- ↑ Według Helmuta Kahnta, dz. cyt. poniżej.
- ↑ Ślad tej nazwy zachowała dobra – współczesna waluta dawnej kolonii portugalskiej na Atlantyku, Wysp Św. Tomasza i Książęcej.
- ↑ W efekcie portugalskie monety złote napływały masowo do Wielkiej Brytanii, wchodząc tam do normalnego obiegu (H. Kahnt, dz. cyt.).
Bibliografia edytuj
- H. Kahnt, Das große Münzlexikon von A bis Z, Regenstauf: H. Gietl Verlag, 2005, s. 287
- H. Fengler, G. Gierow, W. Unger, Słowar’ numizmata, Moskwa: Izd. "Radio i swjaz’", 1993
- C. C. Chamberlain, Guide to Numismatics, London: The English Universities Press, 1965, s. 105; 176.