Mundżak
rodzaj ssaka
Mundżak[13] (Muntiacus) – rodzaj ssaków z podrodziny jeleni (Cervinae) w obrębie rodziny jeleniowatych (Cervidae).
| Muntiacus | |||||
| Rafinesque, 1815[1] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – mundżak indyjski (M. muntjak) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Podrodzina | |||||
| Plemię | |||||
| Rodzaj |
mundżak | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780 | |||||
| |||||
| Gatunki | |||||
| |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Zasięg występowania edytuj
W warunkach naturalnych występują na Półwyspie Indyjskim, Półwyspie Indochińskim, w południowo-wschodnich Chinach i na Archipelagu Malajskim[14][15][16].
Morfologia edytuj
Długość ciała 58–120 cm, długość ogona 10–20 cm, wysokość w kłębie 40–70 cm; długość poroża samców 1–28,5 cm; masa ciała 12–35 kg[15][17]. Charakteryzują się długością owłosienia nasad poroży. Ich poroża mają zwykle dwa, rzadziej trzy krótkie rozgałęzienia.
Systematyka edytuj
Rodzaj zdefiniował w 1815 roku francusko-amerykański przyrodnik Constantine Samuel Rafinesque w publikacji własnego autorstwa poświęconej naturze[1]. Rafinesque w pierwotnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; gatunek typowy (późniejsze oznaczenie) Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780.
Etymologia edytuj
- Muntiacus (Muntjaccus, Muntjacus): sundajska nazwa Muntjak dla mundżaka[18].
- Cervulus: rodzaj Cervus Linnaeus, 1758 (jeleń); łac. przyrostek zdrabniający -ulus[19]. Gatunek typowy: Blainville w pierwotnym opisie nie wymienił żadnego gatunku; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780.
- Stylocerus: gr. στυλος stulos ‘kolumna, słup’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’[20]. Gatunek typowy: Smith wymienił kilka gatunków – Cervus philippinus C.H. Smith, 1826 (= Cervus mariannus Desmarest, 1822), Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780, Cervus moschatus de Blainville, 1816 (= Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780), Cervus subcornutus de Blainville, 1816 (= Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780) i Cervus aureus C.H. Smith, 1826 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780.
- Diopplon: gr. δι- di- ‘podwójny’, od δις dis ‘dwukrotny’, od δυο duo ‘dwa’; ὁπλον hoplon ‘broń’[9]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780
- Prox: gr. προξ prox, προκος prokos ‘jeleń, sarna’[21]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Prox moschatus Ogilby, 1837 (= Cervus muntjak E.A.W. Zimmermann, 1780).
- Procops: gr. προξ prox, προκος prokos ‘jeleń, sarna’[22]; ωψ ōps, ωπος ōpos ‘wygląd, oblicze’[23]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Cervulus feae O. Thomas & Doria, 1889.
- Megamuntiacus: gr. μεγας megas, μεγαλη megalē ‘wielki’[24]; rodzaj Muntiacus Rafinesque, 1815. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Megamuntiacus vuquangensis Do Tuoc, Vu Van Dung, Dawson, Arctander & Mackinnon, 1994.
- Caninmuntiacus: ang. canine ‘kieł’; rodzaj Muntiacus Rafinesque, 1815[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Caninmuntiacus truongsonensis Pham Mong Giao, Do Tuoc, Vu Van Dung, Wikramanayake, Amato, Arctander & Mackinnon, 1997.
Podział systematyczny edytuj
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[25][17][14][13]:
- Muntiacus reevesi (Ogilby, 1839) – mundżak chiński
- Muntiacus vuquangensis (Do Tuoc, Vu Van Dung, Dawson, Arctander & Mackinnon, 1994) – mundżak olbrzymi
- Muntiacus rooseveltorum Osgood, 1932 – mundżak laotański
- Muntiacus puhoatensis Le Trong Trai, 1997 – mundżak stokowy
- Muntiacus truongsonensis (Pham Mong Giao, Do Tuoc, Vu Van Dung, Wikramanayake, Amato, Arctander & Mackinnon, 1997) – mundżak annamski
- Muntiacus putaoensis Amato, Egan & Rabinowitz, 1999 – mundżak liściowy
- Muntiacus gongshanensis Ma Shilai, 1990 – mundżak czuboczelny
- Muntiacus crinifrons (P.L. Sclater, 1885) – mundżak czarny
- Muntiacus feae (O. Thomas & Doria, 1889) – mundżak samotny
- Muntiacus atherodes Groves & Grubb, 1982 – mundżak żółty
- Muntiacus muntjak (E.A.W. Zimmermann, 1780) – mundżak indyjski
- Muntiacus vaginalis (Boddaert, 1785) – mundżak szczekliwy
- Muntiacus malabaricus Lydekker, 1915
- Muntiacus aureus (C.H. Smith, 1826)
Opisano również gatunki wymarłe:
- Muntiacus bohlini Teilhard de Chardin, 1940[26] (Chińska Republika Ludowa)
- Muntiacus fenghoensis Zhou Mingzhen, 1956[27] (Chińska Republika Ludowa)
- Muntiacus hengduanshanensis Zong Guanfu, Chen Wanyong, Huang Xueshi & Xu Qinqi, 1996[28] (Chińska Republika Ludowa; kenozoik)
- Muntiacus huangi Dong Wei & Chen Shaokun, 2015[29] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
- Muntiacus leilaoensis Dong Wei, Pan Yuerong & Liu Jianhui, 2004[30] (Chińska Republika Ludowa; wczesny miocen)
- Muntiacus noringenensis Dong Wei, 2007[31] (Chińska Republika Ludowa; późny miocen)
- Muntiacus szechuanensis (Yang Zhongjian & Liu Dongsheng, 1950)[32] (Chińska Republika Ludowa; plejstocen)
- Muntiacus zhaotongensis Dong Wei, Ji Xueping, Jablonski, Su & Li Wenqi, 2014[33] (Chińska Republika Ludowa; miocen).
Uwagi edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 56. (fr.).
- ↑ H.M.D. de Blainville. Sur plusieurs especcs d’animaux mammifères, de l’ordre des ruminans. „Bulletin des Sciences, par la Société philomathique de Paris”. Année 1814, s. 74, 1816. (fr.).
- ↑ J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 342, 1825. (ang.).
- ↑ C.H. Smith: Synopsis of the species of Mammalia. W: G. Cuvier: The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: Printed for G.B. Whittaker, 1827, s. 319. (ang.).
- ↑ J. Brookes: A catalogue of the Anatomical and Zoological Museum of Joshua Brookes. Cz. 16. London: Richard Taylor, 1828, s. 62. (ang.).
- ↑ W. Ogilby. On the generic characters of Ruminants. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 4, s. 135, 1837. (ang.).
- ↑ C.W.L. Gloger: Gemeinnütziges Hand- und Hilfsbuch der Naturgeschichte. Für gebildete Leser aller Stände, besonders für die reifere Jugend und ihre Lehrer. Breslau: A. Schulz, 1842, s. 140. (niem.).
- ↑ J.E. Gray: List of the specimens of Mammalia in the collection of the British museum. London: The Trustees, 1843, s. 173. (ang.).
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 235.
- ↑ R.I. Pocock. On the External Characters of Elaphurus, Hydropotes, Pudu, and other Cervidae. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1923 (1), s. 207, 1923. (ang.).
- ↑ D. Tuoc, V.V. Dung, S. Dawson, P. Arctander & J. MacKinnon: Introduction of a new large mammal species in Viet Nam. Hanoi: Forest Inventory and Planning Institute, 1994, s. 1, seria: Science and Technology News. (wiet.).
- ↑ a b N.A. Ha. Another new animal discovered in Vietnam. „ietnam Economic New”. 38, s. 46, 1997. (ang.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 175. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 308. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b S. Mattioli: Family Cervidae (Deer). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 409. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Muntiacus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-05]. (ang.).
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 588–589. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 435.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 174.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 651.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 587.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 209.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 175.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 151.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-27]. (ang.).
- ↑ P. Teilhard de Chardin. The fossils from locality 18, near Peking. „Palaeontologia Sinica”. Series C. 124, s. 1−100, 1940. (ang.).
- ↑ 周明镇 / M.M. Chow. 山西交城发现的一新种麂类 / A new fossil muntjac from central Shansi. „古生物学报 / Acta Palaeontologica Sinica”. 4 (2), s. 229, 1956. (chiń. • ang.).
- ↑ G. Zong, W. Chen, X. Huang & Q. Xu: 横断山地区新生代哺乳动物及其生活环境 [Cenozoic Mammals and Environment of Hengduan Mountains Region]. Bejing: China Ocean Press, 1996, s. 111–115. ISBN 978-7-5027-4157-0. (chiń.).
- ↑ W. Dong & S.-k. Chen. An extraordinary pattern of ruminant molars and associated cervids from the Pleistocene of Wushan, Central China. „Vertebrata PalAsiatica”. 53 (3), s. 208, 2015. (ang.).
- ↑ W. Dong, Y.-r. Pan & J.-h. Liu. The earliest Muntiacus (Artiodactyla, Mammalia) from the Late Miocene of Yuanmou, southwestern China. „Comptes Rendus Palevol”. 3 (5), s. 382, 2004. DOI: 10.1016/j.crpv.2004.06.002. (ang. • fr.).
- ↑ W. Dong. New material of Muntiacinae (Artiodactyla, Mammalia) from the Late Miocene of the northeastern Qinghai-Tibetan Plateau, China. „Comptes Rendus Palevol”. 6 (5), s. 338, 2007. DOI: 10.1016/j.crpv.2007.05.002. (ang.).
- ↑ Z. Yang & P.T. Liu. On the mammalian fauna at Koloshan near Chungking, Szechuan. „Bulletin of the Geological Society of China”. 30 (1), s. 78, 1951. DOI: 10.1111/j.1755-6724.1950.mp30001006.x. (ang.).
- ↑ W. Dong, X.-p. Ji, N.G. Jablonski, D.F. Su & W.-q. Li. New materials of the Late Miocene Muntiacus from Zhaotong hominoid site in southern China JI Xue-Ping 2. „Vertebrata PalAsiatica”. 52 (3), s. 317, 2014. (ang.).
Bibliografia edytuj
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
- H. Komosińska & E. Podsiadło: Ssaki kopytne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002. ISBN 83-01-13806-8.