Scherzo
Scherzo (wł. żart) – forma muzyczna występująca samodzielnie lub jako część utworu cyklicznego. W scherzu wyrazisty rytm oraz artykulacja są ważniejszymi elementami utworu. Najczęściej ma metrum 3/4 oraz formę A-B-A z trio jako częścią środkową.
Pierwotnie scherzo było utworem instrumentalnym (rzadko wokalnym) o charakterze żartobliwym, wchodzącym w skład formy cyklicznej np. suity. Ludwig van Beethoven ustala miejsce scherza w romantycznej symfonii oraz sonacie — zastępowało ono menueta w trzeciej części cyklu. Na początku XIX wieku, głównie za sprawą F. Chopina, scherzo zmienia swój charakter na poważny, niekiedy nawet tragiczny, upowszechnia się również samodzielność scherza.
Przykłady edytuj
Jako samodzielne utwory edytuj
- F. Mendelssohn-Bartholdy – Scherzo e-moll z 3 Fantazje op. 16
- F. Chopin – Scherzo h-moll op. 20, b-moll op. 31, cis-moll op. 39, E-dur op. 54
- J. Brahms – Scherzo op. 4
Jako części utworów cyklicznych edytuj
- F. Chopin – cz. II Sonaty b-moll op. 35, cz. II Sonaty h-moll op. 58
- L. van Beethoven – cz. III V. Symfonii c-moll op. 67, cz. III Symfonii nr 3 Es-dur op. 55 "Eroica"
- A. Dvořák – cz. III Symfonii nr 9 e-moll "Z Nowego Świata"
- G. Mahler – cz. III V. Symfonii cis-moll
- J. Brahms – cz. III Kwintetu f-moll op. 34
Scherzo w literaturze edytuj
Termin ten używany jest także w literaturze do nazywania utworów poetyckich o charakterze liryczno-żartobliwym i wyrazistej rytmizacji[1]. Przykładem takiego utworu jest Scherzo[2] Juliana Tuwima.
Bibliografia edytuj
- D. Wójcik, ABC form muzycznych, Musica Iagiellonica, Kraków 1999, s. 59
Przypisy edytuj
- ↑ Michał Głowiński [et al.]: Słownik terminów literackich, pod. red. Janusza Sławińskiego, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1976
- ↑ Zobacz tekst wiersza Scherzo autorstwa Juliana Tuwima w Wikilivres (dawniej Bibliowiki)