Wikipedia

Przyszła jaźń

Badania psychologiczne nad konceptem przyszłej jaźni rozpatrują procesy i konsekwencje związane w myśleniem o swojej osobie w przyszłości. Ludzie myślą o swojej przyszłej jaźni bardzo podobnie do tego, jak myślą o innych osobach[1][2][3][4]. To, jak ściśle w ciągłości psychologicznej (np. podobieństwie, bliskości) pozostaje się ze swoją przyszłą jaźnią wpływa na to, jak dobrze ją traktują[5]. Kiedy ludzie czują więź ze swoim przyszłym ja, jest bardziej prawdopodobne, że będą oszczędzać na emeryturę, podejmować zdrowe dla siebie decyzje, czy unikać etycznych transgresji[6][7].

Podstawy filozoficzne edytuj

Podłoże teoretyczne badań psychologicznych nad pojęciem przyszłej jaźni często przypisuje się filozofowi Derekowi Parfitowi. Parfit twierdził, że stopień podobieństwa i psychologicznej ciągłości z tym, kim będze się w przyszłości różni się w zależności od osoby[8][9]. Zgodnie z jego założeniami, ludzie podejmują racjonalne decyzje, opierając się na trosce o swoją przyszłość wynikającej z więzi pomiędzy swoim teraźniejszym i przyszłym ja. Według Parfita, logicznym jest więc, że osoby, które mają bardzo małe poczucie powiązania ze swoją przyszłą jaźnią, zachowują się w sposób zaniedbujący ich przyszłość (np. poprzez palenie).

Kolejne badania nad tym pojęciem nie usiłowały udowodnić, że normatywna opinia Parfita ma odbicie w rzeczywistości, zamiast tego testując deskryptywną trafność jego teorii[6].

Teoria psychologiczna edytuj

 
Derek Parfit miał wpływ na rozwój badań psychologicznych nad przyszłą jaźnią.

Badania z zakresu psychologii społecznej i neurologii sugerują, że ludzie myślą o sobie w przyszłości w podobny sposób jak myślą o innych[1][2][3][10][11]. Tak jak poczucie bliskości z innymi wzmacnia zachowania prospołeczne[12], poczucie bliskości z przyszłą jaźnią motywuje ludzi do opóźnionej gratyfikacji w celu osiągnięcia korzyści w przyszłości.

Mierzenie ciągłości psychologicznej edytuj

Początkowo Shane Frederick badał, czy stopień więzi z przyszłą jaźnią jest związany ze zmniejszeniem oceny przyszłych korzyści (zarówno w dolarach, jak i w czasie)[13]. Zadając pytanie uczestnikom badania, na ile podobni w skali od 1 do 100 czują się do swoich przyszłych jaźni, nie wykazano statystycznie istotnej zależności między stopniem ciągłości a dyskontowaniem przyszłych korzyści[13]. Późniejsi badacze twierdzili jednak, że Frederick nie wykazał związku ze względu na wybrany przez niego sposób pomiaru ciągłości.

W 2009 Hal Hershfield i jego współpracownicy przedstawili nowy pomiar ciągłości psychologicznej poprzez przyjęcie Skali Włączania Innego w Ja[14], w której związek między obecną a przyszłą jaźnią został przedstawiony w postaci siedmiu kolejno nakładających się na siebie par kół[15]. Używając tej miary, Hershfield[16], a także Daniel Bartels i Oleg Urminsky[17][18][19], ukazali silny związek między ciągłością psychologiczną a stopniami dyskontowymi. Im większą więź ludzie czują między obecną a przyszłą jaźnią, tym bardziej zależy im na przyszłości i mniej dyskontują przyszłe korzyści.

Manipulowanie ciągłością psychologiczną edytuj

Kolejne badania pokazały istnienie systematycznych sposobów na wzmocnienie ciągłości psychologicznej. Ciągłością manipulowano poprzez nakazywanie badanym:

  1. Wchodzić z interakcje z zwizualizowanym obrazem swojej przyszłej jaźni (wzmocniona łączność)[7].
  2. Wyliczyć aspekty, w których spodziewają się być podobni do siebie w przyszłości (wzmocniona łączność)[7].
  3. Założyć, że nadchodzące wydarzenie (np. ukończenie studiów) w fundamentalny sposób zmieni to, kim są (osłabiona łączność)[17].

Badania randomizowane wykazały, że istnieje luźny związek między poczuciem więzi z przyszłą jaźnią a dokonywaniem dalekosiężnych wyborów z większą dozą cierpliwości w późniejszym czasie[6].

Przykłady zastosowania edytuj

Finanse edytuj

Podczas jednego z pierwszych eksperymentów mających na celu uwydatnienie ciągłości psychologicznej z przyszłą jaźnią uczestnicy mieli za zadanie przejrzeć się w wirtualnym lustrze z wykorzystaniem immersyjnej technologii rzeczywistości wirtualnej[16]. Badacze zrandomizowali to, czy uczestnicy widzieli wersję siebie poddaną procesowi starzenia (mającą wyglądać na około 70 lat), lub siebie w obecnym wieku. Uczestnicy, którzy weszli w interakcję z przyszłą wersją samych siebie, byli bardziej skłonni do odłożenia aktualnych wynagrodzeń finansowych oraz mieli zamiar oszczędzać z myślą o emeryturze. Wykorzystując spostrzeżenia wynikające z tego eksperymentu, firmy takie jak Merrill Lynch zaczęły korzystać z aplikacji internetowych wyposażonych w oprogramowanie służące do cyfrowego postarzania w celu zwiększenia oszczędności emerytalnych[20].

Badanie to zostało w sposób konceptualny powtórzone przy wykorzystaniu wielu zróżnicowanych prób statystycznych. Podczas jednego z eksperymentów polowych studenci o zróżnicowanym ekonomicznie pochodzeniu, którzy co tydzień wchodzili w interakcję ze swoimi awatarami z przyszłości, wykazywali zwiększoną wydajność podczas szkoleń z zakresu edukacji finansowej[21]. Grupa badaczy we współpracy z Ideas42 uruchomiła inną replikację z udziałem tysięcy meksykańskich obywateli. Zanim mieli podjąć decyzję o otworzeniu zautomatyzowanego konta oszczędnościowego, członkowie badanej grupy zostali poproszeni o poświęcenie czasu na intensywne wyobrażenie sobie swojej odległej przyszłości. W porównaniu z 1% stopą przyswajania, 3% osób w warunkach eksperymentalnych zdecydowało się na otwarcie zautomatyzowanego konta oszczędnościowego[7].

Efekt wywierany przez ciągłość psychologiczną na decyzje finansowe zależy od wiedzy na temat przyszłych skutków[19]. Kiedy ludzie nie są świadomi swoich potrzeb finansowych, niezależnie od tego, czy czują więź, są znacznie mniej skłonni do oszczędzania z myślą o przyszłości. Podobnie osoby mające pełne pojęcie na temat konsekwencji podejmowanych przez siebie decyzji finansowych będą oszczędzać, jeśli poczują więź ze swoją przyszłą jaźnią. Badacze argumentują, że decydenci polityczni odpowiedzialni za dostarczane konsumentom informacji na temat oszczędności emerytalnych, powinni brać jednocześnie pod uwagę uwydatnianie ciągłości psychologicznej. Ludzie są skłonni do wydawania najbardziej wtedy, kiedy mają wiedzę na temat skutków swoich decyzji i czują więź ze swoją przyszłą jaźnią. W 2017 Biuro Ochrony Finansowej Konsumentów (Consumer Financial Protection Bureau) zawarło wskaźnik ciągłości psychologicznej z przyszłą jaźnią w swoim pierwszym Sondażu Dobrostanu Finansowego (Financial Wellbeing Survey)[22].

Zdrowie edytuj

Stosując wspomnianą teorię, badacze założyli, że wzmocnione poczucie więzi z przyszłą jaźnią powinno skłonić ludzi do podejmowania zdrowszych wyborów w kwestiach żywienia oraz aktywności fizycznej[23]. Badania korelacyjne sugerują, że poczucie ciągłości psychicznej z przyszłą jaźnią wiąże się z lepszym stanem zdrowia. W randomizowanych badaniach uczestnicy, którzy szczegółowo opisali siebie w odległej przyszłości mieli większe tendencje do ćwiczenia w następnych dniach.

Etyczność edytuj

Ludzie podejmujący wątpliwe etycznie czyny robią tak, gdyż mają w zwyczaju ignorować jakiekolwiek konsekwencje ich zachowania, podczas gdy poczucie ciągłości z ich przyszłą jaźnią powinno zapobiegać zaniedbywaniu przez nich myślenia o przyszłości, i w efekcie unikać transgresji moralnych[24]. Badania wykazały, że polecenie uczestnikom pisać o ich przyszłej jaźni może zmniejszyć ilość nieetycznych strategii negocjacyjnych używanych w dyskusji[24]. Inne odkryły, że po interakcji z czterdziestoletnią wersją siebie w wirtualnej rzeczywistości, studenci byli mniej skłonni do ściągania podczas następujących po tym testów[25]. Podczas eksperymentu terenowego w Holandii, licealiści, którzy otrzymywali wiadomości od awatara ich przyszłego “ja”, mniej uczestniczyli w przestępczych i antyspołecznych zachowaniach.

Powiązane konstrukty edytuj

Możliwe jaźnie edytuj

Przyszłe jaźnie to konkretne wyobrażenia tego, kim ktoś może się stać w przyszłości. Możliwe jaźnie zawierają idealne “ja”, którymi ludzie mają nadzieję zostać, inne ja, którymi mają możliwość się stać, oraz te, którymi ludzie boją się stać. Przyszłe jaźnie mogą służyć jako mapy prowadzące jednostki, skąd znajdują się w teraźniejszości, do miejsca, w którym wyobrażają sobie, że będą w przyszłości[26].

Jednakże, w psychologii poznawczej, przyszła jaźń jest jednym z typów szerszego konceptu nazwanego “możliwymi jaźniami”. Te możliwe jaźnie to schematy poznawcze reprezentujące wiele alternatywnych wersji jaźni, obejmujące przeszłe i przyszłe jaźnie, które razem charakteryzują żale, wątpliwości, nadzieje, zmartwienia, a także fantazje na temat tego, kim mogliśmy być wcześniej i kim możemy się stać[27][28][29].

Sposób, w jaki jednostki wyobrażają sobie swoje możliwe jaźnie, wpływa na ich zachowanie i jego skutki. Na przykład, kiedy przyszłe jaźnie osobnika wskazują na nieosiągalne fantazje, aniżeli rozsądne oczekiwania, starania i wydajność są zaniżone w edukacyjnych, romantycznych i medycznych kontekstach[30].

Identyfikowanie i odkrywanie możliwych jaźni z pomocą terapeuty jest jedną ze strategii, poprzez którą klienci osiągają pozytywne, kognitywne, emocjonalne i behawioralne zmiany w psychoterapii[31]. Przykład techniki dążącej do ułatwienia tej eksploracji jest widoczny w pracach brytyjskiego psychoterapeuty Paula Newhama, który zachęca klientów do użycia twórczego pisania i dramatycznej charakteryzacji, aby wyrazić i uosobić przeszłe i przyszłe jaźnie w celu następnej interpretacji ich psychologicznego znaczenia[32][33][34].

Konflikty pragnienia-powinności edytuj

Konflikty pragnienia-powinności nawiązują do wewnętrznych konfliktów pomiędzy czyjąś jaźnią pragnienia i jaźnią powinności[35]. Teoria ta zakłada, że ludzie posiadają jednocześnie dwa rodzaje preferencji: jeden powiązany z ich jaźnią pragnienia (tj. skupiony na teraźniejszości, hedonistyczny) i jeden powiązany z jaźnią powinności (tj. skupiony na przyszłości, utylitarny). Na przykład, interwencje dążące do zwiększenia umiejętności podejmowania decyzji przez pacjenta mogą używać środków zobowiązania, by zapewnić, że ludzie podejmą się swoich preferencji powinności i unikną ulegnięcia swoim preferencjom pragnienia[36].

Opóźniona gratyfikacja edytuj

Wzmacnianie psychologicznego połączenia z przyszłą jaźnią może poprawić umiejętność opóźniania gratyfikacji. Walter Mischel poświęcił rozdział swojej książki “Test Marshmallow” przyszłej jaźni[37].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Emily Pronin, Lee Ross. Temporal differences in trait self-ascription: When the self is seen as an other.. „Journal of Personality and Social Psychology”. 90 (2), s. 197–209, 2006. DOI: 10.1037/0022-3514.90.2.197. ISSN 1939-1315. PMID: 16536646. (ang.). 
  2. ↑ a b Emily Pronin, Christopher Y. Oviola, Kathleen A. Kennedy. Doing Unto Future Selves As You Would Do Unto Others: Psychological Distance and Decision Making. „Personality and Social Psychology Bulletin”. 34 (2), s. 224-236, 2007-12-04. DOI: 10.1177/0146167207310023. ISSN 0146-1672. PMID: 18156588. (ang.). 
  3. ↑ a b Bethany A. Burum, Daniel T. Gilbert, Timothy D. Wilson. Becoming stranger: When future selves join the out-group.. „Journal of Experimental Psychology: General”. 145 (9), s. 1132–1140, 2016. DOI: 10.1037/xge0000193. ISSN 1939-2222. PMID: 27559617. (ang.). 
  4. ↑ Hal E Hershfield. The self over time. „Current Opinion in Psychology”. 26, s. 72–75, 2019. DOI: 10.1016/j.copsyc.2018.06.004. ISSN 2352-250X. PMID: 29958146. (ang.). 
  5. ↑ Oleg Urminsky. The Role of Psychological Connectedness to the Future Self in Decisions Over Time. „Current Directions in Psychological Science”. 26 (1), s. 34–39, 2017. DOI: 10.1177/0963721416668810. ISSN 0963-7214. (ang.). 
  6. ↑ a b c Gabriele Oettingen, A. Timur Sevincer, Peter M. Gollwitzer: The Psychology of Thinking about the Future. Guilford Publications, 2018-03-08. ISBN 978-1-4625-3441-8. (ang.).
  7. ↑ a b c d Hal E. Hershfield, Elicia M. John, Joseph S. Reiff. Using Vividness Interventions to Improve Financial Decision Making. „Policy Insights from the Behavioral and Brain Sciences”. 5 (2), s. 209–215, 2018-09-06. DOI: 10.1177/2372732218787536. ISSN 2372-7322. (ang.). 
  8. ↑ Derek Parfit: Reasons and Persons. Oxford University Press, 1986-01-23. DOI: 10.1093/019824908x.001.0001. ISBN 978-0-19-824908-5. (ang.).
  9. ↑ Derek Parfit. Personal Identity. „The Philosophical Review”. 80 (1), s. 3–27, 1971. DOI: 10.2307/2184309. (ang.). 
  10. ↑ Hal Ersner-Hershfield, G. Elliott Wimmer, Brian Knutson. Saving for the future self: Neural measures of future self-continuity predict temporal discounting. „Social Cognitive and Affective Neuroscience”. 4 (1), s. 85–92, 2008-11-30. DOI: 10.1093/scan/nsn042. ISSN 1749-5016. PMID: 19047075. (ang.). 
  11. ↑ Jason P. Mitchell, Jessica Schirmer, Daniel L. Ames, Daniel T. Gilbert. Medial Prefrontal Cortex Predicts Intertemporal Choice. „Journal of Cognitive Neuroscience”. 23 (4), s. 857–866, 2011. DOI: 10.1162/jocn.2010.21479. ISSN 0898-929X. PMID: 20350058. (ang.). 
  12. ↑ Daniel M. Oppenheimer: The Science of Giving. Taylor & Francis, 2011-01-19. DOI: 10.4324/9780203865972. ISBN 978-0-203-86597-2. (ang.).
  13. ↑ a b Shane Frederick. Time preference and personal identity. „Time and Decision”, s. 89–113, 2003. (ang.). 
  14. ↑ Arthur Aron, Elaine N. Aron, Danny Smollan. Inclusion of Other in the Self Scale. „Journal of Personality and Social Psychology”, 1992. DOI: 10.1037/t03963-000. (ang.). 
  15. ↑ Hal Ersner-Hershfield, M. Tess Garton, Kacey Ballard, Gregory R. Samanez-Larkin i inni. Don't stop thinking about tomorrow: Individual differences in future self-continuity account for saving. „Judgment and Decision Making”. 4 (4), s. 280–286, 2009-06-01. ISSN 1930-2975. PMID: 19774230. (ang.). 
  16. ↑ a b Hal E Hershfield, Daniel G Goldstein, William F Sharpe, Jesse Fox i inni. Increasing Saving Behavior Through Age-Progressed Renderings of the Future Self. „Journal of Marketing Research”. 48 (SPL), s. S23–S37, 2011. DOI: 10.1509/jmkr.48.spl.s23. ISSN 0022-2437. PMID: 24634544. (ang.). 
  17. ↑ a b Daniel M. Bartels, Lance J. Rips. Psychological connectedness and intertemporal choice.. „Journal of Experimental Psychology: General”. 139 (1), s. 49–69, 2010. DOI: 10.1037/a0018062. ISSN 1939-2222. PMID: 20121312. (ang.). 
  18. ↑ Daniel M. Bartels, Oleg Urminsky. On Intertemporal Selfishness: How the Perceived Instability of Identity Underlies Impatient Consumption. „Journal of Consumer Research”. 38 (1), s. 182–198, 2011-06-01. DOI: 10.1086/658339. ISSN 0093-5301. (ang.). 
  19. ↑ a b Daniel M. Bartels, Oleg Urminsky. To Know and to Care: How Awareness and Valuation of the Future Jointly Shape Consumer Spending. „Journal of Consumer Research”. 41 (6), s. 1469–1485, 2015-04-01. DOI: 10.1086/680670. ISSN 0093-5301. (ang.). 
  20. ↑ New Merrill Edge Mobile App Uses 3D Technology to Put Retirement Planning in Your Hands. Bank of America. (ang.).
  21. ↑ Connecting to Your Future Self: Enhancing Financial Planning Among Diverse Communities Using Virtual Technology. „The Gerontologist”. 55 (Suppl_2), s. 311, 2015-10-23. DOI: 10.1093/geront/gnv610.04. ISSN 0016-9013. (ang.). 
  22. ↑ Financial Well-Being Survey Data. Consumer Financial Protection Bureau. [dostęp 2018-11-12]. (ang.).
  23. ↑ Abraham M. Rutchick, Michael L. Slepian, Monica O. Reyes, Lindsay N. Pleskus i inni. Future self-continuity is associated with improved health and increases exercise behavior.. „Journal of Experimental Psychology: Applied”. 24 (1), s. 72–80, 2018. DOI: 10.1037/xap0000153. ISSN 1939-2192. PMID: 29595304. (ang.). 
  24. ↑ a b Hal E. Hershfield, Taya R. Cohen, Leigh Thompson. Short horizons and tempting situations: Lack of continuity to our future selves leads to unethical decision making and behavior. „Organizational Behavior and Human Decision Processes”. 117 (2), s. 298–310, 2012. DOI: 10.1016/j.obhdp.2011.11.002. ISSN 0749-5978. (ang.). 
  25. ↑ Jean-Louis van Gelder, Hal E. Hershfield, Loran F. Nordgren. Vividness of the Future Self Predicts Delinquency. „Psychological Science”. 24 (6), s. 974–980, 2013-04-16. DOI: 10.1177/0956797612465197. ISSN 0956-7976. PMID: 23592649. (ang.). 
  26. ↑ Daphna Oyserman, Deborah Bybee, Kathy Terry, Tamera Hart-Johnson. Possible selves as roadmaps. „Journal of Research in Personality”. 38 (2), s. 130–149, 2004. DOI: 10.1016/s0092-6566(03)00057-6. ISSN 0092-6566. (ang.). 
  27. ↑ Curtis Dunkel, Jennifer Kerpelman, Possible selves: Theory, research and applications, Nova Science Publishers, 2006, ISBN 1-59454-431-X, OCLC 488099780 [dostęp 2022-03-16].
  28. ↑ Roy F. Baumeister, The self in social psychology, Psychology Press, 1999, ISBN 0-86377-572-1, OCLC 41488586 [dostęp 2022-03-16].
  29. ↑ Hazel Markus, Paula Nurius. Possible selves.. „American Psychologist”. 41 (9), s. 954–969, 1986. DOI: 10.1037/0003-066x.41.9.954. ISSN 0003-066X. (ang.). 
  30. ↑ Gabriele Oettingen, Doris Mayer. The motivating function of thinking about the future: Expectations versus fantasies.. „Journal of Personality and Social Psychology”. 83 (5), s. 1198–1212, 2002. DOI: 10.1037/0022-3514.83.5.1198. ISSN 0022-3514. PMID: 12416922. (ang.). 
  31. ↑ Possible Selves as Mechanisms of Change in Therapy, [w:] Curtis Dunkel, Jennifer Kerpelman, Possible selves: Theory, research and applications, Nova Science Publishers, 2006, s. 187–204, ISBN 1-59454-431-X, OCLC 488099780.
  32. ↑ John Witham. Casson, Drama, psychotherapy and psychosis : dramatherapy and psychodrama with people who hear voices, Brunner-Routledge, 2004, ISBN 0-203-48670-6, OCLC 62736641 [dostęp 2022-03-16].
  33. ↑ Zippora Okoth, John Mugubi, Potentials of Drama Therapy in Unmasking the Personae of Survivors of Female Genital Mutilation among the Kenyan Maasai, „Journal of African Theatre, Film and Media Discourse”, 1 (1), 2020, s. 5–34, DOI: 10.33886/kujat.v1i1.123, ISSN 2520-7210 [dostęp 2022-03-16].
  34. ↑ L.A.M. Klein-Kiriţescu, Experiential innovations through voice therapy: A case study, „Journal of Experiential Psychotherapy”, 16 (3), wrzesień 2013, s. 10-14.
  35. ↑ T. Bradford Bitterly i inni, Want/Should Conflict: A Synthesis of Past Research, „SSRN Electronic Journal”, 2014, DOI: 10.2139/ssrn.2403021, ISSN 1556-5068 [dostęp 2022-03-16].
  36. ↑ Katherine L. Milkman, Todd Rogers, Max H. Bazerman. Harnessing Our Inner Angels and Demons: What We Have Learned About Want/Should Conflicts and How That Knowledge Can Help Us Reduce Short-Sighted Decision Making. „Perspectives on Psychological Science”. 3 (4), s. 324–338, 2008. DOI: 10.1111/j.1745-6924.2008.00083.x. ISSN 1745-6916. PMID: 26158952. (ang.). 
  37. ↑ Mischel Walter.: The marshmallow test : mastering self-control. 2015-09-22. ISBN 978-0-316-23086-5. OCLC 921892138. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Przyszła_jaźń&oldid=67034890”