Pieczarka dwuzarodnikowa
Pieczarka dwuzarodnikowa (Agaricus bisporus (J.E. Lange) Imbach) – gatunek grzybów z rodziny pieczarkowatych (Agaricaceae)[1]. Rośnie dziko, ale jest też uprawiana w pieczarkarniach i sprzedawana w sklepach[2].
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
pieczarka dwuzarodnikowa |
| Nazwa systematyczna | |
| Agaricus bisporus (J.E. Lange) Imbach Mitt. naturf. Ges. Luzern 15: 15 (1946) | |
_Imbach_403677.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Agaricus, Agaricaceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1926 r. Jakob Emanuel Lange nadając mu nazwę Psalliota hortensis f. bispora. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1946 r. Emil Imbach[1].
Niektóre synonimy naukowe:
- Agaricus brunnescens Peck 1900
- Agaricus hortensis (Cooke) Pilát 1951
- Agaricus hortensis (Cooke) S. Imai 1938
- Psalliota bispora (J.E. Lange) F.H. Møller & Jul. Schäff. 1938
- Psalliota hortensis (Cooke) J.E. Lange 1926[3].
Polską nazwę podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też pod nazwami: pieczarka ogrodowa, pieczarka polna odmiana ogrodowa, bedłka polna odmiana ogrodowa[4].
Morfologia edytuj
Średnicy 4–10 cm, barwy białej, szarobiałej do brązowawej. Skórka od promieniowo-włókienkowej do przylegająco łuskowatej[5].
Nie dochodzą do trzonu. U młodych okazów są białawe, później różowe, na koniec ciemnobrązowe[5].
Wysokość 3–8 cm, grubość do 3 cm, walcowaty, pełny. Posiada wyraźny pierścień. Kolor biały, poniżej pierścienia czasami jest łuskowaty[6].
Słabo czerwieniejący, o słabym, przyjemnym zapachu[5].
Brązowy. Zarodniki elipsoidalne, gładkie, o średnicy 5,5–8,5 × 4–6,5 µm. Podstawki zawsze dwuzarodnikowe[6].
- Gatunki podobne
Pieczarkę dwuzarodnikową można pomylić z trującą pieczarką karbolową (Agaricus xanthodermus), ale także z jadalnymi: pieczarką łąkową (Agaricus campestris) oraz pieczarką białawą (Agaricus arvensis). Spośród wszystkich tych gatunków pieczarka dwuzarodnikowa ma najgrubszy, najbardziej mięsisty kapelusz[7].
Występowanie i siedlisko edytuj
Na naturalnych siedliskach występuje w Ameryce Północnej, Środkowej i Południowej, Europie, Azji, Australii i na wielu wyspach[8]. W Polsce jej rozprzestrzenienie i częstość występowania nie są znane. W piśmiennictwie naukowym do 2003 r. podano 5 jej stanowisk[4].
Naziemny grzyb saprotroficzny. Rośnie od maja do września, na polach, w parkach, w miejscach nawożonych obornikiem, na stosach kompostowych, rzadko w lasach. W naturalnym środowisku jest rzadki, jest natomiast uprawiany na dużą skalę[2].
Znaczenie edytuj
- Doskonały grzyb jadalny, powszechnie uprawiany[2]. Jak widać w tabeli poniżej, pieczarki są źródłem głównie miedzi, ryboflawiny (wit. B2), niacyny (wit. B3) i kwasu pantotenowego. W mniejszym stopniu mogą być źródłem m.in. selenu (17% RDA w 100 g), fosforu (12% RDA), witaminy B6 (6–8% RDA), potasu (7% AI) i tiaminy (wit. B1; 7% RDA). W śladowych ilościach w pieczarce dwuzarodnikowej występuje MMH (monometylohydrazyna): lotna pochodna hydrazyny o wzorze sumarycznym CH3N2H3, substancja która jest wykorzystywana jako paliwo hipergolowe w silnikach rakietowych. Nie powinno się spożywać pieczarek na surowo ze względu na obecność rakotwórczych pochodnych hydrazyny[9].
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Dane liczbowe na podstawie: USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version[10] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[12] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- W październiku 2012 r. francuskim naukowcom z Institut National de la Recherche Agronomique w Nancy udało się rozszyfrować jej genom[13].
- Jest także grzybem leczniczym o własnościach przeciwnowotworowych, immunomodulacyjnych i nefrotonicznych[14].
Uprawa edytuj
Uprawa prowadzona jest głównie w wysokotowarowych zakładach produkcyjnych. Grzyby uprawia się na podłożu organicznym, którym jest w Europie głównie nawóz koński, w Ameryce Północnej – słoma kukurydziana, w Azji – słoma ryżowa. Przed procesem kompostowania do nawozu dodaje się do 20% dodatków (wióry drzewne lub nawozy mineralne). W trakcie kompostowania w wyniku fermentacji przeprowadzanej przez bakterie następuje rozkład węglowodanów, podczas gdy białka i lignina pozostają. W temperaturze ok. 60 °C w jakiej przeprowadza się kompostowanie giną owady znajdujące się w nawozie w różnych stadiach rozwoju. Po przygotowaniu podłoża miesza się je z wilgotnymi ziarnami zbóż obrośniętymi grzybnią pochodzącą z czystych kultur i umieszcza w warunkach inkubacyjnych tj. w temperaturze 24 °C i wilgotności powietrza 60%, co sprzyja rozrastaniu się strzępek. W celu przyśpieszenia rozwoju osobników podłoże przysypuje się ciężką ziemią, obniża temperaturę poniżej 22 °C, zwiększa wilgotność powietrza do ok. 95% i dba się o odpowiednie przewietrzanie pomieszczeń. Zbiór owocników trwa przez kilka tygodni i uzyskuje się do 14 kg pieczarek z 1 m² (100 kg z 1 m³) podłoża[15].
Produkcja światowa pieczarek w 1950 wynosiła 53 tys. ton, w 1980 już 800 tys. ton{[15], na początku lat 90. XX wieku – 1,5 mln ton[16]. Polska jest największym producentem pieczarek w Europie (330 tys. ton rocznie)[17] i największym eksporterem tych grzybów na świecie[18].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, s. 364, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-03-05] (ang.).
- ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 33, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ a b c E. Gerhardt, Grzyby: wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, s. 60, ISBN 83-7404-513-2.
- ↑ a b Michael Kuo, 'Agaricus bisporus. The Button Mushroom, [w:] MushroomExpert.Com [online] [dostęp 2013-02-25].
- ↑ Albert Pilát, Otto Ušák, Mały atlas grzybów, Warszawa: PWRiL, 1977, s. 101.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-01-10].
- ↑ C. Hashida i inni, Quantities of agaritine in mushrooms (Agaricus bisporus) and the carcinogenicity of mushroom methanol extracts on the mouse bladder epithelium, „Nihon Koshu Eisei Zasshi”, 6, 37, 1990, s. 400–405, PMID: 2132000.
- ↑ „11260, Mushrooms, white, raw” [Scientific Name: Agaricus bisporus]. „USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 28, full version”, wrzesień 2015, wersja poprawiona maj 2016. Departament Rolnictwa Stanów Zjednoczonych (USDA). (ang.). (zob. zarchiwizowany wyciąg HTML).
- ↑ a b ''Mushrooms, white, raw'', [w:] Self Nutrition Data [online], Condé Nast [dostęp 2016-12-12], (na podstawie USDA National Nutrient Database for Standard Reference, Release 21).
- ↑ Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.).
- ↑ Krzysztof Kowalski, Pieczarka bez tajemnic [online], Rzeczpospolita.pl, 9 października 2012 [dostęp 2012-10-10].
- ↑ Jadwiga Turlo, Grzyby wielkoowocnikowe – niedoceniane źródło substancji leczniczych, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie. R.17”, 44 (3), 2015, s. 138–151.
- ↑ a b Emil Müller, Wolfgang Loeffler, Zarys mikologii, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1987, s. 186–187, ISBN 83-09-01137-7.
- ↑ Mushroom biology: the impact on mushroom production and mushroom products, [w:] S.T. Chang, Mushroom Biology and Mushroom Products, Hong Kong: The Chinese University Press, 1993, s. 3–20, ISBN 962-201-610-3.
- ↑ Polska stała się pieczarkową potęgą, bo UE dała na to pieniądze, [w:] pap.pl [online], PAP [dostęp 2015-07-12] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-24].
- ↑ l, Dobre perspektywy dla branży producentów podłoża oraz producentów pieczarek [online] [dostęp 2017-03-26].