Sokół białorzytny
Sokół białorzytny[3], pustułka białorzytna (Falco dickinsoni) – gatunek ptaka drapieżnego z rodziny sokołowatych (Falconidae) zamieszkującego południową i wschodnią Afrykę.
| Falco dickinsoni[1] | |
| P. L. Sclater, 1864 | |
_(23164736424).jpg)
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Plemię | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
sokół białorzytny |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |
 | |
Systematyka edytuj
Nazwa angielska ptaka, Dickinson’s Kestrel, oraz nazwa łacińska odnoszą się do angielskiego lekarza i misjonarza, który zbierał różne okazy zwierząt. Inna nazwa zwraca uwagę na biały kuper.
Nie wyróżnia się podgatunków[4][5]. Najbliższymi krewnymi tej pustułki są sokół ciemny i pustułka prążkowana. Trzy wymienione gatunki zalicza się czasem do podrodzaju Dissodectes.
Charakterystyka edytuj
To dość mała, krępa pustułka z dużą, kwadratową głową. Mierzy 27–30 cm długości oraz 61–68 cm rozpiętości skrzydeł. Waży 167–246 gramów. Samica jest około 4% większa i 10–20% cięższa niż samiec. Upierzenie w większości jest ciemnoszare z jasną głową i kuprem. Ogon ma szarą barwę i wąskie paski, choć subterminalny prążek jest szeroki. Spodnia część lotek jest również prążkowana. Woskówka i nogi są żółte. Na głowie wokół oczu występuje naga żółta skóra. Dziób ma ciemnoszary kolor, a oczy są brązowe. Osobniki młodociane są szarobrązowe z prążkowanymi bokami ciała, ale bez jasnej głowy i kupra. Ich woskówka i otoczka oczna są zielonawe.
Przeważnie to ptak milczący, ale w sytuacjach alarmowych lub gdy się komunikuje z innymi pustułkami, wydaje wysokie piski. Przy gnieździe słychać miękkie, miauczliwe odgłosy, które mają zachęcić młode do jedzenia.
Występowanie i siedlisko edytuj
Zamieszkuje sawannę i otwarte obszary leśne, szczególnie tereny bagniste w pobliżu wód. Związany jest najczęściej z palmami arekowatymi z rodzaju Hyphaene i Borassus. Często spotyka się go również przy baobabach. W niektórych regionach widuje się go na plantacjach palm kokosowych.
Areał występowania obejmuje Mozambik, Zimbabwe, Zambię i Malawi po północno-wschodnią Afrykę Południową (głównie w Parku Narodowym Krugera), w północnej Botswanie, północno-wschodniej Namibii, wschodniej Angoli, południowej części Demokratycznej Republiki Konga i częściowo w Tanzanii. Wyjątkowo zdarza się jej zalatywać do Kenii.
Zachowanie edytuj
Zwykle poluje z zasiadki, a jedynie rzadko zdarza się jej zawisać w powietrzu i wypatrywać zdobyczy. Duże owady, takie jak koniki polne, stanowią większą część diety. Żywi się również jaszczurkami i płazami, czasem ptakami, nietoperzami, gryzoniami i wężami. Często zwraca uwagę na płonące trawy, gdzie poluje na uciekające od ognia owady i inną zdobycz.
Okres lęgowy edytuj
Trwa od lipca do października w Tanzanii i od września do grudnia na bardziej południowych terenach. Gniazda są prosto wyskrobanymi zagłębieniami bez użycia dodatkowego budulca. Znajdują się od 2 do 18 metrów nad ziemią w koronie uschniętej palmy lub w szczelinie kory baobabu. Czasem ptak ten wykorzystuje stare gniazda po warugach. Samica składa od 1 do 4 jaj. Mają kremową barwę i rudawo-brązowe kropkowanie. Wysiadywane są przez samicę 30 dni. Młode pierzą się w pełni po około 33–35 dniach.
Status edytuj
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje sokoła białorzytnego za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Trend liczebności populacji uznaje się za stabilny[2].
Całkowity zasięg występowania pokrywa około 3,4 milionów km². Ogólnie uznaje się sokoła białorzytnego za ptaka rzadkiego, choć jest pospolitszy na niektórych fragmentach areału, np. na Zanzibarze i na wyspie Pemba w Tanzanii. Wycinanie palm kokosowych jest potencjalnym zagrożeniem dla gatunku.
Przypisy edytuj
- ↑ Falco dickinsoni, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b Falco dickinsoni, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Falconini Leach, 1820 (Wersja: 2019-04-14). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-09-05].
- ↑ Dickinson's Kestrel (Falco dickinsoni). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-09)]. (ang.).
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Seriemas, falcons. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-09-05]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- Beolens, Bo & Watkins, Michael (2003) Whose Bird?: Men and women commemorated in the common names of birds, Christopher Helm, London.
- Channing, Keith (2007) The Hawk Conservancy Trust: Dickinson's Kestrel - Falco dickinsoni. Accessed 01/07/07.
- Ferguson-Lees, James & Christie, David A. (2001) Raptors of the World, Christopher Helm, London.
- Global Raptor Information Network (2007) Species account: Dickinson's Kestrel Falco dickinsoni. Downloaded from http://www.globalraptors.org on 1 Aug. 2007.
- Sinclair, Ian & Ryan, Peter (2003) Birds of Africa south of the Sahara, Struik, Cape Town.
- Zimmerman, Dale A.; Turner, Donald A. & Pearson, David J. (1999) Birds of Kenya & Northern Tanzania, Christopher Helm, London.
Linki zewnętrzne edytuj
- Zdjęcia sokoła białorzytnego. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Zdjęcia sokoła białorzytnego. kestreling.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-08)].