Piotr Sadouski
Piotr Wikiencjewicz Sadouski (biał. Пётр Вікенцьевіч Садоўскі[a], ros. Пётр Викентьевич Садовский, Piotr Wikientjewicz Sadowski; ur. 2 lutego 1941) – białoruski polityk, w latach 1990–1996 deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji; członek Opozycji BNF – frakcji parlamentarnej partii Białoruski Front Ludowy (Biełaruski Narodny Front) – o charakterze antykomunistycznym i niepodległościowym; pierwszy ambasador Białorusi w Niemczech; kandydat nauk filologicznych (odpowiednik polskiego stopnia doktora).
| Data urodzenia |
2 lutego 1941 |
|---|---|
| Nadzwyczajny i Pełnomocny Ambasador Republiki Białorusi w Republice Federalnej Niemiec | |
| Okres |
od 3 czerwca 1992 |
| Następca | |
| Deputowany do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR/Rady Najwyższej Republiki Białorusi XII kadencji | |
| Okres |
od 1990 |
| Przynależność polityczna |
Białoruski Front Ludowy |
Życiorys edytuj
Urodził się 2 lutego 1941 roku[1]. Dzieciństwo spędził we wsi Bućkowszczyzna koło Połocka[2]. Ukończył Miński Państwowy Pedagogiczny Instytut Języków Obcych. Uzyskał stopień kandydata nauk filologicznych[1] (odpowiednik polskiego stopnia doktora). Pracował jako docent na Wydziale Przedszkolnym Mińskiego Instytutu Pedagogicznego[2][3].
3 czerwca 1992 roku został pierwszym Nadzwyczajnym i Pełnomocnym Ambasadorem Republiki Białorusi w Republice Federalnej Niemiec[4]. Ze stanowiska został usunięty 28 listopada 1994 roku przez prezydenta Alaksandra Łukaszenkę[5].
Działalność społeczna i polityczna przełomu lat 80. i 90. edytuj
Piotr Sadouski aktywnie pracował społecznie. W Fundacji Kultury stał na czele komisji językowej, a następnie wchodził w skład komisji rządowej ds. napisania ustawy o językach. Czytał wykłady dla dziennikarzy i lektorów w radiu i telewizji. Współpracował w Ministerstwem Oświaty przy tworzeniu białoruskojęzycznych klas w szkołach i przy pisaniu programów nauczania. Na spotkaniach z kolektywami pracowniczymi przedstawiał komentarze do oficjalnych informacji i statystykę gospodarczą[2].
16 października 1988 roku wziął udział w zjeździe w Czerwonym Kościele w Mińsku, na którym utworzono Komitet Organizacyjny Białoruskiego Frontu Ludowego – pierwszej antykomunistycznej i niepodległościowej organizacji na Białorusi przełomu lat 80. i 90. Sadouski wszedł w skład Komitetu i został wybrany na stanowisko jego skarbnika. Następnego dnia w Mińskim Instytucie Pedagogicznym, w którym pracował, odbyło poszerzone posiedzenie jego rady naukowej, na którym został publicznie napiętnowany i potępiony przez władze placówki za udział w zjeździe BFL. Mimo tego, nie został wyrzucony z pracy – za jego usunięciem głosowało 14 członków rady, przeciwko – 47. Wraz z Sadouskim, potępiony został także jego kolega z katedry, który również uczestniczył w zjeździe BFL – Wincuk Wiaczorka. Nie był on jednak obecny na posiedzeniu rady[2].
Za zbiórkę pieniędzy na BFL – niezarejestrowaną organizację o charakterze antysowieckim – Sadouski był wzywany do prokuratury, przesłuchiwany, otrzymywał też telefoniczne pogróżki. Podczas jednego ze spotkań z milicją powiedziano mu, że wiele osób jest nieżyczliwie nastawionych do BFL, na przykład weterani wojny w Afganistanie, i że milicja nie może gwarantować mu osobistego bezpieczeństwa. Dokonywano także nacisków na jego brata, aby ten przekonał go do odejścia z polityki[2].
Działalność parlamentarna edytuj
W 1990 roku został deputowanym ludowym do Rady Najwyższej Białoruskiej SRR z Adzincouskiego Okręgu Wyborczego Nr 46 miasta Mińska. Wchodził w skład Prezydium Rady Najwyższej (1990–1992). Pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Rady Najwyższej ds. Międzynarodowych i Zewnętrznych Więzi Gospodarczych (1990–1992), był też jej członkiem (1995–1996). Wchodził w skład Komisji Mandatowej Rady Najwyższej i Komisji Konstytucyjnej (od 20 lipca 1990 roku)[6].
Brał udział w opracowaniu i przyjęciu Deklaracji o Państwowej Suwerenności Białorusi, przygotowaniu projektów ustaw na nadzwyczajnej sesji Rady Najwyższej 24–25 sierpnia 1991 roku, w czasie której ogłoszono niepodległość Białorusi[1].
Współautor Koncepcji przejścia Białoruskiej SRR na gospodarkę rynkową (jesień 1990 r.) i szeregu projektów ustaw z dziedziny stosunków międzynarodowych i zewnętrznych więzi gospodarczych. Uczestnik głodówki deputowanych Opozycji BNF 11–12 kwietnia 1995 roku w Sali Owalnej parlamentu, ogłoszonej na znak protestu przeciwko zainicjowanemu przez prezydenta Łukaszenkę referendum na temat wprowadzenia języka rosyjskiego jako drugiego języka państwowego, zmiany symboli państwowych Białorusi (biało-czerwono-białej flagi i herbu Pogoni) na symbole nawiązujące do sowieckich, integracji ekonomicznej z Federacją Rosyjską i prawa prezydenta do rozwiązywania parlamentu[1]. W nocy z 11 na 12 kwietnia został razem z innymi protestującymi wywleczony siłą z sali parlamentu przez zamaskowanych funkcjonariuszy wojska i służb specjalnych, pobity, wepchnięty do samochodu, wywieziony, a następnie wyrzucony na ulicy w centrum Mińska[7]. W dniach 13–14 kwietnia 1995 roku uczestniczył w procesie przed Sądem Konstytucyjnym, w którym Opozycja BNF oskarżyła prezydenta Łukaszenkę o monopolizację środków masowej informacji[8].
W 2010 roku Zianon Pazniak opisał w swoich wspomnieniach Piotra Sadouskiego z początku lat 90. następująco:
dobrze znany w kołach naukowych, pełen erudycji i wykształcony, doskonale posługiwał się licznymi językami obcymi (…) Znawca polityki kurtuazji[9].
Późniejsza działalność polityczna edytuj
Po zakończeniu kadencji deputowanego na przełomie 1995 i 1996 roku pozostał w Białoruskim Froncie Ludowym. W roku 1999 doszło do rozłamu w partii, w wyniku którego powstały dwa ugrupowania: Konserwatywno-Chrześcijańska Partia – BNF pod kierownictwem Zianona Pazniaka oraz Partia BNF pod kierownictwem Wincuka Wiaczorki. Sadouski poparł Wiaczorkę i znalazł się w Partii BNF. Napisał książkę ze swoimi wspomnieniami pt. Moj szybalet, wydaną pod koniec 2008 roku w ramach serii wydawniczej „Biblijateka Swabody”[2]. Wchodził w skład Sejmu Partii BNF – jej organu kierowniczego. Na 12. zjeździe Partii we wrześniu 2009 roku odmówił dalszego członkostwa w Sejmie, pozostając jednak członkiem partii[10]. Swoją decyzję uargumentował następująco:
Niestety, wyrosło pokolenie „Dżins” i odbyła się taka „rewolucja kulturalna”. Można częściowo uznawać krytykę, jak to się nazywa, młodego komanda. Ale stare komando, zanim przyszło do Frontu, coś robiło. A ci ludzie – oni po prostu nie znają życia, po prostu bawią się w jakąś rewolucję, a życia nie znają. Powinniśmy mówić o problemach, o kwestiach podatków, systemu bankowego – o tym, o co sprzecza się Europa. (…) No, ja patrzę na to wszystko – nic strasznego się nie stało, ale ja nigdy w niewłaściwe towarzystwo nie wchodzę. W partii zostanę, ale w takim Sejmie – jak ja tam będę?[10]
Wraz z nim zrezygnowali m.in. dwaj inni członkowie Partii BNF, którzy w przeszłości byli deputowanymi Rady Najwyższej XII kadencji: Lawon Barszczeuski i Walancin Hołubieu[10].
Uwagi edytuj
- ↑ Zapis według oficjalnego wariantu języka białoruskiego. Alternatywna forma zapisu, według tzw. wariantu klasycznego (taraszkiewicy): Пётра Вікенцьевіч Садоўскі (czyt. Piotra Wikiencjewicz Sadouski), lub Пятро Вікенцьевіч Садоўскі (czyt. Piatro Wikiencjewicz Sadouski).
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Навумчык 2010 ↓, s. 259–260
- ↑ a b c d e f Пётра Садоўскі: Мы былі гістарычна шчасьлівыя…. Arche: Paczatak, 2009-01-12. [dostęp 2017-03-13]. (biał.).
- ↑ Kto… ↓, s. 222
- ↑ С. Шушкевич: Указ Президиума Верховного Совета Республики Беларусь от 3 июня 1992 г. №1700-XII. bankzakonov.com, 1992-06-03. [dostęp 2016-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-01)]. (ros.).
- ↑ А. Лукашенко: Указ Президента Республики Беларусь от 28 ноября 1994 г. №219. bankzakonov.com, 1994-11-28. [dostęp 2016-09-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-27)]. (ros.).
- ↑ Н. Дементей: Постановление Верховного Совета Республики Беларусь от 20 июля 1990 г. №166-XII. bankzakonov.com, 1990-07-20. [dostęp 2016-09-22]. (ros.).
- ↑ Сяргей Навумчык: Зьбіцьцё дэпутатаў БНФ: хроніка, фота, відэа. Radio Swaboda, 2010-04-09. [dostęp 2018-06-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-11-08)]. (biał.).
- ↑ Пазьняк 2010 ↓, s. 52
- ↑ Пазьняк 2010 ↓, s. 273
- ↑ a b c Галіна Абакунчык: Сойм Партыі БНФ без Баршчэўскага і Садоўскага. Radio Swaboda, 2009-09-07 16:36. [dostęp 2016-09-22]. (biał.).
Bibliografia edytuj
- Centrum Naukowo-Analityczne „Białoruska Perspektywa”: Kto jest kim w Białorusi. Białystok: Podlaski Instytut Wydawniczy, 2000, s. 313, seria: Biblioteka Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska – Białoruś. ISBN 83-913780-0-4.
- Сяргей Навумчык: Дэпутаты Апазыцыі БНФ у Вярхоўным савеце ХІІ скліканьня (1990–9.01.1996). W: Сяргей Навумчык, Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці. Nowy Jork, Wilno, Warszawa: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2010, s. 216–270. ISBN 978-9955-578-11-6. (biał.).
- Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці (замест прадмовы); Слова пра калег і сяброў. W: Сяргей Навумчык, Зянон Пазьняк: Дэпутаты незалежнасьці. Nowy Jork, Wilno, Warszawa: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2010, s. 5–92; 271–285. ISBN 978-9955-578-11-6. (biał.).