Ostrołódka polna[4] (Oxytropis campestris (L/) DC) – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny bobowatych (Fabaceae).

Ostrołódka polna
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

ostrołódka

Gatunek

ostrołódka polna

Nazwa systematyczna
Oxytropis campestris (L.) DC.
Astragalogia 74. 1802[3]
Synonimy
  • Astragalus campestris L.
  • Astragalus campestris subsp. alpinus (Ten.) P.Fourn.
  • Oxytropis alpina Ten.
  • Oxytropis campestris subsp. campestris
  • Oxytropis nuriae Sennen
  • Oxytropis tatrae Borbas

Zasięg występowania edytuj

Gatunek arktyczno-alpejski. Występuje w górach i tundrze Ameryki Północnej, Mongolii i Europy[5]. W Europie występuje w Szkocji, Szwecji, Pirenejach, Apeninach, Alpach, górach Półwyspu Bałkańskiego, Karpatach[6]. Występuje też na Syberii (Jakucja) i w północnej części Ameryki Północnej (od Utah i Kolorado po Jukon i Alaskę)[7]. W Polsce występuje wyłącznie w Tatrach, i to tylko w Tatrach Zachodnich na nielicznych stanowiskach: Czerwony Żleb, Dolina Litworowa, Dolina Małej Łąki, Dolina Mułowa, Giewont, Kobylarz, Kobylarzowa Turnia, Kobylarzowy Zachód, Kopa Kondracka, Mała Świstówka, Małołączniak, Mały Giewont, Tomanowe Stoły, Wielka Świstówka, Wielka Turnia. W 2008 r. najliczniej występował na Kobylarzowej Turni i na Kobylarzowym Zachodzie[6].

Morfologia edytuj

Pokrój
Roślina luźnokępkowa o wysokości do 15 cm. Cała roślina jest rzadko i przylegająco owłosiona[8].
Łodyga
Bardzo skrócona, tak, że wszystkie liście wyrastają praktycznie w różyczce liściowej. Pod ziemią roślina wytwarza krótkie kłącze[6].
Liście
Wyłącznie liście różyczkowe. Są długoogonkowe i nieparzystopierzasto złożone z 8-15 par lancetowatych listków[6].
Kwiaty
Zebrane w główkowaty kwiatostan na szczycie długiej szypułki. Kielich o rurce 3-krotnie dłuższej od ząbków korony i pokryty nieco tylko odstającymi włoskami. Kwiaty motylkowe o żagielku dwukrotnie dłuższym od skrzydełek. Są jasnożółte, tylko szczyt łódeczki jest fioletowo-szary[8].
Owoc
Podłużnie jajowaty strąk o długości 14-18 mm. Na brzusznym szwie ma od wewnętrznej strony listewkę. Z zewnątrz pokryty czarnymi, krótkimi włoskami[6].

Biologia i ekologia edytuj

Bylina, hemikryptofit. Kwitnie od lipca do sierpnia. Rośnie na skałach, upłazach i naskalnych murawach, wyłącznie na podłożu wapiennym (kalcyfit). W Tatrach występuje głównie w piętrze kosówki i piętrze hal, z rzadka również w reglu górnym[6]. Gatunek charakterystyczny dla klasy (Cl.) Sesleriietea variae[9]. Liczba chromosomów 2n = 32[6].

Zmienność edytuj

Występuje w 6 odmianach[7]:

  • Oxytropis campestris (L.) DC. var. campestris (synonim: Astragalus campestris L.)
  • Oxytropis campestris (L.) DC. var. chartacea (Fassett) Barneby (syn. Oxytropis chartacea Fasset))
  • Oxytropis campestris (L.) DC. var. columbiana (H. St. John) Barneby (syn. Oxytropis columbiana H. St. John)
  • Oxytropis campestris (L.) DC. var. johannensis Fernald
  • Oxytropis campestris (L.) DC. var. spicata Hook. (syn: Aragallus gracilis A. Nelson, Oxytropis campestris var. gracilis, Oxytropis gracilis (A. Nelson) K. Schum, Oxytropis monticola A. Gray, Oxytropis spicata (Hook.) Standl.)
  • Oxytropis campestris (L.) DC. var. varians (Rydb.) Barneby (syn: Aragallus varians Rydb., Oxytropis varians (Rydb.) K. Schum)

W Europie i w Polsce występuje tylko odmiana Oxytropis campestris (L.) DC. var. campestris[7].

Zagrożenia i ochrona edytuj

Według klasyfikacji IUCN z 2001 jest gatunkiem narażonym na wyginięcie w polskich Karpatach (kategoria VU). W Polsce zagrożony jest głównie ze względu na nieliczne stanowiska i niewielki obszar, na którym występuje. Wszystkie jego stanowiska w Polsce znajdują się na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego i to głównie w strefie ochrony ścisłej. Jest też uprawiany w ogrodzie Instytutu Ochrony PAN w Zakopanem (przy Muzeum Tatrzańskim)[6]. W Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (2001) jest wymieniony jako gatunek zagrożony wyginięciem (kategoria zagrożenia EN). W wydaniu z 2014 roku otrzymał kategorię VU (narażony)[10]. Tę samą kategorię posiada na polskiej czerwonej liście[11]. Objęty ścisłą ochroną.

Zobacz też: Rośliny tatrzańskie.

Przypisy edytuj

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. The International Plant Names Index. [dostęp 2017-01-24].
  4. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
  5. Oxytropis campestris (L.)DC.. [dostęp 2017-01-24].
  6. a b c d e f g h Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
  7. a b c Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2011-01-17].
  8. a b Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
  9. Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  10. Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.
  11. Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.