Sebastos
Sebastos (gr. σεβαστός, „czcigodny”, l.m.: σεβαστοί, sebastoi, r. ż.: sebasta, σεβαστή) – grecki odpowiednik rzymskiego tytułu cesarskiego august. W Cesarstwie Bizantyńskim w oficjalnej tytulaturze zastąpił termin łaciński. W XI wieku stał się podstawą do utworzenia licznych tytułów pochodnych.
Termin jest poświadczony na greckim Wschodzie od I wieku i stanowi tam odpowiednik rzymskiego tytułu august. Pojawia się w nazwach świątyń (np. świątynia Sebastoi w Efezie) i miejscowości: Sebaste, Sebastopolis. Po przyjęciu w VII wieku terminu basileus jako głównego tytułu cesarskiego stracił na znaczeniu. Do jego przywrócenia przyczynił się cesarz Konstantyn IX Monomach (1042-1055), który nadał tytuł sebasty swojej kochance Marii Sklerainie[1]. W drugiej połowie XI wieku zaczął być przyznawany osobom szczególnie zasłużonym dla cesarza. Otrzymali go między innymi królowie Gruzji Bagrat IV i Jerzy II, a spośród arystokratów bizantyńskich Aleksy Komnen[2][3]. Aleksy Komnen po objęciu władzy (1081) przeprowadził gruntowną reformę tytulatury cesarskiej w oparciu o tytuł sebastos. Utworzone przez niego tytuły sebastokrator, protosebastos, panhypersebastos, sebastohypertatos, pansebastohypertatos, protopansebastohypertatos były nadawane członkom rodziny cesarskiej i wskazywały na stopień pokrewieństwa i bliskości z cesarzem. Czyniły z obdarzonych nimi, wedle słów historyka P. Magdalino, raczej partnerów niż wykonawców władzy cesarskiej[4][5]. L. Stiernon obliczył, że ponad 90% sebastoi należało do rodziny cesarskiej[6].
W XII wieku sebastoi zostali podzieleni na dwie grupy: zwykłych sebastoi i gambroi sebastoi[7]. Ci ostatni byli członkami rodzin arystokratycznych, związanymi przez małżeństwo z krewnymi cesarskimi (gambros oznacza po grecku zięcia) i tworzyli wyższą klasę sebastoi[8]. Tytuł sebastos stanowił za Komnenów najniższy z tytułów cesarskich, stosunkowo szybko zaczął się też dewaluować[9]. Pod koniec XII wieku obdarzano nim dowódców wojsk plemiennych[7], a w Konstantynopolu używali go już w tym czasie sklepikarze[10]. Stopniowo tytuł przyjął się również poza granicami Cesarstwa. W Bułgarii oznaczał stanowisko w administracji lokalnej, w Serbii używano go na oznaczenie różnych urzędów[7].
Przypisy edytuj
- ↑ Kazhdan 1991 ↓, s. 1862.
- ↑ Kazhdan 1991 ↓, s. 1862-1863.
- ↑ Magdalino 1993 ↓, s. 181.
- ↑ Magdalino 1993 ↓, s. 180-182.
- ↑ Ostrogorski 2007 ↓, s. 354.
- ↑ Stiernon 1965 ↓, s. 226-232.
- ↑ a b c Kazhdan 1991 ↓, s. 1863.
- ↑ Kazhdan 1991 ↓, s. 821.
- ↑ Świat Bizancjum 2011 ↓, s. 101-102.
- ↑ Świat Bizancjum 2011 ↓, s. 101.
Bibliografia edytuj
- Alexander Kazhdan: Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford: University Press, 1991. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Paul Magdalino: The Empire of Manuel Komnenos. Cambridge: University Press, 1993.
- Georg Ostrogorski: Dzieje Bizancjum. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2007. ISBN 978-83-01-15268-0.
- Lucien Stiernon. Notes de titulature et de prosopographie byzantines: Sébaste et gambros. „Revue des études byzantines”. 23, 1965.
- Świat Bizancjum. Cesarstwo Bizantyńskie 641-1204. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2011.