Stanisław Górka
Stanisław Górka herbu Łodzia (ur. 1538, zm. 23 października 1592) – wojewoda poznański w latach 1576-1592[1], starosta Koła w latach 1553–1571-(1592), starosta Mosiny w latach (1551)-1563–1565-(1592), starosta Ujścia w latach (1551)-1560–1588, starosta Wielenia i Wronek w latach (1551)-1557-1568-(1592), starosta Gniezna i Wałcza od 1563 roku[2], hetman generalny wybrany na zjeździe jędrzejowskim 28 stycznia 1576 roku.
 Łodzia | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka |
Barbara z Kurozwęckich |
Jego rodzicami byli Andrzej I Górka i Barbara z Kurozwęckich, zaś braćmi Andrzej Górka i Łukasz III Górka. W latach 1554–1555 studiował na uniwersytecie w Wittenberdze. W 1557 wziął udział w wyprawie inflanckiej, a 1565 wojnie z Carstwem Rosyjskim.
Był luteraninem[3].
W latach 1572–1573, podczas bezkrólewia popierał początkowo Wilhelma z Rožemberka, a następnie Henryka Walezego. Tego ostatniego witał na granicy Rzeczypospolitej i w Poznaniu, a następnie ugościł w Kórniku. Poseł województw: poznańskiego i kaliskiego na sejm koronacyjny 1574 roku. Podczas sejmu koronacyjnego przemawiał w obronie zagrożonych, jego zdaniem, swobód szlacheckich. Gdy Henryk uciekł, zwalczał kandydaturę Maksymiliana II Habsburga na króla i, gdy prymas ogłosił cesarza królem, Stanisław nawoływał do buntu i wraz z rodem Zborowskich wysunął kandydaturę Stefana Batorego na nowego króla, pod warunkiem, że ów poślubi Annę Jagiellonkę. Jego działania doprowadziły do zwycięstwa zwolenników Batorego w Wielkopolsce. Wraz z własnymi oddziałami brał udział w bitwie pod Jędrzejowem, następnie zorganizował obronę Krakowa i granicy, na której witał nowego króla. 18 maja 1576 wojska pod jego dowództwem zdobyły Lanckoronę, w której bronił się Olbracht Łaski. To zwycięstwo sprawiło, że otrzymał urząd wojewody poznańskiego. Poseł województw: poznańskiego i kaliskiego na sejm koronacyjny 1576 roku[4].
Dwa lata później wraz ze Zborowskimi przeszedł do opozycji sprzeciwiając się rosnącemu znaczeniu Jana Zamoyskiego. Walcząc z wielkopolskimi zwolennikami króla i kanclerza nawiązał kontakty z Habsburgami. W 1579 na sejmie odmówił płacenia podatków na wojnę, a w 1582 na sejmiku, a następnie na sejmie sprzeciwił się królewskim propozycjom zmian w wolnej elekcji. Był gorliwym luteraninem, podobnie jak bracia.
W 1583 zbliżył się do prymasa, który również był w opozycji do Batorego i Zamoyskiego. Popierał również Zborowskich, na rzecz których agitował w Wielkopolsce (szczególnie po ścięciu Samuela Zborowskiego i na sejmie w 1585, gdzie bronił Krzysztofa Zborowskiego).
Był członkiem konfederacji generalnej zawiązanej 7 marca 1587 roku[5]. Po śmierci Stefana Batorego, w 1587 roku podpisał elekcję Maksymiliana III Habsburga[6]. Gdy dokonano podwójnej elekcji towarzyszył mu wraz ze swoją, liczącą sobie ponad tysiąc zbrojnych i artylerię, armią w drodze z Ołomuńca pod Kraków. W bitwie pod Byczyną dostał się do niewoli. Uwięziony został w Krasnymstawie, skąd wyszedł w 1588 bez zgody Zygmunta III Wazy na wolność (otrzymał jednak w 1589 amnestię). Po odzyskaniu wolności nie zaniechał działań opozycyjnych, jednak stopniowo tracił swoje wpływy. Wynikało to z tego, że protestantów, których był przywódcą, zrażał swoim poparciem dla katolickich Habsburgów. Uczestniczył w zjeździe części szlachty województw wielkopolskich w Kole 10 sierpnia 1590 roku[7].
Był jednym z najbogatszych ludzi w owych czasach. Na jego majątek składały się wszystkie dobra Górków zarówno w Wielkopolsce i Małopolsce jak i na Rusi. Prowadził prace nad Zamku w Kórniku oraz pałacem w Poznaniu. Zmarł bezpotomnie jako ostatni z rodu, śmiercią nagłą 23 października 1592 w Błoniu koło Warszawy.
Pochowany w kolegiacie w Kórniku[8].
Bibliografia edytuj
- Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski (red.) Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1983, PWN ISBN 83-01-02722-3
Przypisy edytuj
- ↑ Rafał Jaworski, Spis posłów koronnych na sejm koronacyjny w 1574 roku, w: Kwartalnik Historyczny, Rocznik CXXIV, 2017, 2, s. 303.
- ↑ Antoni Gąsiorowski, Starostowie wielkopolskich miast królewskich w dobie jagiellońskiej, Warszawa-Poznań 1981, s. 73.
- ↑ Henryk Merczyng, Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Polsce, Warszawa 1904, s. 128.
- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493–1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 219, 229.
- ↑ Volumina Legum, t. II, Petersburg 1859, s. 233.
- ↑ Akt elekcji arcyksięcia Maksymiliana Habsburga na króla polskiego z 22 VIII 1587 roku, AGAD. [dostęp 2016-06-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-07-01)].
- ↑ Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. T. 1, (1572-1632). Cz.1, 1572-1616, Poznań 1957, s. 102.
- ↑ Henryk Merczyng, Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1904, s. 29.