Wikipedia

Narodowe Odrodzenie Polski

polska partia polityczna

Narodowe Odrodzenie Polski (NOP) – polska narodowo-radykalna i nacjonalistyczna partia polityczna. Część specjalistów postrzega ją jako organizację neofaszystowską[1]. Liderem NOP jest Adam Gmurczyk. Oficjalnym organem prasowym jest pismo „Szczerbiec”. NOP firmuje także narodowo-radykalny magazyn „17. Cywilizacja Czasów Próby”. Jako symbolu NOP używa „Falangi” – stylizowanego rysunku ręki trzymającej miecz (nawiązującego do symbolu używanego przez przedwojennych narodowych radykałów) oraz dwukolorowego, biało-czerwonego „Płomienia” przypominającego logo takich formacji, jak francuskie Zjednoczenie Narodowe (Front national) czy włoski Trójkolorowy Płomień (Fiamma Tricolore).

Narodowe Odrodzenie Polski
Ilustracja
Transparent Narodowego Odrodzenia Polski niesiony w trakcie defilady w 80. rocznicę powstania Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej (2022)
Państwo

 Polska

Skrót

NOP

Prezes

Adam Gmurczyk

Data założenia

10 listopada 1981

Adres siedziby

ul. Mazowiecka 11/49, 00-052 Warszawa

Ideologia polityczna

nacjonalizm, narodowy radykalizm, terceryzm, antyglobalizm, eurosceptycyzm, antysyjonizm, narodowa demokracja, narodowy katolicyzm, polityka ekologiczna

Poglądy gospodarcze

korporacjonizm, dystrybucjonizm, nacjonalizm gospodarczy

Członkostwo
międzynarodowe

International Third Position(inne języki)

Młodzieżówka

Sekcja Młodych NOP

Obecni posłowie
0/460
Obecni senatorowie
0/100
Obecni eurodeputowani
0/52
Obecni radni wojewódzcy
0/552
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

 
Ksiądz sedewakantysta Rafał Trytek z grupą działaczy Narodowego Odrodzenia Polski

Ugrupowanie istnieje od 10 listopada 1981. Wśród jego założycieli znaleźli się: Bogdan Byrzykowski, Adam Gmurczyk, Artur Szablak, Jacek Cezary Kamiński oraz Piotr Kolanowski[2]. Od momentu wprowadzenia stanu wojennego NOP rozpoczęło działalność antykomunistyczną[3]. W 1983 rozpoczęto wydawanie podziemnego pisma „Jestem Polakiem”, a w 1985 uruchomiono nielegalne wydawnictwo pod tą samą nazwą[4]. Potem krótko współpracowało ze Zjednoczeniem Chrześcijańsko-Narodowym, jednak zerwało współpracę z powodu krytycznej postawy ZChN wobec rządu Tadeusza Mazowieckiego. 22 kwietnia 1992 zostało zarejestrowane jako partia. W latach 90. XX wieku NOP było aktywne, jednak nie zajęło znaczącego miejsca na scenie politycznej[5].

W wyborach prezydenckich w 2000 NOP poparło Jana Łopuszańskiego z Porozumienia Polskiego. W 2001 kandydaci NOP startowali do Sejmu z list Alternatywy Ruch Społeczny, która uzyskała 0,42% poparcia. NOP samodzielnie brało udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego w 2004 oraz w wyborach do Sejmu w 2005, uzyskując odpowiednio 0,04% i 0,06% głosów. W wyborach samorządowych w 2006 NOP otrzymało 0,30% głosów, czyli ponad 41 tys. W przedterminowych wyborach parlamentarnych w 2007 kandydaci NOP zdobyli łącznie 42 407 głosów w 4 z 40 okręgów, w których startowali do Senatu. Prawie wszyscy kandydaci partii zajęli ostatnie miejsca w swoich okręgach wyborczych[6].

W 2010 NOP wystawiło w wyborach samorządowych kandydatów do sejmików w województwach: małopolskim, mazowieckim, lubelskim, zachodniopomorskim, śląskim i dolnośląskim. Najlepszy wynik kandydaci NOP uzyskali w województwie zachodniopomorskim (1,02%). W skali kraju NOP uzyskało w wyborach do sejmików 0,24% głosów (20. wynik spośród wszystkich komitetów)[7].

W 2011 w wyborach do Senatu jedyna kandydatka NOP w okręgu nr 1 zdobyła 2934 głosy (3,10%), zajmując ostatnie miejsce spośród 6 kandydatów[8].

11 listopada 2011 Narodowe Odrodzenie Polski obchodziło 30-lecie istnienia. Na kongresie pojawili się działacze nacjonalistyczni, m.in. skazany za działalność terrorystyczną Roberto Fiore (Forza Nuova), Stefan Jacobsson ze Svenskarnas parti (założona przez członków Nationalsocialistisk front), José Luis Vázquez (Movimiento Social Republicano), Kris Roman (Nieuw-Solidaristisch Alternatif) i Robert Lane (Thought and Action). Swoje gratulacje i słowa solidarności z uczestnikami Kongresu NOP przesłali także przewodniczący francuskiej Parti Anti Sioniste Yahia Gouasmi, były szef Ku Klux Klanu dr David Duke ze Stanów Zjednoczonych, kierownictwo Ethniko Laiko Metopo (E.LA.M) z Cypru oraz Grecy z Chrisi Awgi (Złoty Świt)[9][10][11].

W wyborach samorządowych w 2014 NOP ponownie wystawiło samodzielne listy do sejmików województw, otrzymując w skali kraju 0,15% głosów (podobnie jak przed czterema laty, był to 20. wynik spośród wszystkich komitetów). Listy NOP także zarejestrowane były w sześciu województwach (w porównaniu do wyborów z 2010 zabrakło ich w zachodniopomorskim i małopolskim, za to pojawiły się w wielkopolskim i podkarpackim). W wyborach samorządowych w 2018 i 2024 NOP nie wystartowało.

W wyborach parlamentarnych w 2015 NOP wystawiło kandydatów do Senatu w 7 ze 100 okręgów. Zajęli oni ostatnie i przedostatnie miejsca. Łącznie otrzymali 57 012 głosów[12]. Cztery lata później NOP wystawiło do Senatu jednego kandydata, który w okręgu leszczyńskim zajął ostatnie (3.) miejsce z wynikiem 13 859 (9,24%) głosów[13].

W wyborach prezydenckich w 2020 NOP rekomendowało bojkot głosowania[14]. W wyborach parlamentarnych w 2023 partia nie wystartowała.

Ideologia edytuj

NOP jest postrzegane przez część specjalistów jako ruch neofaszystowski[1][15][16][17][18], choć samo nie przyznaje się wprost do wyznawania takiego światopoglądu. Firmuje się za to hasłem „Faszyzm? My jesteśmy gorsi”[19].

Ugrupowanie wypowiada się przeciwko członkostwu Polski w Unii Europejskiej (argumentując, że prowadzi ono do utraty przez Polskę niepodległości i suwerenności gospodarczo-politycznej), a także NATO (jako uzależnieniu militarnemu, jednocześnie będąc zobowiązanym do uczestnictwa w obcych nam konfliktach). NOP prowadzi także homofobiczną kampanię „Zakaz pedałowania”. NOP opowiada się przeciwko aborcji i eutanazji oraz za przywróceniem kary śmierci (za czyny takie, jak morderstwa, gwałty, handel narkotykami, udział w przestępczości zorganizowanej czy „działanie na rzecz likwidacji państwa polskiego”) i wysokich wyroków za korupcje. Ugrupowanie postuluje również radykalną politykę ekologiczną (przeciwko dewastacji środowiska naturalnego) oraz „odbudowę wspólnot lokalnych”.

W sferze gospodarczej postuluje korporacjonizm przeciwko kapitalizmowi i komunizmowi, a także nacjonalizację strategicznych sektorów gospodarki przy poszanowaniu „pro-narodowej”, prywatnej działalności gospodarczej[20].

Ugrupowanie głosi poglądy antysyjonistyczne (lub, jak twierdzą jej przeciwnicy, antysemickie), sprzeciwiając się m.in. obecnej polityce Izraela i USA wobec Bliskiego Wschodu[21].

NOP wchodzi w skład neofaszystowskiej Międzynarodowej Trzeciej Pozycji (ITP)[22][19], federacji ugrupowań założonej przez Roberto Fiore w Wielkiej Brytanii, a także współpracuje na arenie międzynarodowej z innymi organizacjami o profilu nacjonalistycznym, m.in. hiszpańskim MSR[23], brytyjską BNP, francuskim RN, rumuńską ND czy włoską FN. W lipcu 2011 przedstawiciele Narodowego Odrodzenia Polski uczestniczyli w Warszawie w spotkaniu z działaczami Ogólnoukraińskiego Zjednoczenia „Swoboda”, którzy „potwierdzili swoje dążenie do realizowania wytycznych, prezentowanych przez Narodowe Odrodzenie Polski”[24].

Sprawy sądowe edytuj

Usiłowanie zabójstwa w Łodzi z 1997 edytuj

W listopadzie 1997 rozpoczął się proces czterech członków łódzkiego oddziału Narodowego Odrodzenia Polski, których oskarżono o pobicie i usiłowanie zabójstwa 15-letniego Wojciecha K. 27 maja sąd skazał na łączną karę 8 lat pozbawienia wolności Damiana O., członka NOP oraz Roberta S. na 1,5 roku, a Piotra W. na rok w zawieszeniu. Natomiast lidera NOP w Łodzi, Roberta M. – również uczestnika zajścia oskarżonego o pomoc w pobiciu – sąd uniewinnił[25].

Manifestacja we Wrocławiu z marca 2007 edytuj

21 marca 2007 NOP i Stowarzyszenie Nacjonalistyczne „Zadruga” zorganizowali wiec, na którym wznoszone były rasistowskie hasła[26]. Po tej manifestacji prokuratura wszczęła śledztwo i postawiła zarzuty sześciu osobom[26]. W czerwcu 2010 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia uznał nacjonalistów za winnych propagowania faszystowskiego ustroju państwa oraz nawoływania do nienawiści na tle różnic rasowych i narodowościowych. Dawid Gaszyński (szef dolnośląskiego NOP) skazany został na karę 7 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnie 20 godzin miesięcznie prac społecznych przez 7 miesięcy, a także 1000 zł nawiązki na rzecz Stowarzyszenia na Rzecz Pomocy Potrzebującym i Zapobiegania Patologiom Społecznym „POMOCNA DŁOŃ”[26][27]. Sąd ustalił, że treść haseł głoszonych przez oskarżonych podczas zgromadzenia, prezentowane transparenty, treść ulotki rozdawanej przez uczestników manifestacji oraz treść wygłoszonego przez Dawida G. przemówienia kończącego manifestację stanowią podstawę do stwierdzenia, iż zamiarem oskarżonych była próba wywołania u odbiorców nienawiści do osób o odmiennych cechach fizycznych od przedstawicieli ich rodzimej rasy, w tym do osób o czarnym kolorze skóry[26].

Po apelacji, 15 grudnia 2010 Sąd Okręgowy we Wrocławiu uchylił wyroki uniewinniając skazanych[28]. Po złożeniu kasacji przez prokuraturę Sąd Najwyższy utrzymał 1 września 2011 wyrok uniewinniający[29].

Po uniewinnieniu przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu, nacjonaliści z NOP zarzucili dziennikarzowi „Gazety Wyborczej” Jackowi Harłukowiczowi, iż w swoim artykule Uniewinnienie aktywistów NOP usankcjonowało rasizm (z 10 stycznia 2011[30]) dopuścił się świadomego „publicznego fałszowania wypowiedzi sędziów z uzasadnienia uniewinniającego wyroku”[31]. Według NOP dziennikarz przeinaczył słowa sędziego, jednocześnie oskarżając nacjonalistów o używanie sformułowania „żeby asfalt leżał na swoim miejscu”, które według NOP nigdy nie padło na manifestacji ani podczas orzekania wyroku[32][33].

Rejestracja „zakazu pedałowania” edytuj

 
Wlepka „zakaz pedałowania”

W dniu 25 października 2011 sąd rejestrowy wpisał do ewidencji kolejne symbole Narodowego Odrodzenia Polski – m.in. krzyż celtycki, Rózgi Liktorskie (będące symbolem idei republikańskiej, które w tym charakterze znajdują się m.in. w godle Francji) oraz logo kampanii „Zakaz pedałowania”. Sąd oparł się wtedy na opinii biegłych, którzy stwierdzili, że logo „zakaz pedałowania” jest obsceniczne, ale bez wątków szerzących nienawiść[34]. Zgodnie z ustawą o partiach politycznych symbol zgłoszony w sposób określony w art. 11 otrzymuje, poza autorską, także ochronę przewidzianą dla dóbr osobistych[35][36][37].

Sprawa ta wzbudziła wątpliwości RPO, prokuratury i Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka. Sąd Apelacyjny w Warszawie uwzględnił apelację prokuratury i odmówił ich zarejestrowania po tym, jak w kwietniu 2012 Sąd Okręgowy w Warszawie uznał, że partia polityczna nie może mieć zarejestrowanych więcej niż jeden symbol graficzny[34]. Przedstawiciele NOP oświadczyli, iż zaskarżą postanowienie sądu, jednocześnie udostępniając licencję na wykorzystanie logo osobom sprzeciwiającym się promocji homoseksualizmu[38]. Sąd pierwszej instancji, według orzeczenia Sądu Apelacyjnego, oparł się wtedy o decyzję biegłych, którzy stwierdzili, że logo „zakaz pedałowania” jest obsceniczne, ale bez wątków szerzących nienawiść[34], jednak Sąd Apelacyjny wyraził następujące stanowisko:

Sąd Okręgowy zlecając opinię, nie ustalił, czy osoby powołane przez niego posiadają wystarczające kompetencje do jej wydania. W sytuacji, gdy były to osoby spoza listy biegłych sądowych, obowiązkiem Sądu było ustalenie, czy ich wykształcenie i dorobek zawodowy pozwalają uznać te osoby za kompetentne do wydania rzetelnej, merytorycznej opinii. Nie zostało ustalone, czy autorzy opinii posiadają dostateczną wiedzę na temat symboliki faszyzmu i ruchów neofaszystowskich, sposobu kształtowania przez takie formacje nowych symboli, a także wiedzę pozwalającą odpowiedzieć, czy obecnie w społeczeństwie polskim symbole zgłoszone do rejestracji przez wnioskodawcę są odbierane jako propagujące faszyzm. Dodatkowym uchybieniem Sądu było nieodebranie od biegłych przyrzeczenia. Sąd Okręgowy nie zachował krytycyzmu przy ocenie złożonej opinii, która zawiera pobieżną tylko analizę zagadnienia, a w wielu miejscach przywołuje jedynie przypuszczenia, domysły i poglądy jej autorów. Rzetelną analizę tematu, opartą na stosownej wiedzy naukowej, biegli zastąpili opiniami, iż nazizm nie byłby mniej okrutny, gdyby naziści witali się trzykrotnym mrugnięciem oka lub stuknięciem się środkowym palcem w czoło (sic!) i przypuszczeniem, że wnioskodawca nie miałby nic przeciwko umieszczeniu w jednym z symboli pary heteroseksualnej. Sąd oczekiwał od biegłych rzetelnej, naukowej oceny symboli zgłoszonych do rejestracji, czemu autorzy opinii nie sprostali.

Sygn. akt I ACa 1387/11, 13 stycznia 2012[39]

Sąd ten uchylił decyzję Sądu Okręgowego w Warszawie o rejestracji symboli. Przedstawiciele NOP oświadczyli, iż zaskarżą postanowienie sądu, jednocześnie udostępniając licencję na wykorzystanie logo osobom „sprzeciwiającym się promocji homoseksualizmu”[38].

Wykład Zygmunta Baumana we Wrocławiu edytuj

17 marca 2014 odbył się pierwszy proces w sprawie zakłócenia wykładu prof. Zygmunta Baumana na Uniwersytecie Wrocławskim w dniu 22 czerwca 2013[40]. Podczas wykładu wznoszone były okrzyki z hasłami niecenzuralnymi, a także „Norymberga dla komuny!” oraz „Raz sierpem, raz młotem, w czerwoną hołotę”. Wśród oskarżonych znajdowali się m.in. działacze oraz sympatycy NOP[40]. Akcję miał zorganizować szef dolnośląskiego oddziału NOP[41].

19 maja 2014 sąd pierwszej instancji skazał Dawida Gaszyńskiego, szefa wrocławskiego NOP, na karę 20 dni aresztu[42][43]. Cztery z 23 osób zostały uniewinnione. Sąd nie podzielił argumentacji oskarżonych, którzy twierdzili, że występowali w obronie patriotyzmu, i potępił agresywne zachowanie oskarżonych. Skazani zapowiedzieli apelację. Władysław Frasyniuk pochwalił „odwagę sędziego” i stwierdził, że „orzeczenie jest surowe, ale to dobrze, gdyż powinno się odstraszać zwłaszcza osoby politycznie odpowiedzialne za przemoc”[42].

Zobacz też edytuj

Zobacz też kategorię: Politycy Narodowego Odrodzenia Polski.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Kalinowska 2010 ↓, s. 182.
  2. ↑ Marek Jan Chodakiewicz, Jolanta Mysiakowska-Muszyńska, Wojciech Muszyński, Polska dla Polaków! Kim byli i są polscy narodowcy, Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2015, s. 443, ISBN 978-83-7785-747-2, OCLC 932184066.
  3. ↑ Historia Narodowego Odrodzenia Polski (NOP) [online], Narodowe Odrodzenie Polski [dostęp 2024-03-29].
  4. ↑ Jarosław Tomasiewicz, „Młodzi” przeciw „starym”. Koncepcje ideowo-polityczne i działalność środowisk młodonacjonalistycznych w PRL lat osiemdziesiątych, [w:] Bartłomiej Noszczak (red.), Życie na przekór: młodzieżowa kontestacja systemu w ostatniej dekadzie PRL (1980–1989) – nowe tropy i pytania badawcze, Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2016, ISBN 978-83-8098-008-2.
  5. ↑ Jarosław Tomasiewicz, Ugrupowania neoendeckie w III Rzeczypospolitej, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2003, s. 191–204, ISBN 978-83-7322-668-5.
  6. ↑ Serwis PKW – Wybory 2007 (zob. wyniki w okręgach Bydgoszcz, Toruń, Lublin, Gdynia).
  7. ↑ Serwis PKW – Wybory 2010.
  8. ↑ Serwis PKW – Wybory 2011.
  9. ↑ Podsumowanie Kongresu NOP i Marszu Patriotów [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 15 listopada 2011 [dostęp 2024-03-29].
  10. ↑ Jacek Harłukowicz, Rasiści na kongresie NOP [online], „Gazeta Wyborcza”, 16 listopada 2011 [dostęp 2024-03-29].
  11. ↑ Były szef Ku-Klux-Klanu zaproszony przez NOP [online], Polskie Radio 24, 16 listopada 2011 [dostęp 2024-03-29].
  12. ↑ Dobre wyniki narodowych radykałów w wyborach [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 6 listopada 2015 [dostęp 2024-03-29].
  13. ↑ Serwis PKW – Wybory 2019.
  14. ↑ Stanowisko NOP w sprawie tzw. wyborów prezydenckich 2020 [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 25 czerwca 2020 [dostęp 2024-03-29].
  15. ↑ Polaczek 2007 ↓, s. 108–109.
  16. ↑ Łukasz Szwejkowski, Przestępstwa z nienawiści. Wybrane zagadnienia, Legionowo: Centrum Szkolenia Policji, 2012, s. 20.
  17. ↑ Mirosław Zdulski, Ida Wrzesień, Tomasz Zdulski, Ciernie miasta. Skinheadzi a ultraprawica w krajach Europy Środkowej, Jelenia Góra: Karkonoska Państwowa Szkoła Wyższa, 2011, s. 34.
  18. ↑ Jerzy Wojciech Borejsza, Klaus Ziemer, Totalitarian and authoritarian regimes in Europe: legacies and lessons from the twentieth century, New York: Berghahn Books, 2006, s. 359, ISBN 978-1-57181-641-2 [dostęp 2024-03-29].
  19. ↑ a b Kalinowska 2010 ↓, s. 183.
  20. ↑ Tomasiewicz 2010 ↓, s. 209–219.
  21. ↑ Prawdziwy holocaust – Palestyna [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 27 stycznia 2011 [dostęp 2024-03-29].
  22. ↑ Rafał Pankowski. NOP, „patrioci” i folksdojcze. „Nigdy Więcej”. 12/2000. 
  23. ↑ NOP-MSR: robocze spotkanie w Madrycie [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 13 czerwca 2011 [dostęp 2024-03-29].
  24. ↑ Warszawa: Robocze spotkanie NOP i „Swobody” [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 31 lipca 2011 [dostęp 2024-03-29].
  25. ↑ Marcin Kornak, Brunatna Księga 1987–2009, Warszawa 2009, s. 31.
  26. ↑ a b c d Wykrzykiwali rasistowskie hasła, popracują za to społecznie [online], polskieradio.pl, 1 czerwca 2010 [dostęp 2024-03-29].
  27. ↑ Wrocławski sąd uniewinnił członków NOP [online], polskieradio.pl, 1 czerwca 2010 [dostęp 2024-03-29].
  28. ↑ Zwycięstwo NOP przed Sądem Okręgowym we Wrocławiu [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 21 grudnia 2010 [dostęp 2024-03-29].
  29. ↑ Zwycięstwo prawdy: Działacze NOP ostatecznie uniewinnieni [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 2 września 2011 [dostęp 2024-03-29].
  30. ↑ Jacek Harłukowicz, Uniewinnienie aktywistów NOP usankcjonowało rasizm [online], Gazeta.pl, 10 stycznia 2011 [dostęp 2024-03-29] [zarchiwizowane z adresu 2018-01-14].
  31. ↑ „Gazeta Wyborcza” fałszuje wypowiedź sędziów [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 21 stycznia 2011 [dostęp 2024-03-29].
  32. ↑ Apelacja [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 21 stycznia 2011 [dostęp 2024-03-29].
  33. ↑ Wyrok [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 21 stycznia 2011 [dostęp 2024-03-29].
  34. ↑ a b c Sąd odmówił NOP rejestracji m.in. „zakazu pedałowania” [online], „Gość Niedzielny”, 16 maja 2012 [dostęp 2024-03-29].
  35. ↑ Ustawa o partiach politycznych. sejm.gov.pl, 23 czerwca 1997.
  36. ↑ Krzyż Celtycki i Zakaz Pedałowania zarejestrowane jako symbole NOP [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 21 listopada 2011 [dostęp 2024-03-29].
  37. ↑ Ekspertyza [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 20 sierpnia 2011 [dostęp 2024-03-29].
  38. ↑ a b Bezpłatna Iicencja na logo NOP „Zakaz Pedałowania” [online], Narodowe Odrodzenie Polski, 12 maja 2012 [dostęp 2024-03-29].
  39. ↑ Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 13 stycznia 2012.
  40. ↑ a b Marcin Rybak, Pikieta NOP-u przed sądem i proces narodowców za zakłócenie wykładu prof. Baumana [online], gazetawroclawska.pl, 17 marca 2014 [dostęp 2024-03-29].
  41. ↑ Narodowcy na wykładzie profesora Baumana. Na salę musieli wkroczyć antyterroryści [online], gazetaprawna.pl, 22 czerwca 2013 [dostęp 2024-03-29].
  42. ↑ a b Mateusz Kokoszkiewicz, NOP i kibole krzyczeli „Hańba!”. Skazani na grzywnę i areszt [online], Gazeta Wyborcza, 19 maja 2014 [dostęp 2024-03-29].
  43. ↑ Wyrok ws. zakłócenia wykładu prof. Baumana. NOP i kibole krzyczeli „Hańba!”. Skazani na grzywnę i areszt [online], wprost.pl, 19 maja 2014 [dostęp 2024-03-29].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Narodowe_Odrodzenie_Polski&oldid=73351923”