Wikipedia

Pradědská hornatina

Mikroregion Wysokiego Jesionika

Pradědská hornatina (pol. Masyw Pradziada[1], niem. Altvaterbergland) – mikroregion wchodzący w skład pasma górskiego Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na pograniczu Moraw i Śląska. Graniczy od północnego wschodu z Masywem Orlíka (cz. Medvědská hornatina), od północnego zachodu z Masywem Keprníka (cz. Keprnická hornatina), od północy z Górami Opawskimi (cz. Zlatohorská vrchovina), od południowego zachodu z Hanušovicką vrchoviną, a od wschodu i południowego wschodu z Niskim Jesionikiem (cz. Nízký Jeseník).

Pradědská hornatina
Masyw Pradziada
Ilustracja
Masyw Pradziada część pasma górskiego Wysokiego Jesionika (2009 rok)
Mapa regionu
Mapa Masywu Pradziada na tle pasma Wysokiego Jesionika
Megaregion

Pozaalpejska Europa Środkowa

Prowincja

Masyw Czeski

Podprowincja

Sudety z Przedgórzem Sudeckim

Makroregion

Sudety Wschodnie

Mezoregion

Wysoki Jesionik
cz. Hrubý Jeseník

Mikroregion(y)

Pradědská hornatina
pol. Masyw Pradziada

Zajmowane
jednostki
administracyjne

Czechy

Charakterystyka edytuj

 
Widok na grzbiet boczny i główny Masywu Pradziada (2007 rok)

Jest to jeden z trzech mikroregionów pasma Wysokiego Jesionika o średniej wysokości 953 m n.p.m. z najwyższym szczytem Pradziad (cz. Praděd), który jest jednocześnie najwyższym szczytem Moraw i Śląska[2]. Od Masywu Keprníka oddziela go przełęcz Červenohorské sedlo, od Masywu Orlíka przełęcze: Videlské sedlo, Kóta i Hvězda, a od Hanušovickiej vrchoviny przełęcz Skřítek[3].

Masyw Pradziada składa się z grzbietu głównego (grzebienia) masywu góry Pradziad z rozgałęzieniami, biegnącego od przełęczy Červenohorské sedlo przy górze Velký Klínovec do ostatniego szczytu grzebienia Ztracené skály, blisko przełęczy Skřítek, oraz grzbietu bocznego z główną górą Dlouhé stráně biegnącego od góry Hubertka do przełęczy Vlčí sedlo[3].

Budowa geologiczna edytuj

Pod względem geologicznym Masyw Pradziada zbudowany jest ze skał metamorficznych, głównie: gnejsów, migmatytów, łupków łyszczykowych, amfibolitów, kwarcytów, fyllitów, marmurów i in.[4]

Rzeźba terenu edytuj

Szczyty edytuj

 
Wieża telewizyjna Praděd (2007 rok)
 
Widok na górę Vysoká hole (2009 rok)
 
Widok ze szlaku rowerowego na stoku góry Velká Jezerná na górę Vysoká hole i szczyt Kamzičník, z lewej stok Divoký kámen (2012 rok)
 
Widok ze stoku góry Velká Jezerná na szczyt Velký Děd (2012 rok)

W Masywie Pradziada znajduje się 136 określonych i nazwanych szczytów, w tym 73 o wysokości powyżej 1000 m n.p.m.[5][3]:

  Lista szczytów Masywu Pradziada
Lp. Szczyt Wysokość
m n.p.m.
1 Pradziad (cz. Praděd) 1491
2 Vysoká hole 1465
3 Vysoká hole – JZ 1465
4 Petrovy kameny 1447
5 Kamzičník 1420
6 Velký Děd 1408
7 Velký Máj 1385
8 Malý Děd 1369
9 Jelení hřbet 1367
10 Břidličná hora 1358
11 Praděd – V 1357
12 Dlouhé stráně 1354
13 Mravenečník 1344
14 Vřesník 1343
15 Pecný 1334
16 Zámčisko 1325
17 Pec 1311
18 Velký Jezerník 1309
19 Velký Jezerník – J 1308
20 Velký Jezerník – JZ 1297
21 Divoký kámen 1286
22 Malá Jezerná 1271
23 Temná 1264
24 Zámčisko – S 1264
25 Medvědí hřbet 1261
26 Nad Vodopádem 1256
27 Ztracené kameny 1251
28 Kamenec (1) 1250
29 Velká Jezerná 1249
30 Velká Jezerná – JV 1239
31 Ostrý vrch 1230
32 Jelenka 1214
33 Homole 1209
34 Malý Jezerník 1209
35 Homole – SV 1206
36 Hubertka 1198
37 Sokol 1191
38 Malý Máj – SZ 1188
39 Ostružná 1185
40 Zelené kameny 1179
41 Velký Klín 1178
42 Kamzičí vrch 1173
43 Sokolí skála (1) 1170
44 Výrovka 1168
45 Rysí skála 1167
46 Velký Klínovec 1167
47 Medvědí hora 1164
48 Ztracené skály 1155
49 Prostřední vrch 1153
50 Tupý vrch 1123
51 Malý Jezerník – SZ 1120
52 Ostružná – S 1115
53 Malý Klín 1101
54 Velký Klín – JZ 1093
55 Jeřáb 1083
56 Čertova stěna 1082
57 Malý Máj 1082
58 Sokolí skála (2) 1064
59 Nad soutokem 1060
60 Hřbety 1058
61 Hradečná 1057
62 Nad Petrovkou 1050
63 Kozí hřbet 1041
64 Zámčisko – SZ 1040
65 Jelenec 1040
66 Ráztoka 1033
67 Skály pod Kopřivnou 1027
68 Soukenná 1026
Lp. Szczyt Wysokość
m n.p.m.
69 Kamenec (2) 1023
79 Kopřivná 1019
71 Kopřivná – SZ 1017
72 Javorový vrch (2) 1016
73 Skalní tabule 1011
74 Čepel 998
75 Kamenný kostel 994
76 Strážka 994
77 Břidličná hora – SZ 984
78 Hřbety – JZ 980
79 Špičák 966
80 Klobouk 961
81 Jestřábí vrch 961
82 Smolný vrch 941
83 Ztracené skály – J 930
84 Kámen svobody 926
85 Javorový vrch (2) – JV 917
86 Kočičí skalka 917
87 Rudná hora 917
88 Dlouhý vrch 916
89 Kosov 905
90 Kluč 893
91 Kámen svobody – JV 892
92 Pod doly 871
93 Štěrkovec 870
94 Pod doly – SV 865
95 Skály (2) 864
96 Sutě 859
97 Nad kapličkou 855
98 Hřibovec 850
99 V javořinách 850
100 U pecí 850
101 Štěrkovec – J 846
102 U pecí – SZ 841
103 Sutě – JZ 837
104 Solný vrch 829
105 Novoveský vrch 827
106 Skalnatý 814
107 Jestřábí vrch – JZ 813
108 Jedlový vrch 808
109 Novoveský vrch – JV 804
110 Kozí hřbet – JZ 804
111 Ostroh 803
112 Kluč – JV 802
113 Solný vrch – JV 799
114 Ostroh – S 788
115 U rozhledny 783
116 Ostroh – SV 782
117 Solný vrch – V 765
118 Kapličkový vrch 761
119 Nad myslivnou 746
120 Lysá hora 744
121 Kalkzeche 744
122 Na stráni 730
123 Měděnec 729
124 Liščí díry 726
125 Na stráni – S 724
126 U hranic 713
127 Solný vrch – SV 692
128 Růžová stráň 670
129 Růžová stráň – SZ 670
130 Růžová stráň – J 664
131 Lysá hora – JZ 656
132 Růžová stráň – JV 636
133 Měděnec – J 626
134 Seč 618
135 Měděnec – JZ 591
136 Kocián 591

Przełęcze edytuj

Najwyżej położoną przełęczą w Masywie Pradziada oraz w całym paśmie Wysokiego Jesionika jest mało wybitna przełęcz pomiędzy szczytem głównym Vysoká hole i drugorzędnym Vysoká hole – JZ o wysokości 1461 m n.p.m.[3]

 
Widok z przełęczy Sedlo u Petrových kamenů na szczyty gór Petrovy kameny i Pradziad (2010 rok)
  Ważniejsze przełęcze Masywu Pradziada[3]
Lp. Przełęcz Wysokość
m n.p.m.
1 Sedlo u Petrových kamenů 1431
2 Sedlo nad Malým kotlem 1328
3 U Barborky 1317
4 Pláň 1311
5 Sedlo Velký Jezerník 1299
6 Sedlo pod Jelení studánkou 1203
7 Sedlo pod Májem 1155
8 Hřebenová 1120
9 Sedlo pod Malým Jezerníkem 1114
10 Mravenčí sedlo 1101
Lp. Przełęcz Wysokość
m n.p.m.
11 Petrovka 1041
12 Červenohorské sedlo 1013
13 Kóta 1003
14 Videlské sedlo (Sedlo Videlský kříž) 930
15 Branka 921
16 Mravencovka 892
17 Skřítek 864
18 Hvězda 860
19 U obrázku 823
20 Vlčí sedlo 790

Wody edytuj

Grzbiet główny (grzebień) góry Pradziad (Masywu Pradziada), biegnący od przełęczy Skřítek do przełęczy Červenohorské sedlo jest częścią granicy Wielkiego Europejskiego Działu Wodnego, dzielącej zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego[6].

Część północno-wschodnią odwadniają rzeki: Biała Głuchołaska (cz. Bělá) i Moravice[3]. Część południowo-zachodnią rzeka Divoká Desná dopływ rzeki Desná[3]. Wszystkie one mają tu swoje źródła. Biała Głuchołaska jest dopływem Nysy Kłodzkiej (cz. Kladská Nisa), która wpada do Odry. Desná jest dopływem Morawy (cz. Morava), która wpada do Dunaju.

Mają tu swoje źródła potoki, z których najważniejsze to: Bělokamenný p., Biała Opawa (cz. Bílá Opava), Česnekový p. (1), Česnekový p. (2)[a], Kamenitý p., Kotelný p., Merta, Mlýnský p., Podolský p., Stříbrný p., Studený p. (1), Studený p. (2)[b], Tříramenný p. i Volárka[3].

Na rzece Divoká Desná zbudowano zaporę, której zbiornik wodny jest dolnym zbiornikiem elektrowni szczytowo-pompowej Dlouhé Stráně. Górny zbiornik utworzono na górze Dlouhé stráně[3].

Natomiast w rezerwacie przyrody Vysoký vodopád na potoku Studený potok (1), płynącym pomiędzy stokami gór Velký Jezerník i Malý Děd znajduje się największy w Masywie Pradziada i Wysokim Jesioniku wodospad o nazwie Vysoký vodopád[3].

Ochrona przyrody edytuj

 
Fragment narodowego rezerwatu przyrody Praděd (2008 rok)

W 1969 roku, w Jesionikach (cz. Jeseníky) wydzielono obszar objęty ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), na którym w granicach Wysokiego Jesionika utworzono 4 narodowe rezerwaty przyrody, 15 rezerwatów przyrody, 1 narodowy pomnik przyrody i 4 pomniki przyrody, w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt.

Rezerwaty i pomniki przyrody edytuj

W Masywie Pradziada utworzono 2 narodowe rezerwaty przyrody, 5 rezerwatów przyrody, narodowy pomnik przyrody i pomnik przyrody[3]:

Miejscowości edytuj

 
Pawilon pijalnia wód w miejscowości Karlova Studánka, w dali widoczna góra Hradečná (2008 rok)

Na obszarze Masywu Pradziada położone są następujące miejscowości[3]:

Schroniska i hotele górskie edytuj

 
Schronisko Švýcárna (2008 rok)

W Masywie Pradziada znajdują się następujące hotele i schroniska turystyczne[3]:

Na przełęczy Červenohorské sedlo znajduje się jeden hotel górski Červenohorské Sedlo oraz baza pensjonatów. Natomiast w miejscowościach zlokalizowane są wyłącznie pensjonaty i hotele.

Poza tym na obszarze Masywu Pradziada znajduje się kilkadziesiąt chat rozsianych na stokach gór, jednak nie mają one charakteru typowych schronisk, a zalicza się je do tzw. chat łowieckich[7].

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ Oznaczenia indeksowane odróżniające te same nazwy potoków w tym samym paśmie, potoku Česnekový p. (1), płynącego ze stoku góry Pradziad od potoku Česnekový p. (2), płynącego ze stoku góry Malý Děd.
  2. ↑ Oznaczenia indeksowane odróżniające te same nazwy potoków w tym samym paśmie, potoku Studený p. (1), płynącego pomiędzy stokami gór Malý Děd i Velký Jezerník od potoku Studený p. (2), płynącego ze stoku góry Dlouhé stráně.

Przypisy edytuj

  1. ↑ Masyw Pradziada, [w:] Słownik nazw geograficznych [online], edupedia.pl [zarchiwizowane 2022-01-06].
  2. ↑ Jan Ondryáš, Pradědská hornatina [online], tourism.cz [zarchiwizowane z adresu 2018-06-28] (cz.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m Pradědská hornatina. pl.mapy.cz ↓.
  4. ↑ Horniny Jeseníků. (PDF), docplayer.cz [zarchiwizowane 2020-11-29] (cz.).
  5. ↑ Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech). ags.cuzk.cz ↓, Produkty → ZABAGED dle ZM10 (Měřítko mapy 1:1880).
  6. ↑ Hrubý Jeseník (mapa). dudisoft.eu ↓.
  7. ↑ Zdeňka Jordanová, Lovecké chaty v Jeseníkách, lovecke-chaty-v-jesenikach.webnode.cz [zarchiwizowane 2019-12-31] (cz.).

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Pradědská_hornatina&oldid=72431398”