Wikipedia

Okręg Stanisławów Armii Krajowej

Okręg Stanisławów SZP, ZWZ, wreszcie Armii Krajowej noszący kryptonimy „Kawon”, „Karaś”, „Struga”, „Światła”.

Okręg Stanisławów Armii Krajowej
Ilustracja
Historia
Państwo

 Polskie Państwo Podziemne

Rozformowanie

1944

Organizacja
Kryptonim

Kawon, Karaś, Struga, Światła

Rodzaj sił zbrojnych

partyzantka

Formacja

SZP, ZWZ, AK

Podległość

Komenda Główna AK

Formowanie i zmiany organizacyjne edytuj

Okręg rozwijał się w trudnych warunkach geopolitycznych. Jego inspektoraty, położone nad granicą, inwigilowane były przez NKWD i inne służby specjalne ZSRR. W 1942 i ponownie w 1943 Niemcy rozbili sztab okręgu, aresztując jego kadrę. Do organizowania nowego sztabu KG Armii Krajowej delegowała z Warszawy nowych oficerów.

W planach operacyjnych Obszaru Lwowskiego Armii Krajowej do jego zadań zaliczano unieruchomienie przez przynajmniej trzy dni węzłów kolejowych w Stanisławowie i Chodorowie, telekomunikacji oraz ruchu na szosach Podkarpacia. Rozpatrywano też opanowanie Stanisławowa. Okręg otrzymał również zadanie osłony ludności polskiej przed nasilającymi się o pogromami Polaków ze strony UPA.

Na początku marca 1944 okręg stanisławowski liczył ponad 5 tys. ludzi w szeregach Armii Krajowej oraz około 2 tys. osób cywilnych w szeregach samoobrony[1], uzbrojonych 300 karabinów i 2000 granatów[a]. Zorganizowany był w 90 plutonów pełnych i 16 szkieletowych.

10 marca 1944 kpt. Herman wydał rozkaz operacyjny do „Burzy”.

Osobny artykuł: Akcja „Burza” w Okręgu Stanisławów Armii Krajowej.

Warunki geopolityczne edytuj

Okręg Stanisławów Armii Krajowej obejmował obszar około 16.000 km². Liczba ludności wynosiła około 1,4 miliona. Charakteryzował się najmniejszym procentem ludności narodowości polskiej wśród okręgów Armii Krajowej. Do używania języka polskiego przyznawało się 22,4% ludności, do ukraińskiego i ruskiego – 68,9%. Do obrządku rzymskokatolickiego przyznawało się 16,6%, a greckokatolickiego 72,9%. Występowały tu silne tendencje nacjonalistyczne. Polacy skupieni byli w trzech większych miastach – Kołomyi, Stanisławowie i Stryju, gdzie język polski używało 42% do 65%, a rzymskich katolików było około 35%. Liczbę grekokatolików szacowano na 18 do 28%[2].

Struktura organizacyjna w 1944 edytuj

Struktura organizacyjna podana za Atlas polskiego podziemia niepodległościowego[3]:

30 czerwca 1944 komenda Obszaru Lwów swoim rozkazem dokonała reorganizacji wprowadzając trzy podokręgi[b]. Powstał Podokręg Stanisławów Armii Krajowej w składzie[4]:

  • Inspektorat Stryj Armii Krajowej
  • Inspektorat Drohobycz Armii Krajowej
  • Samodzielny Obwód Stanisławów.

Obsada personalna okręgu edytuj

Komendanci
  • por. Jan Wyszyński „Roman Leszczyński” (komendant Okręgu ZWZ-2 Stanisławów do marca 1940)[5]
  • ppłk Jan Rogowski „Włodzimierz” (20 stycznia 1942 – 10 listopada 1942)
  • 11 listopada 1942 – 15 stycznia 1943, vacat
  • kpt. Władysław Herman „Żuraw” (15 stycznia 1943 – 31 lipca 1944)
Szef sztabu
  • kpt.-mjr Rudolf Jan Majewski (luty 1942 – 10 listopada 1942)

Uwagi edytuj

  1. ↑ Uzbrojone było około 32% stanu ewidencyjnego.
  2. ↑ Komenda Obszaru Lwów odtwarzała dowództwo Okręgu Korpusu Lwów z 1939.

Przypisy edytuj

  1. ↑ T. Krząstek, W 54 rocznicę powstania..., s. 33.
  2. ↑ Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. s. 8–11.
  3. ↑ Wnuk 2007 ↓, s. 58.
  4. ↑ J. Kwiek, Materiały sympozjum „Operacja zbrojna Armii Krajowej krypotonim Burza...”, s. 43.
  5. ↑ Polskie podziemie 1939-1941. T.1: Lwów-Kołomyja-Stryj-Złoczów. Warszawa; Kijów: Centralne Archiwum Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji RP; Państwowe Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy; Rytm, 1998 ISBN 83-901333-8-5, s. 85.

Bibliografia edytuj

  • Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. Kraków: Platan, 1996. ISBN 83-85222-85-5.
  • Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: Mówią wieki nr 9/1986.
  • Rafał Wnuk: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 = The atlas of the independence underground in Poland 1944-1956. Warszawa: Lublin: Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007. ISBN 978-83-60464-45-8.
  • Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej, Materiały sympozjum nt: Operacja zbrojna Armii Krajowej kryptonim Burza na ziemiach południowo-wschodnich II RP w 1944. Biblioteczka Na Kresach Południowo-Wschodnich 1939-1945 nr 7. Kraków 1994
  • Tadeusz Krząstek, Jerzy Tomczyk: W 55 rocznicę powstania Armii Krajowej”. Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997. ISBN 83-86268-63-8.
  • Jerzy Węgierski: Armia Krajowa w okręgach Stanisławów i Tarnopol. Kraków 1996: Wydawnictwo Platan. ISBN 83-85222-85-5.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Okręg_Stanisławów_Armii_Krajowej&oldid=73524449”