Wikipedia

Podwołoczyska

Podwołoczyska (ukr. Підволочиськ) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, w rejonie tarnopolskim, w gromadzie Podwołoczyska, nad Zbruczem.

Podwołoczyska
Підволочиськ
ilustracja
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Rejon

tarnopolski

Burmistrz

Witalij Dacko[1]

Powierzchnia

9,06 km²

Populacja (2017)
• liczba ludności


7 985[2]

Nr kierunkowy

+380 3543

Kod pocztowy

od 47800 do 47805

Plan Podwołoczysk
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Podwołoczyska”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Podwołoczyska”
Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Podwołoczyska”
Ziemia49°31′N 26°07′E/49,516667 26,116667
Multimedia w Wikimedia Commons

Od wschodu graniczą poprzez rzekę Zbrucz z Wołoczyskami, od południa z Zadnieszówką, od zachodu z Supranówką, a od północy z Wielkim Stawem i ze Staromiejszczyzną, której jeszcze do roku 1857 Podwołoczyska były przysiółkiem.

Historia miejscowości edytuj

 
Herb Podwołoczysk w okresie II Rzeczypospolitej

Dawniej Podwołoczyska nazywały się Chlebanówka[3]. Oficjalnie jako miasteczko istnieją od 1881 roku, wcześniej stanowiły przysiółek obszaru dworskiego o nazwie Staromiejszczyzna.

W 1871 doprowadzano tu linię kolejową oraz zbudowano stację Podwołoczyska, będącą austro-węgierska stacją graniczną na granicy z Rosją[4]. Przy niej na gruntach hrabiego Baworowskiego powstało osiedle. Pierwszy pociąg zawitał 1 listopada 1871. W tym czasie stan katolików powiększył się o personel kolejowy i ludność napływową, szczególnie Mazurów. Zdecydowało to o budowie kościoła rzymskokatolickiego. 25 lipca 1880 na gruncie podarowanym przez hr. Wacława Baworowskiego wbudowano kamień węgielny pod kościół, który ukończono w maju 1883.

 
Dworzec kolejowy

W połowie XIX wieku nastąpił szybki rozwój miejscowości na skutek budowy kolei galicyjskiej im. Karola Ludwika Lwów – Tarnopol – Wołoczyska. Odcinek łączący Tarnopol z Wołoczyskami oddano 5 listopada 1871. Wybudowano dużą stację przeładunkową. Zajmowano się głównie handlem rosyjskim zbożem. Przy kolei miał siedzibę austro-węgierski C.K. Główny Urząd Cłowy II klasy.

Po wybudowaniu kolei, na wniosek mieszkańców, sejm wydał ustawę, a cesarz austriacki Franciszek Józef I wydał sankcję powołującą miasteczko Podwołoczyska (1881). Gmina została utworzona 30 grudnia 1880 z osady Podwołoczyska, stanowiącej południową część obszaru dworskiego Staromiejszczyzna oraz z osady Zagrobla Zadnieszowska, wyłączonej z gminy Zadnieszówka[5]).

 
Położenie na mapie województwa tarnopolskiego w roku 1939

Przemysł w miasteczku w latach 1881-1885 stanowiły dwa młyny zbożowe, dwie cegielnie i dwie fabryki albuminy. Poza tym było już rozbudowane rzemiosło i handel na co się składali: 1 aptekarz, 2 szewców, 2 krawców, 4 chirurgów, 5 piekarzy, 2 akuszerki, 1 murarz, 1 kupiec z mieszanymi towarami, 43 kupców zbożowych, 7 handlarzy drzewem, 4 kupców mąki i krup, 1 dzierżawca propin., 2 kupców bławatnych, 1 sklep korzenny, 3 handlarzy suknem, 9 kupców i szynkarzy wina, 6 spekulantów, 3 wekslarzy, 10 faktorów, 25 spedytorów i komisjonerów, 8 oberżystów, 1 kawiarz, 17 szynkarzy.

Od roku 1896 do 1898 miały w Podwołoczyskach miejsce cztery wielkie pożary. W 1895 utworzono Powiatowy Sąd i Urząd Podatkowy.

Dalszy rozwój miasteczka spowodował, że w latach 1907-1909 wybudowano duży, nowy kościół w stylu neogotyckim. Stary kościół został oddany parafii greckokatolickiej[6].

Do roku 1914 linia kolejowa oraz przejście graniczne pomiędzy Austro-Węgrami i Rosją. Po 1918 roku jako granica Polski i ZSRR w powiecie skałackim, województwo tarnopolskie w II Rzeczypospolitej. W 1921 liczba mieszkańców miasta wynosiła ok. 3700 osób. Od dnia 1.08.1934 roku na skutek reformy administracyjnej Podwołoczyska stały się gminą. W II Rzeczypospolitej stacjonowały w miejscowości jednostki graniczne Wojska Polskiego: we wrześniu 1921 sztab 2 kompanii 23 batalionu celnego, a w październiku 1922 sztab 1 kompanii 38 batalionu celnego. Po 1924 stacjonowała tu kompania graniczna KOP „Podwołoczyska”[7].

Od września 1939 Podwołoczyska znalazły się pod okupacją sowiecką, a od lipca 1941 roku niemiecką. W czasie tej okupacji Niemcy utworzyli obóz pracy dla Żydów. W 1942 roku część więźniów tego obozu została wywieziona do Zbaraża i Kamionki, a ostateczna zagłada pozostałych Żydów została dokonana podczas likwidacji obozu 29 czerwca 1943 roku.

W latach 1943 - 1945 miasto było dla ludności z okolicznych wiosek schronieniem przez atakami OUN - UPA Samego miasta nacjonaliści ukraińscy nie zaatakowali, ale na okolicznych drogach zamordowali 20 Polaków[8].

Po przymusowym wysiedleniu mieszkających tu Polaków (1944–1946), miejscowość stała się miastem USRR. Podczas okupacji pozbawione praw miejskich i włączone do wiejskiej gminy Podwołoczyska[9].

W 1965 roku na polecenie władz sowieckich został wysadzony w powietrze unikatowy architektonicznie kościół rzymskokatolicki w stylu neogotyckim projektu polskiego architekta Teodora Talowskiego. Na jego miejscu zbudowano „Dom Kultury”. Wyposażenie kościoła zaginęło. Do dnia dzisiejszego przetrwał dawny kościół rzymskokatolicki z 1883, przekazany w 1909 roku grekokatolikom. Parafia Podwołoczyska obejmowała swoim zasięgiem także pobliską wieś Zadnieszówka (obecnie osiedle Podwołoczysk) w której w 1930 roku ze składek parafian powstał kościół rzymskokatolicki, a obok niego pomnik Józefa Piłsudskiego. Pomnik został zniszczony przez sowietów po agresji ZSRR na Polskę we wrześniu 1939, natomiast kościół pw. św. Zofii został w 1965 r. wysadzony w powietrze przez komunistów. W 1991 r. katolicy obrządku łacińskiego urządzili kaplicę pw. św. Zofii w dawnym Domu Polskim[10].

Od 1991 do 2020 Podwołoczyska były siedzibą władz rejonu podwołoczyskiego.

We współczesnym herbie miasta znajduje się rysunek Światowida ze Zbrucza. Przedstawiony posąg Światowida (Świętowita) znaleziono w Zbruczu obok oddalonej o ok. 50 km wsi Liczkowce.

Ludzie związani z miastem edytuj

Pobliskie miejscowości edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Hołowa hromady (ukr.)
  2. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66
  3. ↑ Aleksander Świstun: Wspomnienia podolskie (4), przypis 7. cracovia-leopolis.pl. [dostęp 2017-08-09].
  4. ↑ Podwołoczyska, mczko, pow. skałacki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VIII: Perepiatycha – Pożajście, Warszawa 1887, s. 480.
  5. ↑ Dz. U. Kr. z 1881, cz. 39, nr 41
  6. ↑ PODWOŁOCZYSKA. Dawny kościół p.w. św. Zofii (1880 - 1883). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Podwołoczyski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-04-23].
  7. ↑ Jerzy Prochwicz: Formacje Korpusu Ochrony Pogranicza w 1939 roku. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2003, s. 314. ISBN 83-88973-58-4.
  8. ↑ Henryk Komański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2., popr., Wrocław: Nortom, 2006, s. 336, ISBN 83-89684-61-6, OCLC 156875487 [dostęp 2022-11-07].
  9. ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG.
  10. ↑ PODWOŁOCZYSKA. Dawny kościół p.w. św. Zofii (1907 - 1909). Tarnopolski obw., Tarnopolski r-n (Podwołoczyski r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], rkc.in.ua [dostęp 2023-04-23].
  11. ↑ a b Obywatelstwo honorowe. „Kurjer Lwowski”. Nr 176, s. 4, 27 czerwca 1903. 
  12. ↑ Marian Stangenberg (ID: psb.31441.1)
  13. ↑ STANISŁAW WILKOŃ — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-04-23].

Bibliografia edytuj

  • Przewodnik ilustrowany po c.k. austriackich kolejach państwowych.
  • Słownik geograficzny Tom VIII. Zeszyt 91.
  • Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego, red. Filip Sulimierski 1878-1900.
  • Paulus Adlesgruber, L. Cohen, B. Kuzmany, Getrennt und Doch Verbunden. Grenzstädte Zwischen Österreich und Russland 1772-1918, Böhlau-Verlag, Wiedeń 2011.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Podwołoczyska&oldid=71010270”