Obwód swierdłowski

jednostka administracyjna w Rosji

Obwód swierdłowski (ros. Свердловская область) – jednostka administracyjna Federacji Rosyjskiej. Jego nazwa pochodzi od byłej nazwy stolicy obwodu, Jekaterynburga (do 1991 – Swierdłowsk).

Obwód swierdłowski
Свердловская область
obwód
Ilustracja
Zbiornik Wołczyński
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Rosja

Siedziba

Jekaterynburg

Kod ISO 3166-2

RU-SVE

Gubernator

Jewgienij Kujwaszew

Powierzchnia

194 226 km²[1]

Populacja (2021)
• liczba ludności


4 291 886[2]

• gęstość

22,09 os./km²

Tablice rejestracyjne

66; 96; 196

Położenie na mapie Rosji
Położenie na mapie
Strona internetowa
Krajobraz obwodu
Leśny krajobraz regionu
Diagram pokazujący klimat regionu na przykładzie wysokości temperatur i wielkości opadów w stolicy obwodu – Jekaterynburgu
Jezioro Tawatuj
Rzeka Tura

Geografia edytuj

Położenie i powierzchnia edytuj

Obwód swierdłowski leży na dwóch kontynentach: w Europie i w Azji. Region zajmuje południową część pasma Uralu, a także przyległe do gór zachodnie fragmenty Niziny Zachodniosyberyjskiej. Region zajmuje powierzchnię 194 226 km²[1] (tj. ok. 1,2% terytorium całej Federacji Rosyjskiej).

Większość terenu obwodu stanowią niewysokie góry i wyżyny – znaczna część obwodu leży na wysokości 300–500 m n.p.m. Najwyższy punkt – szczyt Konżakowskij Kameń (na Uralu Północnym) wznosi się na wysokość 1569 m.

Region graniczy z:

Strefa czasowa edytuj

Obwód swierdłowski należy do jekaterynburskiej strefy czasowej (YEKT): do 25 października 2014 UTC+06:00 przez cały rok, od 26 października 2014 UTC+05:00 przez cały rok.

Jeszcze wcześniej, przed 27 marca 2011 roku, obowiązywał czas standardowy (zimowy) strefy UTC+05:00, a czas letni – UTC+06:00.

Klimat edytuj

Na terytorium obwodu panuje klimat umiarkowany typu kontynentalnego. Charakteryzuje się on dużymi różnicami temperatur w ciągu roku – chłodnymi zimami i ciepłymi latami. Średnia temperatura powietrza w styczniu wynosi (zależnie od regionu) od −16 °C do −20 °C, a lipca – od +16 °C do +19 °C.

Na terenie obwodu corocznie notuje się ok. 500 mm opadów, głównie w formie deszczu. Występują one głównie w ciepłej połowie roku, zaś maksimum przypada na lipiec.

Hydrologia edytuj

W regionie znajduje się dość duża ilość cieków wodnych, jednak z powodu położenia tego terytorium na obszarze górskim, będącym działem wód większość miejscowych rzek i strumieni ma niewielkie rozmiary. Znajduje się tutaj także pewna liczba – zwykle niewielkich – jezior.

Główne rzeki regionu:

Fauna i flora edytuj

Pierwotną roślinność obwodu swierdłowskiego stanowią lasy iglaste i mieszane. W lasach tych żyją m.in. – ze ssaków: kuny, norki, wiewiórki, lisy, zające, jelenie, liczne gryzonie itd., z ptaków – np. dzięcioły, gile, jarząbki itp. W zbiornikach wodnych żyje wiele gatunków ryb.

W południowo-wschodniej części obwodu znajduje się Park Narodowy „Pripyszminskije bory”[3], w północno-zachodniej Rezerwat przyrody „Dienieżkin Kamień”[4], a w południowo-zachodniej Wisimski Rezerwat Biosfery[5].

Ludność edytuj

Na terenie obwodu swierdłowskiego mieszka 4 399 700 osób (2007). Liczba ta w ostatnich latach spada – jeszcze w 2002 populacja regionu wynosiła 4 486 214 osób. Niemal 88% ludności (3 943 529 osób w 2002) zamieszkuje w miastach, a 12% (542 685 osób; 2002) – na wsiach. Około 30% całej populacji obwodu zamieszkuje w jego stolicyJekaterynburgu (będącym 5. pod względem liczby mieszkańców miastem Rosji).

Gęstość zaludnienia w regionie wynosi 22,6 os./km².

Rosjanie stanowią ok. 90% populacji.

Wyznania edytuj

Zdecydowana większość ludności wyznaje prawosławie. Po okresie ateizacji w czasach ZSRR pozostała także duża liczba niewierzących. W regionie istnieje niespełna 5% mniejszość muzułmańska (złożona głównie z Tatarów), ponadto żyją tutaj niewielkie grupy wyznawców innych religii, m.in. katolików, a także wyznawców nowych wyznań religijnych, wywodzących się z tradycji protestanckiej.

Zdjęcia miast obwodu

Cerkiew w Ałapajewsku
 
Kościół protestancki w Krasnoturińsku

Teatr w Niżnym Tagile
 
Meczet w Wielkiej Pyszmie
 
Prawosławna katedra pw. Świętej Trójcy w Wierchoturiu
 
Zarieczny – fragment miasta
 
Jekaterynburg – fragment miasta
 
Jeden z budynków Jekaterynburga (kino Salut)
 
Dworzec kolejowy w Krasnoturińsku
 
Dom kultury w Krasnoturińsku

Narodowości edytuj

Na terenie obwodu żyją przedstawiciele 148 narodowości. Najliczniejsi są[6]:

narodowość liczebność udział w populacji
Rosjanie 4 002 815 89,22
Tatarzy 168 121 3,75
Ukraińcy 55 478 1,24
Baszkirzy 37 296 0,83
osoby bez poczucia
przynależności etnicznej
lub o nieustalonej
narodowości
28 957 0,65
Maryjczycy 27 863 0,62
Niemcy 22 540 0,50
Białorusini 18 541 0,41
Udmurci 17 903 0,40
Azerowie 15 171 0,34
Czuwasze 11 510 0,26
Ormianie 11 093 0,25
Mordwini 9702 0,22
Żydzi 6810 0,15
Tadżycy 6125 0,14
Kazachowie 4403 0,10
Cyganie 4019 0,09
Uzbecy 3836 0,08
Mołdawianie 2930 0,07
Gruzini 2651 0,06
Chińczycy 2435 0,05
Polacy 2147 0,05

Wymieniono tylko grupy liczące powyżej tysiąca osób

Miasta i osiedla typu miejskiego edytuj

Na terenie obwodu swierdłowskiego znajduje się 47 miast oraz 99 osiedli typu miejskiego, a także 1886 większych i mniejszych wsi.

Największe miasta i osiedla typu miejskiego:
(powyżej 15 tys. mieszkańców; stan na 1 stycznia 2006)

Nazwa nazwa rosyjska liczba
miesz-
kańców
Jekaterynburg Екатеринбург 1 308 441
Niżny Tagił Нижний Тагил 379 724
Kamieńsk Uralski Каменск-Уральский 182 466
Pierwouralsk Первоуральск 132 881
Sierow Серов 98 044
Nowouralsk Новоуральск 94 350
Asbiest Асбест 72 822
Polewskoj Полевской 65 911
Krasnoturinsk Краснотурьинск 62 578
Rewda Ревда 61 916
Wierchniaja Pyszma Верхняя Пышма 57 718
Lesnoj Лесной 53 193
Wierchniaja Sałda Верхняя Салда 49 398
Bieriozowskij Берёзовский 47 195
Kaczkanar Качканар 43 763
Ałapajewsk Алапаевск 42 920
Irbit Ирбит 42 072
Krasnoufimsk Красноуфимск 41 559
Rież Реж 39 273
Tawda Тавда 39 051
Suchoj Łog Сухой Лог 35 430
Artiomowskij Артёмовский 34 045
Kuszwa Кушва 33 890
Siewierouralsk Североуральск 32 979
Bogdanowicz Богданович 32 072
Karpinsk Карпинск 30 065
Kamyszłow Камышлов 28 384
Krasnouralsk Красноуральск 27 821
Zariecznyj Заречный 27 431
Niewjansk Невьянск 25 593
Niżniaja Tura Нижняя Тура 23 345
Kirowgrad Кировград 22 532
Sysiert Сысерть 21 021
Sriednieuralsk Среднеуральск 19 8001)
Talica Талица 18 7001)
Turinsk Туринск 18 5001)
Rieftinskij2) Рефтинский 17 9001)
Niżniaja Sałda Нижняя Салда 17 9001)
Iwdel Ивдель 17 8001)
Diegtiarsk Дегтярск 15 9001)

1) dane zaokrąglone; 1 stycznia 2007
2) osiedle typu miejskiego

Władza i administracja edytuj

Obwód swierdłowski, podobnie jak inne części Federacji Rosyjskiej, posiada dość duży zakres autonomii w sprawach lokalnych. Kwestie lokalnego ustroju reguluje Statut obwodu swierdłowskiego z 1994.

 
Budynek lokalnego parlamentu

Według postanowień tego aktu prawnego władza prawodawcza w regionie należy do dwuizbowego parlamentu, złożonego z lokalnej Dumy oraz Izby Reprezentantów. Wyższa izba parlamentu – Izba Reprezentantów składa się z 21 posłów, wybieranych w jednomandatowych okręgach, zaś Duma – z 28 posłów, wybieranych z jednego okręgu obejmującego cały region, z list partyjnych. Kadencja obu izb trwa 4 lata, przy czym co 2 lata odbywają się wybory, w których wymieniana jest połowa składu Dumy.

Władzę wykonawczą sprawuje rząd, składający się z ministerstw, departamentów i urzędów. Na czele rządu stoi gubernator, będący zarazem szefem obwodu. Obecnie (od 1995) funkcję tę sprawuje Eduard Rossiel z partii Jedna Rosja.

 
Podział administracyjny obwodu swierdłowskiego

Podział administracyjny edytuj

Pod względem podziału administracyjnego obwód swierdłowski ma skomplikowaną strukturą. Cały region dzieli się na 5 okręgów administracyjnych (ros. управленческий округ): wschodni, zachodni, północny, południowy i gornozawodzki. Stolica obwodu – miasto Jekaterynburg nie wchodzi w skład żadnego z nich i w tym zakresie stanowi odrębną jednostkę. Okręgi administracyjne dzielą się z kolei na rejony, przy czym największe miasta nie wchodzą w skład tego podziału i stanowią okręgi miejskie (bezpośrednio w składzie okręgu administracyjnego); okręgami miejskimi (jednak o innym statusie) są także miasta (lub osiedla typu miejskiego) zamknięte.

W sumie w regionie funkcjonuje 30 rejonów, 25 okręgów miejskich i 4 miasta zamknięte.

 
Krasnoturińsk – budynek administracji jednej z fabryk
 
Dom-muzeum A. Popowa w Krasnoturińsku
 
Niżny Tagił – fragment miasta
 
Niżny Tagił – panorama
 
Stara stacja w Jekaterynburgu
 
Uniwersytet państwowy w Jekaterynburgu
 
Jekaterynburg
 
Jekaterynburg
nazwa nazwa rosyjska
miasto Jekaterynburg (Екатеринбург)
Okręg wschodni (Восточный управленческий округ)
Rejon ałapajewski Алапаевский район
Rejon artiomowski Артемовский район
Rejon bajkałowski Байкаловский район
Rejon irbicki Ирбитский район
Rejon kamyszłowski Камышловский район
Rejon pyszmiński Пышминский район
Rejon słobodo-turiński Слободо-Туринский район
Rejon taboriński Таборинский район
Rejon talicki Талицкий район
Rejon tawdiński Тавдинский район
Rejon tugułymski Тугулымский район
Rejon turiński Туринский район
miasto Ałapajewsk Алапаевск
miasto Irbit Ирбит
miasto Kamyszłow Камышлов
Okręg południowy (Южный управленческий округ)
Rejon biełojarski Белоярский район
Rejon bogdanowicki Богдановичский район
Rejon kamieński Каменский район
Rejon suchołoski Сухоложский район
miasto Kamieńsk Uralski Каменск-Уральский
miasto Asbiest Асбест
miasto Zariecznyj Заречный
osiedle zamknięte Uralski ЗАТО „поселок Уральский”
Okręg gornozawodzki (Горнозаводской управленческий округ)
Rejon prigorodnyj Пригородный район
Rejon wierchniesałdiński Верхнесалдинский район
miasto Wierchnyj Tagił Верхний Тагил
miasto Wierchniaja Tura Верхняя Тура
miasto Kirowgrad Кировград
miasto Kuszwa Кушва
miasto Niewjansk Невьянск
miasto Niżny Tagił Нижний Тагил
miasto Niżniaja Sałda Нижняя Салда
osiedle Wierch-Niejwinskij поселок Верх-Нейвинский
miasto zamknięte Nowouralsk ЗАТО «город Новоуральск»
miasto zamknięte Swobodnyj ЗАТО «поселок Свободный»
Okręg zachodni (Западный управленческий округ)
Aczycki okręg miejski Ачитский городской округ
Artiński okręg miejski Артинский городской округ
Rejon krasnoufomski Красноуфимский район
Rejon niżniesiergiński Нижнесергинский район
Szaliński okręg miejski Шалинский городской округ
miasto Pierwouralsk Первоуральск
okręg miejski Wierchniaja Pyszma городской округ Верхняя Пышма
okręg miejski Krasnoufimsk городской округ Красноуфимск
miasto Polewskoj Полевской
miasto Rewda Ревда
Okręg miejski Staroutkinsk городской округ Староуткинск
Okręg miejski Diegtiarsk городской округ Дегтярск
Okręg północny (Северный управленческий округ)
Rejon gariński Гаринский район
Rejon nowolaliński Новолялинский район
Rejon sierowski Серовский район
Rejon wierchoturski Верхотурский район
miasto Iwdel Ивдель
miasto Kaczkanar Качканар
miasto Karpińsk Карпинск
miasto Krasnouralsk Красноуральск
miasto Krasnoturińsk Краснотурьинск
miasto Liesnoj Лесной
miasto Niżniaja Tura Нижняя Тура
miasto Siewierouralsk Североуральск
miasto Sierow Серов

Gospodarka edytuj

Na terenie obwodu swierdłowskiego żyje 2343,3 tys. osób aktywnych zawodowo. W 2006 stopa bezrobocia w regionie wynosiła 6,9%. W styczniu 2007 średnia płaca w regionie wynosiła 13 941,4 rubla, tj. 525,4 USD (według kursu z 31 stycznia 2007).

Przemysł edytuj

Obwód swierdłowski zajmuje 2. miejsce w Rosji pod względem wartości produkcji przemysłowej. W strukturze lokalnego przemysłu dominuje hutnictwo, zarówno żelaza, jak i metali nieżelaznych (odpowiednio – 31% i 19% całej wartości produkcji przemysłowej). Istnieje też wysoko rozwinięty przemysł maszynowy, produkujący m.in. ciężki sprzęt wykorzystywany w innych gałęziach gospodarki, maszyny i urządzenia AGD oraz sprzęt wojskowy.

Pozostałe gałęzie przemysłu (jak spożywczy, chemiczny, drzewny i in.) nie mają dużego udziału w strukturze gospodarczej regionu i produkują głównie na potrzeby lokalnego rynku.

W regionie odbywa się też wzbogacanie uranu.

Rolnictwo edytuj

W 2006 na terenie obwodu znajdowało się (było zarejestrowanych) 829 dużych gospodarstw rolnych (byłych kołchozów i sowchozów, obecnie zwykle spółek) oraz 2178 chłopskich gospodarstw indywidualnych. Jedynie część z nich rzeczywiście prowadziła działalność produkcyjną (odpowiednio: 499 i 893)

 
Stacja kolejowa w Niżnym Tagile
 
Lotnisko Kolcowo

W 2006 łączna powierzchnia zasiewów w regionie wynosiła 877,8 tys. ha, zaś pogłowie zwierząt gospodarskich obejmowało m.in. 225,9 tys. sztuk bydła i 10 075,1 tys. sztuk drobiu.

Transport edytuj

Obwód swierdłowski jest ważnym punktem na mapie rosyjskiego transportu. Przez region przebiega wiele ważnych dróg kolejowych i samochodowych łączących azjatycką i europejską część kraju, w tym kolej transsyberyjska.

Na terenie regionu znajduje się także ważny międzynarodowy port lotniczy Kolcowo (w Jekaterynburgu).

Bogactwa naturalne edytuj

Na terenie regionu znajdują się liczne złoża surowców, w tym metali, m.in. złota, platyny, żelaza, chromu, niklu, manganu i miedzi. Ponadto bogactwami obwodu są m.in. azbest i boksyty.

Nauka i oświata edytuj

Na terenie obwodu funkcjonuje Uralski oddział Rosyjskiej Akademii Nauk. Działają tutaj m.in. 22 instytuty naukowe, oraz ponad 100 ośrodków naukowo-badawczych i technologicznych.

Na początku roku szkolnego 2006/2007 w regionie funkcjonowały 1344 szkoły średnie (w tym 50 wieczorowych), 91 średnich szkół specjalizacyjnych, 19 państwowych wyższych uczelni i ich 34 file, 11 uczelni niepaństwowych i 6 filii.

Historia edytuj

Historia regionu edytuj

Według badań archeologicznych region zasiedlony był już w okresie prehistorycznym. W obwodzie znajdują się liczne ślady osadnictwa ludzkiego, pochodzącego z okresów od mezolitu do epoki żelaza.

Rosja zajęła te tereny po rozbiciu Chanatu kazańskiego w połowie XVI w. Swój udział w opanowaniu regionu miał Jermak Timofiejewicz. Po zajęciu ziem dzisiejszego obwodu Rosjanie, by zabezpieczyć swe panowanie i zapewnić spokój kolonistom założyli szereg twierdz: Wiekoturie (1598), Turinsk (1600), Irbit (1633), Ałapajewsk (1639) itd.

Od 1703 w regionie zaczęła się rozwijać metalurgia, co zwiększyło napływ osadników i spowodowało trwałą rusyfikację tych ziem.

W 1723 założono miasto, będące dzisiejszą stolicą regionu – Jekaterynburg, nazwane na cześć żony cesarza Piotra I Wielkiego, Katarzyny I.

Utworzenie obwodu edytuj

Obwód swierdłowski utworzono 17 stycznia 1934 poprzez wydzielenie części ówczesnego obwodu uralskiego. Pierwotnie teren obwodu obejmował nieco odmienne niż dziś obszary: zajmował terytorium dzisiejszego Kraju Permskiego, nie obejmował natomiast niektórych swych dzisiejszych rejonów, należących wówczas do obwodów czelabińskiego i omskiego.

 
Stolica regionu – Jekaterynburg ok. 1910 r.

Nazwa obwodu edytuj

Nazwa obwodu wywodzi się od ówczesnej nazwy stolicy regionu Jekaterynburga – Swierdłowsk, nazwanego na cześć działacza partyjnego i politycznego – Jakowa Swierdłowa.

W 1979 w wojskowym instytucie badawczym zajmującym się bronią biologiczną w ówczesnym Sierdłowsku miało miejsce masowe zarażenie wąglikiem, w wyniku którego zmarło ok. 100 osób.

Osobny artykuł: katastrofa w Swierdłowsku.
 
Krajobraz regionu – rzeka Pyszma

Sławni mieszkańcy regionu edytuj

Z rejonu wywodzili się m.in.:

Tablice rejestracyjne edytuj

Tablice pojazdów zarejestrowanych w obwodzie swierdłowskim mają oznaczenie 66 w prawym górnym rogu nad flagą Rosji i literami RUS.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

Linki zewnętrzne edytuj