Wikipedia

Partia Demokratyczno-Republikańska

Partia Demokratyczno-Republikańska (ang. Democratic-Republican Party), w skrócie demokratyczni republikanie – partia polityczna istniejąca i działająca w Stanach Zjednoczonych w latach 1792–1825.

Partia Demokratyczno-Republikańska
Ilustracja
Państwo

 Stany Zjednoczone

Lider

James Madison
James Monroe
George Clinton
Daniel Tompkins
John Quincy Adams

Przewodniczący

Thomas Jefferson

Data założenia

1792

Data rozwiązania

1825

Ideologia polityczna

republikanizm, decentralizacja, liberalizm klasyczny

Poglądy gospodarcze

agraryzm

Barwy

czerwony

Multimedia w Wikimedia Commons
Thomas Jefferson, założyciel demokratycznych republikanów oraz prezydent z ramienia Partii Demokratyczno-Republikańskiej
James Madison, prezydent z ramienia Partii Demokratyczno-Republikańskiej
James Monroe, prezydent z ramienia Partii Demokratyczno-Republikańskiej

Historia edytuj

Po amerykańskiej wojnie o niepodległość, Trzynaście kolonii zawiązało unię, która stopniowo przekształciła się w jednolite państwo, na mocy, uchwalonej w 1787 roku, Konstytucji[1]. Największymi wyzwaniami stojącymi przed krajem były: stanowienie prawa, sformułowanie rządu i zarządzanie budżetem[2]. Partie polityczne wówczas jeszcze nie istniały, lecz przywódcą frakcji antyfederalistycznej (sprzeciwiającej się silnej władzy centralnej) był sekretarz stanu w gabinecie Washingtona, Thomas Jefferson[3]. Główne tezy, które głosił dotyczyły faworyzowania praw stanowych i ścisłej interpretacji Konstytucji, na rzecz osłabienia rządu federalnego[4]. W zakresie polityki zagranicznej antyfederaliści sympatyzowali z Francją[5]. Początkowo nazywali się republikanami, gdyż słowo demokraci miało wydźwięk negatywny, kojarzący się z władzą motłochu[6]. Opozycja wobec Partii Federalistycznej uformowała się w wyniku sporu o bank centralny[3]. Formalnie Partia Demokratyczno-Republikańska powstała w 1792 roku[4].

Działalność edytuj

Gdy George Washington powołał swój pierwszy gabinet, zaprosił do niego zarówno federalistów, jak i antyfederalistów[7]. W latach rządów Washingtona i Adamsa demokratyczni republikanie skupiali się wokół Jeffersona i budowali struktury lokalne[6]. Ich głównymi założeniami były: decentralizacja administracji federalnej, faworyzowanie milicji stanowej względem stałej armii, wolności prasy, wyznania i wypowiedzi[8]. W wyborach prezydenckich w 1800 roku Jefferson pokonał Johna Adamsa, otrzymując głównie głosy na południu kraju oraz część ze stanów środkowych[9]. Po objęciu władzy, demokratyczni republikanie cofnęli ustawy o zwiększeniu podatków i wydatków na armię (uchwalone przez federalistów) oraz wymienili większość urzędników z nominacji przeciwników politycznych[9][10]. Ponadto uchylili akcyzy federalne i przejęli dług narodowy i zakupili terytorium Luizjany[4][10]. Dzięki temu uzyskali nieznaczny wzrost poparcia w stanach Nowej Anglii, która była zdominowana przez zwolenników federalistów[9]. Pomimo embarga 1807 roku i słabszej kondycji gospodarki amerykańskiej w wyborach w 1808 roku z łatwością zwyciężył protegowany Jeffersona, James Madison[11]. Podczas jego prezydentury w partii zaczęły pojawiać się konflikty, które najbardziej uwidoczniły się podczas wojny z Wielką Brytanią[11]. Mimo to Madison uzyskał reelekcję, co było spowodowane słabnącymi wpływami federalistów (ich poparcie osłabło zwłaszcza w stanach środkowych)[11]. W wyniku tego, w wyborach prezydenckich w 1816 roku faworytem był kandydat Partii Demokratyczno-Republikańskiej James Monroe[12]. Po jego dwóch kadencjach, istniała tylko jedna siła na scenie politycznej, jednakże wewnętrznie skonfliktowana[12]. Pojawiło się wówczas czterech kandydatów na prezydenta: John Quincy Adams, Andrew Jackson, Henry Clay i William Crawford[13]. Dzięki sojuszowi zawartemu pomiędzy Adamsem a Clayem, ten pierwszy został wybrany na prezydenta, a drugi otrzymał stanowisko sekretarza stanu[4]. Konsekwencją takich rozwiązań był rozpad Partii Demokratyczno-Republikańskiej na stronnictwo Adamsa-Claya (Narodowi Republikanie) i stronnictwo Jacksona-Calhouna-Van Burena-Crawforda (Demokratyczni Republikanie)[14]. Ukształtowało to stały element dwupartyjności amerykańskiej polityki[14]. Te dwie siły zmierzyły się ze sobą w wyborach w 1828 roku, w których zwyciężył duet: Andrew Jackson i John C. Calhoun[13]. Poparli ich głównie farmerzy, robotnicy i rzemieślnicy miejscy[15]. Pod względem geograficznym uzyskali poparcie w niemal wszystkich regionach kraju, z wyjątkiem Nowej Anglii[15]. W czasie jego prezydentury zwolennicy partii byli nazywani jacksonistami, a ich konkurenci – antyjacksonistami[4]. Spadkobierczynią demokratycznych republikanów była Partia Demokratyczna[16], z ramienia której pierwszym prezydentem był Martin Van Buren[17].

Wybory prezydenckie Kandydat[a] Głosy powszechne Głosy elektorskie
1796 Thomas Jefferson 31 115[18] 68[19]
1800 Thomas Jefferson 41 330[20] 73[21]
1804 Thomas Jefferson 104 110[22] 162[23]
1808 James Madison 124 732[24] 122[25]
1812 James Madison 140 431 [26] 128[27]
1816 James Monroe 76 592[28] 183[29]
1820 James Monroe 87 343[30] 231[31]
1824 John Quincy Adams 116 296[32] 84[33]
Wybory do Izby Reprezentantów Liczba mandatów[34][b]
1788 28
1790 30
1792 54
1794 59
1796 49
1798 46
1800 68
1802 103
1804 114
1806 116
1808 92
1810 107
1812 114
1814 119
1816 146
1818 160
1820 155
Wybory do Senatu Liczba mandatów[35][b]
1788 8
1790 11
1792 14
1794 11
1796 10
1798 10
1800 17
1802 25
1804 27
1806 28
1808 27
1810 30
1812 28
1814 26
1816 30
1818 37
1820 44

Uwagi edytuj

  1. ↑ pogrubioną czcionką oznaczono zwycięzcę
  2. ↑ a b pogrubioną czcionką oznaczono większość w izbie

Przypisy edytuj

  1. ↑ I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 14.
  2. ↑ I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 16.
  3. ↑ a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 17.
  4. ↑ a b c d e Democratic-Republican Party, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-04-21] (ang.).
  5. ↑ I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 19.
  6. ↑ a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 35.
  7. ↑ L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 35.
  8. ↑ I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 36.
  9. ↑ a b c I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 37.
  10. ↑ a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 38.
  11. ↑ a b c I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 40.
  12. ↑ a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 41.
  13. ↑ a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 42.
  14. ↑ a b A. Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. s. 156.
  15. ↑ a b I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 43.
  16. ↑ I. Rusinowa: Z dziejów amerykańskich partii politycznych. s. 44.
  17. ↑ L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 189.
  18. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
  19. ↑ Electoral College Box – 1796. NARA. [dostęp 2017-05-02]. (ang.).
  20. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
  21. ↑ Electoral College Box – 1800. NARA. [dostęp 2017-05-03]. (ang.).
  22. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-04]. (ang.).
  23. ↑ Electoral College Box – 1804. NARA. [dostęp 2017-05-04]. (ang.).
  24. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-07]. (ang.).
  25. ↑ Electoral College Box – 1808. NARA. [dostęp 2017-05-07]. (ang.).
  26. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-08]. (ang.).
  27. ↑ Electoral College Box – 1812. NARA. [dostęp 2017-05-08]. (ang.).
  28. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  29. ↑ Electoral College Box – 1816. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  30. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  31. ↑ Electoral College Box – 1820. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  32. ↑ US President – National Vote. Our Campaign. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  33. ↑ Electoral College Box – 1824. NARA. [dostęp 2017-05-10]. (ang.).
  34. ↑ Party Divisions of the House of Representatives. United States House of Representatives. [dostęp 2018-02-27]. (ang.).
  35. ↑ Party Division. United States Senate. [dostęp 2018-03-10]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Partia_Demokratyczno-Republikańska&oldid=70288243”