Sarpanitu
Sarpanitu, Zarpanitu (akad. Ṣarpānītu[1]) – w mitologii babilońskiej małżonka boga Marduka, a tym samym naczelna bogini miasta Babilon, matka boga Nabu, czczona jako bogini ciąży i narodzin.
| bogini ciąży i narodzin, naczelna bogini miasta Babilon | |
| Inne imiona |
Zarpanitu |
|---|---|
| Występowanie | |
| Teren kultu | |
| Rodzina | |
| Mąż | |
| Dzieci | |
Imię edytuj
Jej imię znaczy „ta z Sarpan”, gdzie Sarpan odnosi się do niezlokalizowanego dotychczas miasta leżącego najprawdopodobniej w pobliżu Babilonu[2]. Według jednego z zachwanych tekstów miasto to przekazać miał Sarpanitu w prezencie jej małżonek, Marduk:
- „On (tj. Marduk) dał jej w prezencie miasto Sarpan, [...] dla Sarpanitu” (akad. [i]š-ruq-ši URU Ṣar-pa-an [... a-n]a dṢar-pa-ni-tum)[1]
Według innego, teologicznego wyjaśnienia, imię tej bogini wywodzić się miało od akadyjskich słów zēr bānītum (tłum. „stworzycielka potomstwa”):
- „Sarpanitu, ta, która zgodnie ze swym imieniem tworzy potomstwo” (akad. dṢarpānītum ša kīma šumišama bānāt zēri)[1]
Stąd też w niektórych tekstach imię Sarpanitu występuje w zapisie Zēr(NUMUN)-bānī(DÙ)-tum[3].
W przeszłości niektórzy badacze próbowali wywodzić imię tej bogini od akadyjskiego słowa ṣarpu (tłum. „oczyszczone srebro”). Zgodnie z tą teorią imię jej miałoby wtedy znaczyć „Ta, która świeci jak oczyszczone srebro”[2].
Pod imieniem Eru/Erua (zapisywane E4-ru6, E4-ru6-ú-a[4]) czczono Sarpanitu jako boginię narodzin (od akadyjskiego erû – „być w ciąży”)[2].
W tekstach związanych z obchodami babilońskiego święta akitu Sarpanitu występuje często nie pod swoim imieniem, ale pod noszonym przez siebie tytułem Belti (akad. Beltī, tłum. „moja pani”)[5].
Kult edytuj
Sarpanitu jako małżonka Marduka i matka Nabu zajmowała jedno z najważniejszych miejsc w panteonie babilońskim. Uważano ją za opiekunkę ciężarnych kobiet i boginię narodzin[5][2]. Głównym miejscem jej kultu było miasto Babilon. To tu w kompleksie świątynnym E-sagila znajdowała się cella z jej posągiem zwana E-dara-ana (sum. é.dàra.an.na, tłum. „Dom dzikiego kozła niebios”)[6]. W trakcie noworocznego święta akitu posąg Sarpanitu wraz z posągami Marduka i innych babilońskich bóstw obnoszono ulicami Babilonu w uroczystej procesji[7].
Jedna z modlitw odmawianych przed posągiem Sarpanitu tak opisuje tą boginię:
- „Potężna bogini, najbardziej wywyższona z bogiń,
- Zarpanitu, najjaśniejsza ze (wszystkich) gwiazd, która mieszka w E-udul,
- [...] z bogiń, których szaty są zwiewne,
- która przemierza niebiosa, gromadzi ziemię,
- Zarpanitu, której miejsce jest wysokie.
- Jasna jest Beltija, wzniosła i potężna,
- wśród bogiń nie ma drugiej jak ona,
- która demaskuje, która chroni,
- która bogatych czyni biednymi, a biednych bogatymi,
- która pokonuje wrogów, którzy nie szanują jej boskości”[8]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c hasło șarpānītu, The Assyrian..., s. 112.
- ↑ a b c d hasło „Sarpanitu”, [w:] Jeremy Black, Anthony Green, Słownik..., s. 179-180.
- ↑ Borger R., Assyrisch-babylonische..., s. 74.
- ↑ Borger R., Assyrisch-babylonische..., s. 198.
- ↑ a b Bidmead J., The akītu festival. Religious..., s. 123.
- ↑ George A.R., House Most High. The Temples of Ancient Mesopotamia, Eisenbrauns, Winona Lake 1993, s. 74.
- ↑ Bidmead J., The akītu festival. Religious..., s. 94.
- ↑ Bidmead J., The akītu festival. Religious..., s. 61.
Bibliografia edytuj
- hasło șarpānītu, The Assyrian Dictionary, tom 16 (Ș), The Oriental Institute, Chicago 1962, s. 112.
- hasło Sarpanitu, [w:] Black J., Green A., Słownik mitologii Mezopotamii, Wydawnictwo „Książnica”, Katowice 1998, s. 179-180.
- Bidmead J., The akītu festival. Religious continuity and royal legitimation in Mesopotamia, New Jersey 2002.
- Borger R., Assyrisch-babylonische Zeichenliste, Neukirchen-Vluyn 1978.