Order Budowniczych Polski Ludowej

polskie odznaczenie cywilne z okresu PRL

Order Budowniczych Polski Ludowej – polskie odznaczenie cywilne (order), najwyższe odznaczenie państwowe Polski Ludowej.

Order Budowniczych Polski Ludowej
Awers
Awers
Baretka
Baretka
Baretka
Baretka – wzór z rozetką
Ustanowiono

2 lipca 1949

Wycofano

16 października 1992

Wielkość

średnica 53 mm

Kruszec

złoto

Wydano

305 nadań indywidualnych

Powyżej

(brak)

Poniżej

Order Odrodzenia Polski

Order Budowniczych Polski Ludowej został ustanowiony przez Sejm Ustawodawczy ustawą z dnia 2 lipca 1949 r. w celu „nagrodzenia wyjątkowych zasług położonych dla dzieła budowy Polski Ludowej”[1], a na mocy ustawy z dnia 17 lutego 1960 r. stał się on najwyższym odznaczeniem państwowym PRL, zastępując w tej randze formalnie zniesiony wówczas Order Orła Białego[2].

Zasady nadawania edytuj

W myśl ustawy, Orderem Budowniczych Polski Ludowej mogli być wyróżnieni obywatele polscy, którzy szczególnie zasłużyli się dla budowy Polski Ludowej wybitną działalnością lub wybitnymi czynami w dziedzinach:

  • rozwoju gospodarki narodowej, zwłaszcza przez: dokonanie wynalazków, usprawnienie pracy lub ulepszenie metod pracy – jeżeli to ma poważne znaczenie ekonomiczne – inicjowanie współzawodnictwa albo przodownictwa pracy,
  • oświaty, nauki, kultury i sztuki,
  • podniesienia obronności kraju,
  • podniesienia zdrowotności i kultury fizycznej narodu,
  • służby publicznej.

Orderem mogły być również wyróżniane przedsiębiorstwa, instytucje i jednostki terytorialne. Order mógł być nadawany tylko jeden raz tej samej osobie. Nadawała go Rada Państwa (do 1952 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej).

Ustawą z 17 lutego 1960 o orderach i odznaczeniach inaczej zredagowano statut orderu. W jej myśl, Order Budowniczych Polskiej Ludowej mógł być nadany obywatelom polskim, którzy położyli szczególnie wybitne zasługi w dziele budowy Polski Ludowej, zwłaszcza w dziedzinach:

  • działalności państwowej lub społecznej,
  • gospodarki narodowej,
  • oświaty, nauki, kultury i sztuki,
  • ochrony zdrowia,
  • umocnienia obronności Państwa.

Order został zniesiony ustawą z dnia 16 października 1992[3], lecz nie był już nadawany od 1985.

Odznaczeni edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Odznaczeni Orderem Budowniczych Polski Ludowej.

Pierwsze nadanie Orderu Budowniczych Polski Ludowej miało miejsce w dniu 22 lipca 1949 r., otrzymało je wtedy osiem osób[4], głównie przodownicy pracy: Wincenty Pstrowski (górnik, pośmiertnie), gen. broni Karol Świerczewski (pośmiertnie), Franciszek Apryas (górnik), Xawery Dunikowski, Franciszek Fiedler, Wanda Gościmińska (włókniarka), Michał Krajewski (murarz) i Stanisław Mazur (rolnik)[5][6].

W późniejszym okresie otrzymywali je głównie działacze PZPR i przodownicy pracy, lecz także osoby zasłużone dla kultury lub nauki. Order otrzymali m.in. gen. broni Józef Baryła, gen. broni Zygmunt Berling, Bolesław Bierut, Władysław Broniewski, Józef Cyrankiewicz, Halina Czerny-Stefańska, Wiktor Dega, Jan Dobraczyński, Stanisław Ryszard Dobrowolski, Arkady Fiedler, Felicja Fornalska, Natalia Gąsiorowska, Władysław Gomułka, gen. dyw. Mieczysław Grudzień, Stanisław Gucwa, gen. dyw. Zygmunt Huszcza, Maria Iskra, Jarosław Iwaszkiewicz, Henryk Jabłoński, gen. armii Wojciech Jaruzelski, Sylwester Karczmarek, Tadeusz Kotarbiński, Władysław Krasnowiecki, Leon Kruczkowski, Oskar Lange, Stanisław Lorentz, Witold Lutosławski, Juliusz Malewski, Edmund Jan Osmańczyk, Jerzy Putrament, marsz. Polski Konstanty Rokossowski, Włodzimierz Sokorski, Ludwik Solski, marsz. Polski Marian Spychalski, Stanisława Świderska, Piotr Zaremba, gen. dyw. Aleksander Zawadzki, Wojciech Żukrowski, marsz. Polski Michał Rola-Żymierski.

Orderem wyróżniono także: województwo katowickie (1960), miasto Łódź (1960), Wrocław (1965), Kraków i województwo krakowskie (1966)[7], Poznań i województwo poznańskie (1966) oraz Warszawę (1970[8]). W 1974 udekorowano orderem sztandar Związku Bojowników o Wolność i Demokrację (tym samym ZBoWiD odznaczono tym orderem jako pierwsze stowarzyszenie wyższej użyteczności)[9].

18 lipca 1964 w warszawskim Belwederze Władysław Gomułka udekorował 33 osoby Orderem Budowniczych Polski Ludowej[10]. Łącznie do 1984 nadano 305 Orderów Budowniczych Polski Ludowej osobom oraz 6 miastom i województwom, a także organizacji ZBoWiD. Najwięcej nadano ich w 1974 – 56 orderów[11].

Lista odznaczonych[12]. edytuj

Odznaczony Data nadania
Franciszek Apryas 1949-07-22 22 lipca 1949(dts)[13]
Xawery Dunikowski 1949-07-22 22 lipca 1949(dts)[13]
Franciszek Fiedler 1949-07-22 22 lipca 1949(dts)[13]
Wanda Gościmińska 1949-07-22 22 lipca 1949(dts)[13]
Michał Krajewski[a] 1949-07-22 22 lipca 1949(dts)[13]
Stanisław Mazur 1949-07-22 22 lipca 1949(dts)[13]
Wincenty Pstrowski 1949-07-22 22 lipca 1949(dts) (pośmiertnie)[13]
Karol Świerczewski 1949-07-22 22 lipca 1949(dts) (pośmiertnie)[13]
Konstanty Rokossowski 1951-12-22 22 grudnia 1951(dts)[14]
Bolesław Bierut 1952-04-18 18 kwietnia 1952(dts)
Ludwik Solski 1954-06-05 5 czerwca 1954(dts)
Zygmunt Modzelewski 1954-06-18 18 czerwca 1954(dts) (pośmiertnie)
Szczepan Błaut 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Józef Cyrankiewicz 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Jan Dembowski 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Maria Iskra 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Helena Jaworska-Werner 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Franciszek Jóźwiak 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Leon Kruczkowski 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Jan Łyko 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Hilary Minc 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Lucjan Rudnicki 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Jan Sendek 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Antoni Surynowicz 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Aleksander Zawadzki 1954-07-22 22 lipca 1954(dts)
Cezary Lubiński 1955-07-19 19 lipca 1955(dts)
Józef Mitręga 1955-07-19 19 lipca 1955(dts)
Władysław Broniewski 1955-07-25 25 lipca 1955(dts)[15]
Natalia Gąsiorowska 1956-10-19 19 października 1956(dts)
Józef Cebulski 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Adolf Domżoł 1959-11-10 10 listopada 1959(dts)
Władysław Gomułka 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Maria Grzegorzewska 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Marian Kobyliński 1959-11-10 10 listopada 1959(dts)
Tadeusz Kotarbiński 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Władysław Matys 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Stanisław Miłostan 1959-11-10 10 listopada 1959(dts)
Stefan Nowak 1959-11-10 10 listopada 1959(dts)
Władysław Plaskura 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Piotr Teliżyn 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Karol Waduła 1959-11-10 10 listopada 1959(dts)
Czesław Wycech 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Jerzy Ziętek 1959-07-22 22 lipca 1959(dts)
Alfred Fiderkiewicz 1959-11-10 10 listopada 1959(dts)
Województwo katowickie 1960-01-19 19 stycznia 1960(dts)
Michalina Tatarkówna-Majkowska 1960-03-08 8 marca 1960(dts)
Łódź 1960-10-14 14 października 1960(dts)
Edward Ochab 1961-11-12 12 listopada 1961(dts)
Marian Spychalski 1961-12-06 6 grudnia 1961(dts)
Ostap Dłuski 1962-10-30 30 października 1962(dts)
Edward Gierek 1963-01-05 5 stycznia 1963(dts)
Jarosław Iwaszkiewicz 1964-02-19 19 lutego 1964(dts)
Edmund Apolinarski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Paweł Badura 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Konstanty Dąbrowski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Józef Dechnik 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Wiktor Dega 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Marcin Forycki 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Władysław Grabowski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Janusz Groszkowski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Henryk Jabłoński 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Stefan Jędrychowski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Sylwester Karczmarek 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Zenon Kliszko 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Bohdan Kołomyjski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Antoni Kowalski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Władysław Krasnowiecki 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Aleksander Krupkowski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Stanisław Kulczyński 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Oskar Lange 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Ignacy Loga-Sowiński 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Julian Malewski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Jerzy Mierzejewski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Mieczysław Moczar 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Zenon Nowak 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Emil Pecel 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Bolesław Podedworny 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Adam Rapacki 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Józefa Sima 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Jan Strzelczyk 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Julian Tokarski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Stanisław Turski 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Czesław Waryszak 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Henryk Węgrzyn 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Paweł Wojas 1964-07-18 18 lipca 1964(dts)
Wrocław 1965-05-08 8 maja 1965(dts)
Stanisław Pawłowski 1966-02-08 8 lutego 1966(dts)
Juliusz Podgórski 1966-02-08 8 lutego 1966(dts)
Bolesław Rumiński 1966-02-08 8 lutego 1966(dts)
Poznań i województwo poznańskie 1966-04-16 16 kwietnia 1966(dts)
Kraków i województwo krakowskie 1966-05-06 6 maja 1966(dts)
Piotr Jaroszewicz[b] 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Wojciech Jaruzelski 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Bolesław Jaszczuk 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Lech Kobyliński 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Antoni Korzycki 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Wojciech Jaruzelski 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Eugenia Krassowska 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Władysław Kruczek 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Stanisław Lorentz 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Marian Morawski 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Antoni Rogucki 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Ryszard Strzelecki 1969-07-18 18 lipca 1969(dts)
Mieczysław Jagielski 1969-09-04 4 września 1969(dts)
miasto stołeczne Warszawa 1970-01-15 15 stycznia 1970(dts)
Michał Rola-Żymierski 1970-09-04 4 września 1970(dts)
Edward Markowski 1971-04-01T00:00:00.001 1 kwietnia 1971(dts)
Mieczysław Nowak 1971-04-01T00:00:00.001 1 kwietnia 1971(dts)
Mieczysław Pietrzak 1971-05-01T00:00:00.001 1 maja 1971(dts)
Marceli Tritt 1971-05-01T00:00:00.001 1 maja 1971(dts)
Wiktor Wierzbicki 1971-05-01T00:00:00.001 1 maja 1971(dts)
Henryk Bielecki 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Felicjan Dembiński 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Władysław Katuszewski 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Tadeusz Kulisiewicz 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Jadwiga Lewecka 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Szymon Pietrzak 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Stanisław Poczesny 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Wacław Rózga 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Alfons Skowroński 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Michał Specjał 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Ludwik Spruch 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Stanisława Świderska 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Józef Tkaczow 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Kiejstut Żemaitis 1971-07-22 22 lipca 1971(dts)
Aleksander Gajkowicz 1971-09-01T00:00:00.001 1 września 1971(dts)
Józef Chrząszcz 1971-12-04 4 grudnia 1971(dts)
Józef Kaczmarczyk 1971-12-04 4 grudnia 1971(dts)
Tytus Kaszuba 1971-12-04 4 grudnia 1971(dts)
Marian Korpacki 1971-12-04 4 grudnia 1971(dts)
Karol Krupa 1971-12-04 4 grudnia 1971(dts)
Jan Mitręga 1971-12-04 4 grudnia 1971(dts)
Romuald Cebertowicz 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Felicja Fornalska 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Henryk Jaroszyk 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Jan Klecha 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Franciszek Łęczycki 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Stefan Misiaszek 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Teodor Musiał 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Edmund Osmańczyk 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Władysław Postolski 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Lech Wierusz 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Grzegorz Wojciechowski 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Piotr Zaremba 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Maria Zientara-Malewska 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Wiktor Zyziak 1972-07-20 20 lipca 1972(dts)
Związek Bojowników o Wolność i Demokrację 1974-07-21 21 lipca 1974(dts)
Województwo lubelskie 1974-07-21 21 lipca 1974(dts)
Władysław Adamczyk 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Zygmunt Berling 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Józef Cichowłas[c] 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Jan Dąb-Kocioł 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Paweł Dąbek 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Ludwik Drożdż 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Stanisław Germałowicz 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Roman Gesing 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Kornel Gibiński 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Stanisław Grudzień 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Zdzisław Grudzień[d] 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Stanisław Grzeszczak 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Stanisław Gucwa 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Ryszard Hajduk 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Juliusz Hebel 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Witold Jarosiński 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Zofia Jaworska-Kowalska 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Bronisław Juźków 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Bronisław Kania 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Józef Konzak 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Henryk Korotyński 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Józef Kremblewski 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Stanisław Kudła 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Jan Lembas 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Henryk Łowmiański 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Marian Mięsowicz 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Jan Niedźwiadek 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Jerzy Olszewski 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Kazimierz Olszewski 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Kazimierz Opaliński 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Stanisław Pawlak 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Ernest Pischinger 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Stefan Poznański 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Michał Puchacz 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Jerzy Putrament 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Genowefa Ruszkowska 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Kazimierz Secomski 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Władysław Skorek 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Roman Stachoń 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Wacław Staniszewski 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Witold Starkiewicz 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Zygmunt Stępień 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Henryk Szafrański 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Jan Szczepański 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Jerzy Szuba 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Czesław Szymański 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Eugeniusz Szyr 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Włodzimierz Trzebiatowski 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
gen. broni Józef Urbanowicz 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Jan Wende 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Tomasz Wiśniewski 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Władysław Witek 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Czesław Zapart 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Kazimierz Żychliński 1974-07-22 22 lipca 1974(dts)
Andrzej Werblan 1974-10-29 29 października 1974(dts)
gen. brygady Stanisław Kowalczyk 1974-12-10 10 grudnia 1974(dts)
Jan Rutkowski 1975-02-24 24 lutego 1975(dts)
Jakub Dąbski 1975-04-12 12 kwietnia 1975(dts)
Jan Szydlak[e] 1975-11-20 20 listopada 1975(dts)
Wilhelm Szewczyk 1975-12-31 31 grudnia 1975(dts)
Kazimierz Kuratowski 1976-01-15 15 stycznia 1976(dts)
Wojciech Żukrowski 1976-04-16 16 kwietnia 1976(dts)
Jerzy Kucharczyk 1976-04-29 29 kwietnia 1976(dts)
Wincenty Kraśko 1976-05-26 26 maja 1976(dts)
Franciszek Księżarczyk 1976-12-01T00:00:00.001 1 grudnia 1976(dts)
Franciszek Kaim[f] 1976-12-11 11 grudnia 1976(dts)
Kazimierz Barcikowski 1977-03-07 7 marca 1977(dts)
Stanisław Kania 1977-03-07 7 marca 1977(dts)
Edward Babiuch[g] 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Stanisław Dobrowolski 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Antoni Gładysz 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Otylia Grot 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Michał Jakubiec 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Zygmunt Kaim 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Witold Lutosławski 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Kazimierz Michałowski 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Witold Nowacki 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Stanisław Opałko 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Szczepan Pieniążek 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Stefan Pietrusiewicz 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Bernard Słabkowski 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Józef Tejchma 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Jan Wasilkowski 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Piotr Wasiluk 1977-07-21 21 lipca 1977(dts)
Wacław Barcikowski 1977-10-05 5 października 1977(dts)
Stefan Ignar 1978-02-17 17 lutego 1978(dts)
Ryszard Nieszporek 1978-05-15 15 maja 1978(dts)
Józef Kępa 1978-05-18 18 maja 1978(dts)
Stanisław Szwalbe 1978-06-02 2 czerwca 1978(dts)
Antoni Korczyński 1978-06-30 30 czerwca 1978(dts)
Sylwester Kaliski 1978-09-19 19 września 1978(dts) (pośmiertnie)
Jan Kwiatkowski 1979-05-15 15 maja 1979(dts)
Jan Anioła 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Ignacy Brach 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Henryk Cieśluk 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Witold Dryll 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Arkady Fiedler 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Ryszard Frelek 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
gen. dywizji Mieczysław Grudzień 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
gen. dywizji Zygmunt Huszcza 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Bolesław Iwaszkiewicz 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Stanisław Jędras 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Alojzy Karkoszka 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Władysław Kozdra 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Edmund Kujawa 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Kazimiera Misiajak 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Franciszek Murawski 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Józef Ozga-Michalski 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Józef Pińkowski 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Roman Piotrowski 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Marian Rożek 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Franciszek Sielańczuk 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
gen. broni Florian Siwicki 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Dionizy Smoleński 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Włodzimierz Sokorski 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Karol Tkocz 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Witold Trąmpczyński 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Marian Weiss 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Czesław Wiesebach 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Stanisław Wroński 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Zdzisław Żandarowski[h] 1979-07-14 14 lipca 1979(dts)
Stefan Będkowski 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Aleksander Burski 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Ludwik Jaworski 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Jan Kaczmarek 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Kazimierz Kopecki 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Stanisław Kowalczyk 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Zygmunt Kubicki 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Włodzimierz Lejczak[i] 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Lucjan Motyka 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Romm Nowak 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Tadeusz Pyka[j] 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Ambroży Rychlik 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Janusz Wieczorek 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Władysław Wojnarowicz 1980-07-10 10 lipca 1980(dts)
Józef Zieliński 1982-05-12 12 maja 1982(dts) (pośmiertnie)[13]
Jerzy Bukowski 1982-06-01T00:00:00.001 1 czerwca 1982(dts) (pośmiertnie)[13]
gen. broni Józef Baryła 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Barbara Bąk 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Czesław Bobrowski 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Jadwiga Chojnacka 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Halina Czerny-Stefańska 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Bohdan Czeszko 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Jan Dobraczyński 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Gerard Gabryś 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Jerzy Grzymek 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Józef Janiszewski 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Władysław Kaczorek 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Janina Kalinowska-Góralska 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Tadeusz Koszarowski 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Marian Kowalik 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Edward Król 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Stanisław Królik 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Stanisław Lenczewski 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Jan Mendalka 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Antoni Paśko 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Bogumił Paul 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Marian Podkowiński 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Edward Pustelnik 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Bernard Rośkiewicz 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Tadeusz Rut 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Bolesław Strużek 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Bogdan Suchodolski 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Władysław Trybus 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
Marian Wróblewski 1984-07-12 12 lipca 1984(dts)
gen. broni Czesław Kiszczak 1984-09-27 27 września 1984(dts)

Pozbawieni orderu edytuj

Z tym tematem związana jest kategoria: Pozbawieni Orderu Budowniczych Polski Ludowej.

W 1981 siedem osób pozbawiono orderów, obciążając je za zaistniały kryzys społeczno-ekonomiczny. Utracili je: Edward Babiuch, Zdzisław Grudzień, Franciszek Kaim, Włodzimierz Lejczak, Tadeusz Pyka, Jan Szydlak i Zdzisław Żandarowski. Poza tym z wyroku sądu w 1982 orderu został pozbawiony Józef Cichowłas[11].

Opis odznaki edytuj

Odznaką Orderu Budowniczych Polski Ludowej jest wykonana ze złota ośmiopromienna gwiazda o średnicy 53 mm, między promieniami znajdują się pola w kształcie kielicha kwiatu, zwrócone do środka gwiazdy. Pola te na awersie pokryte są czerwoną emalią z prześwitami białej emalii. W środku awersu znajduje się okrągła tarcza pokryta szafirową emalią o średnicy 17 mm, z umieszczoną na niej postacią robotnika trzymającego w prawej ręce czerwony sztandar, a w lewej młot. Postać robotnika oraz młot są złote. Tarcza okolona jest dwoma ramkami: złotą i biało emaliowaną, umieszczonymi w ośmiobocznym obramowaniu. Na rewersie promienie gwiazdy są złote, bez emalii. Na środku jest okrągła tarcza o średnicy 19 mm emaliowana na czerwono z napisem PRL, koloru złotego (na orderach nadawanych do 1952 był napis RP). Projektantami orderu byli Michał Bylina i Wojciech Jastrzębowski.

Wstążka orderu miała szerokość 40 mm, koloru czerwonego z ciemnoniebieskimi paskami o szerokości 4 mm po bokach i białym paskiem o szerokości 10 mm pośrodku.

Order noszono na lewej stronie piersi, w kolejności jako pierwszy (od prawej strony).

W 1960 wprowadzono rozetkę na złotej podkładce (dla cywili)[16][17]. Według przepisów ubiorczych MON z 1961[18] i 1972[19] na baretce (dla mundurowych) umieszczano rozetkę na złotej podkładce; jednak w załączniku do uchwały Rady Państwa z 1977 przedstawiona jest baretka gładka.

Przypisy edytuj

  1. Ustawa z dnia 2 lipca 1949 r. o orderze „Budowniczych Polski Ludowej” (Dz.U. z 1949 r. nr 41, poz. 300).
  2. Ustawa z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 1960 r. nr 10, poz. 66).
  3. Art. 2 pkt 1 ust. 1 ustawy z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451).
  4. Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 lipca 1949 r. w sprawie nadania Orderu „Budowniczych Polski Ludowej” (M.P. z 1950 r. nr 5, poz. 51).
  5. Aleksander Kochański, Tadeusz Rawski, Zbigniew Szczygielski: 100 lat polskiego ruchu robotniczego kronika wydarzeń. Warszawa: Książka i Wiedza, 1978, s. 287.
  6. Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 52−53, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”. 
  7. Order Budowniczych Polski Ludowej dla miasta i województwa. „Dziennik Bałtycki”, s. 1, nr 108 z 8–9 maja 1966. 
  8. Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
  9. Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949–1984. Sanok: 1986, s. 187.
  10. Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 1–2, nr 170 z 20 lipca 1964. 
  11. a b Stefan Oberleitner: Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990. Vademecum dla kolekcjonerów. T. II (Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944-1990). Zielona Góra: Kanion, 1999, s. 12–13.
  12. Aleksander Kochański: Polska 1944–1991 Informator historyczny Struktury i ludzie część 2. Zielona Góra: Drukarnia Wydawnicza im. W.L. Anczyca S.A., 2022, s. 1118-1121.
  13. a b c d e f g h i j Zarządzenie Prezydenta z dnia 22 lipca 1949 r. w sprawie nadania Orderu "Budowniczych Polski Ludowej". (M.P. z 1950 r. nr 5, poz. 51).
  14. Zarządzenie Prezydenta z dnia 22 grudnia 1951 r. w sprawie nadania orderu "Budowniczych Polski Ludowej". (M.P. z 1952 r. nr 1, poz. 1).
  15. Uchwała Rady Państwa z dnia 25 lipca 1955 r (M.P. z 1955 r. nr 115, poz. 1489).
  16. Instrukcja Kancelarii Rady Państwa z dnia 29 lutego 1960 r. w sprawie sposobu noszenia orderów i odznaczeń (M.P. z 1960 r. nr 25, poz. 122).
  17. Uchwała Rady Państwa z dnia 6 stycznia 1977 r. w sprawie opisu odznak orderów i odznaczeń oraz sposobu ich noszenia (M.P. z 1977 r. nr 2, poz. 13).
  18. Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego w czasie pokoju (1961).
  19. Przepisy ubiorcze żołnierzy Wojska Polskiego (1972).

Uwagi edytuj

  1. Michał Krajewski został pozbawiony Orderu w dniu 12 czerwca 1964. Odznaczenie zostało przywrócone w dniu 10 kwietnia 1990.
  2. Piotr Jaroszewicz został pozbawiony Orderu w dniu 29 lipca 1981.
  3. Józef Cichowłas został pozbawiony Orderu w dniu 23 lutego 1982.
  4. Józef Cichowłas został pozbawiony Orderu w dniu 29 lipca 1981.
  5. Jan Szydlak został pozbawiony Orderu w dniu 29 lipca 1981.
  6. Franciszek Kaim został pozbawiony Orderu w dniu 29 lipca 1981.
  7. Edward Babiuch został pozbawiony Orderu w dniu 29 lipca 1981.
  8. Zdzisław Żandarowski został pozbawiony Orderu w dniu 29 lipca 1981.
  9. Włodzimierz Lejczak został pozbawiony Orderu w dniu 29 lipca 1981.
  10. Tadeusz Pyka został pozbawiony Orderu w dniu 29 lipca 1981.

Bibliografia edytuj

  • Wanda Bigoszewska: Polskie ordery i odznaczenia. Warszawa: Interpress, 1989. ISBN 83-223-2287-9.