Mohawkowie
Mohawkowie (nazwa własna Kaniengehawa „Lud Krzemieni” ; angielski Mohawk wywodzi się od algonkińskiego Mō häk „Pożeracze ludzi”) – północnoamerykańscy Indianie należący do ligi irokeskiej (nie należy mylić z plemieniem Mohave). W lidze nazywano ich „Odźwiernymi Bramy Wschodu”, bowiem było to najbardziej na wschód wysunięte plemię ligi irokeskiej, mieszkające w dolinie rzeki Mohawk we wschodniej części stanu Nowy Jork, pomiędzy dzisiejszymi miastami Albany i Utica.
 Thayendanegea (Joseph Brant) pędzla Gilberta Stuarta, 1786 | |
| Populacja |
ok. 50 000 |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania | |
| Język |
angielski, kanien’géha, mohawk-niderlandzki i inne języki irokeskie |
| Religia |
Karihwiio, Kanoh'hon'io, Kahni'kwi'io, chrześcijaństwo, Sganyadiyo, religia długich domów |
| Pokrewne |
Onondagowie, Oneidowie, Tuskarorowie, Senekowie, Kajugowie oraz inne ludy irokeskie |
Historia edytuj
Plemiona irokeskie pojawiły się na terenach dzisiejszego stanu Nowy Jork około roku 800 i wkrótce rozpoczęły uprawę ziemi. Dla przerwania nieustających wojen międzyplemiennych prorok Huronów Deganawida i szaman Mohawków Hiawata założyli w XV lub XVI wieku ligę irokeską. Deganawida i Hiawata są prawdopodobnie postaciami mitycznymi[1].
Mohawkowie stali się partnerami w intratnym handlu futer i sojusznikami Holendrów, a później Anglików, w wojnie z Francuzami. Wkrótce po zawarciu brytyjsko-francuskiego pokoju w roku 1763 pewna grupa Mohawków i Oneidów emigrowała, pod wpływem jezuitów, do Kanady Francuskiej i osiadła na południowym brzegu Rzeki Świętego Wawrzyńca. Później grupa ta przeniosła się bliżej Montrealu i chociaż większość z nich przyjęła katolicyzm i zerwała tradycyjny sojusz antyfrancuski, nadal pozostała częścią składową ligi. W okresie późniejszym część spośród nich przeniosła się do Ohio, a w końcu na Terytorium Indiańskie[2].
Pod wodzą Thayendanegei walczyli po stronie brytyjskiej podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych[3], a po podpisaniu Traktatu Paryskiego w roku 1783 część przeniosła się do Kanady Brytyjskiej, gdzie władze utworzyły dla lojalnych plemion Rezerwat Sześciu Narodów[4].
W XIX wieku mieszkający w rezerwatach Mohawkowie i inni Irokezi byli zatrudniani jako wioślarze przez różne kampanie handlowe w Kanadzie (pracowali m.in. przy spławie drewna), a jesienią 1884 roku wzięli udział w wyprawie ratunkowej w górę Nilu. Ekspedycja ta była spóźnioną odsieczą dla otoczonego w Chartumie przez mahdystów generała Gordona, a wioślarze indiańscy zostali wynajęci przez British Army[5].
Liczebność edytuj
W połowie XVII wieku Mohawków było około 4000. Dwieście lat później ich liczba wzrosła do około 13 tysięcy w Kanadzie i 15 tysięcy w Stanach Zjednoczonych. Według danych US Census Bureau podczas spisu powszechnego w 2000 roku 13 940 obywateli USA zadeklarowało, że jest pochodzenia wyłącznie Mohawk, zaś 26 851 oświadczyło, że ma pochodzenie wyłącznie lub między innymi Mohawk[1]. W kanadyjskiej prowincji Ontario są oni najliczniejszym z Sześciu Narodów i mieszkają m.in. w rezerwacie Tyendinaga w pobliżu wschodniego krańca jeziora Ontario. W 2012 roku liczebność kanadyjskich Mohawków zmalała do 11 tysięcy w wyniku ubytku naturalnego. Zaledwie 15% z nich potrafi posługiwać się rodzimym językiem – kanien’géha[6].
Znani Mohawkowie edytuj
Deganawida, Hiawata, Joseph Brant, Theyanoguin, Pauline Johnson, Katarzyna Tekakwitha, Jay Silverheels, John Mohawk, Robbie Robertson
Przypisy edytuj
- ↑ a b Pritzker 2000 ↓, s. 436.
- ↑ Stoutenburgh 1990 ↓, s. 254.
- ↑ Grant 2000 ↓, s. 52.
- ↑ Grant 2000 ↓, s. 209.
- ↑ Pritzker 2000 ↓, s. 437.
- ↑ Pritzker 2000 ↓, s. 440.
Bibliografia edytuj
- Bruce Grant: Concise Encyclopedia of the American Indian. New York: Wings Books, 2000. ISBN 0-517-69310-0.
- Barry M. Pritzker: A Native American Encyclopedia: History, Culture, and Peoples. Oxford: Oxford University Press, 2000. ISBN 978-0-19-513877-1.
- John Stoutenburgh Jr.: Dictionary of the American Indian. New York / Avenel, NJ: Wings Books, 1990. ISBN 0-517-69416-6.