Wikipedia

Pierwsza dama Polski

nieformalny tytuł grzecznościowy i protokolarny

Pierwsza dama Rzeczypospolitej Polskiej, także Prezydentowa – nieformalny tytuł grzecznościowy i protokolarny stosowany na określenie małżonki prezydenta Polski.

Pierwsza dama Polski
Pierwsza dama Rzeczypospolitej Polskiej
Ilustracja
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej
Obecna Pierwsza dama
Obecna Pierwsza dama Polski
Agata Kornhauser-Duda
Stanowisko
Państwo

 Polska

Obecna Pierwsza dama

Agata Kornhauser-Duda

Obecna od

6 sierpnia 2015

Strona internetowa
Multimedia w Wikimedia Commons

Pierwsza dama edytuj

Z pełnieniem roli pierwszej damy nie wiążą się żadne uprawnienia polityczne. Pełni jedynie funkcje reprezentacyjne i ceremonialne. Między innymi towarzyszy głowie państwa podczas oficjalnych spotkań czy wystąpień. Małżonki prezydentów zarówno w Polsce, Stanach Zjednoczonych Ameryki i innych państwach nie otrzymują wynagrodzenia, choć np. Betty Ford i Rosalynn Carter, które aktywnie udzielały się w różnych programach społecznych, poruszały publicznie kwestię stałej pensji dla pierwszej damy[1].

Określenie pierwsza dama jest kalką językową z języka angielskiego (first lady)[2], które w USA pojawia się w II połowie XIX wieku[1], zaś w polszczyźnie pod koniec XX wieku m.in. w prasie na początku 1989 przy okazji przedstawienia Barbary Bush i jej poprzedniczek[3] czy w publikacji z 1993 gdzie zwrotem First Lady III Rzeczypospolitej nazwano Danutę Wałęsę[4].

W odniesieniu do małżonek głów państwa polskiego zwrot pierwsza dama zaczął być stosowany dopiero w III Rzeczypospolitej. W II RP w odniesieniu do małżonki prezydenta używano zwrotu pani prezydentowa lub np. pani Michalina Mościcka[5]. Taką formę stosowano również wobec małżonek prezydentów innych państw – też i w okresie Polski Ludowej, np. w publikacji Interpress Publishers dotyczącej wizyty prezydenta Nixona w Warszawie są zwroty: president Richard Nixon with Mrs. Nixon, Edward Gierek with Mrs. Gierek[6]. Jednak współcześnie w publicystyce częstą praktyką jest określanie tym tytułem partnerek przywódców państwa polskiego z lat 1918–1989 (tj. żon: prezydentów[7], przewodniczących Rady Państwa, a nawet przywódców partii komunistycznej[8]).

W okresie PRL, z racji braku jednoosobowego urzędu głowy państwa, funkcje reprezentacyjne pełnił Przewodniczący Rady Państwa. Podczas oficjalnych spotkań, gdy wymagała tego sytuacja, towarzyszyła mu małżonka. Było tak np. podczas wizyty prezydentów USA Richarda Nixona w 1972[9], George’a Busha w 1989 roku[10], czy też cesarza Iranu Rezy Pahlawi w 1977[11]. W takich uroczystościach brali również udział I sekretarze PZPR z małżonkami, którzy, podobnie jak w pozostałych państwach komunistycznych, de facto stali na czele państwa. W dniu 1 sierpnia 1975 w Helsinkach przywódcy 35 państw europejskich oraz Kanady i Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej podpisali Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie – w imieniu państw komunistycznych podpisy złożyli pierwsi sekretarze partii rządzących (w imieniu PRL Edward Gierek) i w ten sposób uznano de facto najwyższe stanowisko partyjne za odpowiadające głowie państwa[12][13].

Lista partnerek życiowych i małżonek polskich przywódców państwowych edytuj

II Rzeczpospolita (1918–1939) edytuj

Żona Gabriela Narutowicza, Ewa Narutowicz, zmarła w 1920 roku, czyli 2 lata przed objęciem funkcji prezydenta przez jej męża. W związku z tym Gabriel Narutowicz był wdowcem i jego żony nie należy nazywać pierwszą damą.

Zdjęcie Małżonka Małżonek W latach
Żony naczelnika państwa
  Maria Piłsudska Józef Piłsudski 1918–1921
  Aleksandra Piłsudska 1921–1922
Żony prezydentów II RP
  Maria Wojciechowska Stanisław Wojciechowski 1922–1926
  Michalina Mościcka Ignacy Mościcki 1926–1932
  Maria Mościcka 1933–1939

Władze Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (1939–1990) edytuj

Stanisław Ostrowski oraz Edward Bernard Raczyński, pełniący funkcję prezydenta w latach 1972–1979 i 1979–1986, byli wdowcami[14][15][16].

Zdjęcie Małżonka Małżonek W latach
Żony prezydentów RP na uchodźstwie
Jadwiga Raczkiewicz Władysław Raczkiewicz 1939–1947
Ewelina Zaleska[17] August Zaleski 1947–1972
Anna Sabbat Kazimierz Sabbat 1986–1989
  Karolina Kaczorowska Ryszard Kaczorowski 1989–1990

Rzeczpospolita Polska (1947–1952) i PRL (1989) edytuj

Zdjęcie Małżonka Małżonek W latach
Żona prezydenta RP/PRL
Janina Górzyńska Bolesław Bierut 1947–1952
Żona prezydenta PRL
Barbara Jaruzelska Wojciech Jaruzelski 1989

III Rzeczpospolita (od 1989 roku) edytuj

Zdjęcie Małżonka Małżonek W latach Źródło
Żony prezydentów III RP
Barbara Jaruzelska Wojciech Jaruzelski 1989–1990 [18]
  Danuta Wałęsa Lech Wałęsa 1990–1995 [19]
  Jolanta Kwaśniewska Aleksander Kwaśniewski 1995–2005 [20]
  Maria Kaczyńska Lech Kaczyński 2005–2010 [21][22]
  Anna Komorowska Bronisław Komorowski 2010–2015 [23]
  Agata Kornhauser-Duda Andrzej Duda od 2015 [24]

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b L. Pastusiak, Panie Białego Domu, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa, 1994, ISBN 83-7066-580-2, s. 5–7.
  2. ↑ Małgorzata Marcjanik: Pierwsza dama. Słownik Języka Polskiego, 2005-10-04. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  3. ↑ Damy w Białym Domu „Zwierciadło” z 1989.
  4. ↑ First Lady III Rzeczypospolitej w Kronika kobiet, Wydawnictwo „Kronika” – Marian B. Michalik, Warszawa, 1993, ISBN 83-900331-5-1, s. 620.
  5. ↑ A. Chojnowski, Ignacy Mościcki, prezydent Rzeczypospolitej 1 VI 1926 – 30 IX 1939 w Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej, Zakład Narodowy imienia Ossoliński Wydawnictwo, 1992, ISBN 83-04-03854-4, s. 224.
  6. ↑ President Nixon’s 24 hours in Warsaw, Interpress Publishers, Warsaw, 1972.
  7. ↑ Kamil Janicki: Pierwsze damy II Rzeczpospolitej. Znak, 2012. ISBN 978-83-240-2201-4.
  8. ↑ Emilia Padoł: Pierwsze damy komunizmu. wiadomości onet, 2014-01-28. [dostęp 2014-12-16].
  9. ↑ Edyta Bugowska: Nixon u Gierka, czyli pierwsza wizyta prezydenta USA w Polsce - przeczytaj esej!. 2010-02-03. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  10. ↑ Prezydenci USA w Polsce. Interia.pl. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  11. ↑ Wizyta Cesarza Iranu. „Trybuna Robotnicza”. 190, 1977. 
  12. ↑ Kronika XX wieku, Marian B Michalik (oprac.), Eugeniusz Duraczyński (oprac.), Jolanta M Michasiewicz (red.), Warszawa: Wydawnictwo „Kronika”, 1991, s. 1102, ISBN 83-900331-0-0, OCLC 834073689.
  13. ↑ J. Eisler, Zarys dziejów politycznych Polski 1944-1989, Polska Oficyna Wydawnicza „BGW”, Warszawa, 1992, ISBN 83-7066-208-0, s. 126.
  14. ↑ Komunikaty. Wigilia w Miej. Zakładach Opieki nad Dziećmi. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 294 z 29 grudnia 1938. 
  15. ↑ Danuta B. Łomaczewska: Stanisław Ostrowski. Ostatni Prezydent królewskiego stołecznego miasta Lwowa. [dostęp 2015-03-25].
  16. ↑ Polka o niespożytej energii. Rzeczpospolita, 1998-10-30. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  17. ↑ Genealogia rodziny.
  18. ↑ Pierwsze Damy wolnej Polski. wp.pl.
  19. ↑ Sławomir Cenckiewicz: Danuta na odsiecz Lechowi. Sławomir Cenckiewicz o biografii żony Lecha Wałęsy. U nas pełna wersja. wPolityce.pl, 2011-12-02. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  20. ↑ Aleksandra Krzyżaniak-Gumowska: Kwaśniewska: Polki radzą sobie w kryzysie. Wysokie Obcasy, 2009-06-21. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  21. ↑ Maria Kaczyńska. LechKaczyński.org. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  22. ↑ Maria Kaczyńska, Pierwsza Dama RP 2005-2010. TVN24, 2010-04-11. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  23. ↑ Ceremonia zaprzysiężenia Prezydenta RP. Prezydent.pl, 2010-08-06. [dostęp 2014-12-17]. (pol.).
  24. ↑ Agata Kornhauser-Duda. www.prezydent.pl. [dostęp 2015-11-06]. (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pierwsza_dama_Polski&oldid=72052831”