Parysów (powiat garwoliński)

wieś w województwie mazowieckim

Parysówwieś w Polsce oraz siedziba gminy Parysów położona w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim[5][6]. Siedziba gminy Parysów oraz rzymskokatolickiej parafii Najświętszej Maryi Panny. W latach 15381869 miasto. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Parysów
wieś
Ilustracja
Kościół parafialny w Parysowie
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Powiat

garwoliński

Gmina

Parysów

Liczba ludności (2011)

1083[2][3]

Strefa numeracyjna

25

Kod pocztowy

08-441[4]

Tablice rejestracyjne

WG

SIMC

0683743[5]

Położenie na mapie gminy Parysów
Mapa konturowa gminy Parysów, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Parysów”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej znajduje się punkt z opisem „Parysów”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum po prawej na dole znajduje się punkt z opisem „Parysów”
Położenie na mapie powiatu garwolińskiego
Mapa konturowa powiatu garwolińskiego, u góry znajduje się punkt z opisem „Parysów”
Ziemia51°58′35″N 21°40′47″E/51,976389 21,679722[1]
Strona internetowa
Kaplica cmentarna w Parysowie
Parysów (przystanek kolejowy)
Wiatrak koźlak w Parysowie

Według danych z 31 grudnia 2006 roku Parysów zamieszkiwało 1100 mieszkańców.

W pobliżu wsi przebiega droga wojewódzka nr 805.

Historia edytuj

Pierwotnie wieś nazywała się Siećcza, nazwa ta pojawia się w zapisach z XV i XVI wieku jako Scheschcza (1444), Syeczcza (1448), Syecza (1494), Szieczicza (1523). Pierwotna nazwa najprawdopodobniej brzmiała Siedźcza, i uległa przekształceniu w Siećcza. Przy słuszności takiej hipotezy, nazwa pochodziłaby od nazwy osobowej Siadek. Dzięki staraniom Floriana Parysa, kasztelana zakroczymskiego, miejscowość w 1538 otrzymała prawa miejskie na prawie magdeburskim. Od osoby założyciela pochodzi obecna nazwa[7]. W 1869 roku Parysów stracił prawa miejskie.

W XIX wieku miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Pszonka.

Kalendarium edytuj

  • 1444 – pierwsza pisemna wzmianka o osadzie pod nazwą Scheschcza.
  • 4 października 1445 – biskup Andrzej Bniński dokonuje aktu konsekracji świątyni.
  • 1448 – wzmianka o osadzie tym razem jako Syeczcza.
  • 1494 – następna wzmianka, tym razem jako Syecza.
  • 1523 – następnie jako Szieczicza.
  • 27 lutego 1538 – na obszarze wsi Syecza, zostaje lokowane na prawie magdeburskim miasto Parysów.
  • 1541-1599 – budowa nowego kościoła.
  • 1605 – pożar kościoła w Parysowie
  • 1609 – budowa nowego kościoła.
  • 1721 – ostatni Parys z Parysowa (Adam) sprzedaje miasteczko.
  • pierwsza połowa XVIII w. – pożar kościoła.
  • 1750 – budowa czwartego w dziejach osady kościoła.
  • 1868 – budowa kaplicy na cmentarzu grzebalnym.
  • 1869 – na mocy ukazu cara Aleksandra II Parysów utracił prawa miejskie.
  • koniec XIX w. – budowa synagogi w Parysowie.
  • 1914 – rozebranie drewnianego kościoła i rozpoczęcie budowy murowanego.
  • 17 września 1939 – wkroczenie wojsk niemieckich do Parysowa.
  • październik 1939 – okupacyjne władze powołują Judenrat.
  • listopad 1941 – 27 września 1942 – na terenie Parysowa znajdowało się getto. Stłoczono w nim około 3,5 tys. osób.
  • 16 listopada 1942 – trzy grupy wypadowe Gwardii Ludowej z Mińska Mazowieckiego i Parysowa (34 partyzantów) na kilka godzin opanowują Parysów, palą posterunek policji i żandarmerii, rozbijają urząd gminny (spalone zostają listy osób, które mają być wywiezione na roboty do Niemiec i spisy podatkowe) i agencję pocztową. Po wojnie na pamiątkę akcji wmurowano płytę w budynek urzędu gminy[8].
  • 1944 – wycofujące się wojska niemieckie podpalają Parysów.
  • 28 lipca 1944 – do Parysowa wkraczają wojska 2 Armii Pancernej frontu białoruskiego.
  • 1981-1984 – przebudowanie budynku opuszczonej synagogi na Gminny Ośrodek Kultury oraz Gminną Bibliotekę Publiczną.

Zabytki edytuj

Miejsca pamięci edytuj

  • tablica pamiątkowa ku czci poległych 11 listopada 1918 r.
  • pomnik poświęcony żołnierzom Armii Krajowej Placówki Parysów Obwodu Gołąb

Edukacja edytuj

  • Publiczne Gimnazjum w Parysowie
  • Szkoła Podstawowa w Parysowie im. Armii Krajowej
  • Publiczne Przedszkole w Parysowie

Kultura i sport edytuj

  • Gminna Biblioteka Publiczna w Parysowie
  • Klub Sportowy ULKS Orzeł Parysów
  • Boisko Orlik przy Szkole Podstawowej w Parysowie

Parysów w filmie edytuj

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 97602
  2. Wieś Parysów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2018-11-29] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  3. GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2018-11-20].
  4. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 904 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  5. a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
  6. Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  7. Kazimierz Rymut: Nazwy miast Polski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 180. ISBN 83-04-02436-5.
  8. Rada Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa ”Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa lata wojny 1939- 1945", Sport i Turystyka 1988, ISBN 83-217-2709-3, str. 649
  9. Motyw kolejowy w polskim filmie [online], motyw-kolejowy.blogspot.com [dostęp 2017-08-21].

Linki zewnętrzne edytuj