Stanisława Perzanowska
Stanisława Perzanowska, właśc. Stanisława Perzanowska-Chmielewska (ur. 2 lipca 1898 w Warszawie, zm. 24 maja 1982 tamże) – polska aktorka, reżyser teatralny i pedagog[1].
| Data i miejsce urodzenia |
2 lipca 1898 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
24 maja 1982 |
| Zawód |
aktorka, reżyser teatralny, pedagog |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys edytuj
Córka Wincentego. Około 1914 była słuchaczką Szkoły Aplikacyjnej w Warszawie, następnie naukę zawodu aktorskiego kontynuowała w Warszawskiej Szkole Dramatycznej (1918–1919). Na scenie teatralnej zadebiutowała w teatrze Reduta tuż po ukończeniu Warszawskiej Szkoły Dramatycznej i do wybuchu wojny grała i reżyserowała w teatrach krakowskich, warszawskich i wileńskich, m.in. w Teatrze Ateneum i Teatrze Polskim w Wilnie[1].
W czasie II wojny światowej występowała i reżyserowała najpierw w Polskim Teatrze Dramatycznym w Wilnie (1939–1941), a następnie w teatrach jawnych Warszawy i Krakowa[1]. W Warszawie działała także jako reżyserka teatralna, pracując m.in. w jawnym teatrze Komedia oraz w teatrze Małych Form „Miniatury”. Prowadziła też kabaret w „Ziemiańskiej”[2].
Po wojnie przez 3 lata nie mogła występować na stołecznych scenach w wyniku zarzutów dotyczących pracy w jawnych teatrach w okresie okupacji niemieckiej[3].
Występowała i reżyserowała w Teatrze Śląskim w Katowicach (1945–1946), Teatrze Syrena w Łodzi (1946–1947), Teatrze Nowym w Warszawie (1947–1949), Teatrze Placówka (1948), Teatrze Narodowym w Warszawie (1949–1957) i Teatrze Współczesnym w Warszawie (1955–1968[4])[1].
Wśród wielu ról teatralnych zagrała m.in. Ulitę w Lesie Aleksandra Ostrowskiego, Walentową w Karykaturach Jana Kisielewskiego, panią Pernele w reżyserowanym przez siebie Świętoszku Moliera, panią Desmermortes w Zaproszeniu do zamku Jeana Anouilha czy Anfisę w Trzech siostrach Antona Czechowa.
Od 1950 występowała w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia. Radiosłuchaczom zapadła w pamięci jako Helena Matysiakowa w radiowej powieści Matysiakowie. Za kreację aktorską w tej powieści radiowej otrzymała (pośmiertnie) Nagrodę Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i TV I stopnia (1982). W swojej karierze wystąpiła także w kilku filmach, przed kamerą debiutowała jeszcze przed II wojną światową. Do 1968 roku była wykładowcą warszawskiej PWST[1].
Jej mężem był aktor Zygmunt Chmielewski[3].
Zmarła w Warszawie, pochowana 28 maja 1982 na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 37B-5-28)[5].
Filmografia edytuj
- Romeo i Julcia (1933), reż. J. Nowina-Przybylski – Adela Gzyms
- Córka generała Pankratowa (1934), reż. Mieczysław Znamierowski i Józef Lejtes – właścicielka mieszkania
- Jego wielka miłość (1936), reżyseria wspólnie z Mieczysławem Krawiczem
- Niedaleko Warszawy (1954), reż. Maria Kaniewska – Banasiowa, gospodyni Boruckiego
- Dzieci z naszej szkoły (1968), reż. Wadim Berestowski – babcia (odc. 1 pt. Pies)
Źródło[1].
Ordery i odznaczenia edytuj
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1959)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1958)
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (15 lipca 1954)[6]
- Złoty Krzyż Zasługi
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)[7]
- Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1967)
- Złota Odznaka Honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (17 stycznia 1963)[8]
Upamiętnienie edytuj
- Jej nazwisko widnieje na tablicy upamiętniającej artystów zasłużonych dla kultury polskiej, umieszczonej w 2020 roku na budynku przy ul. Odolańskiej 20 w Warszawie, w którym mieszkała[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f Stanisława Perzanowska w bazie filmpolski.pl
- ↑ Monika Żeromska, Wspomnień ciąg dalszy; wyd. „Czytelnik”, Warszawa 1994, s. 79, 81.
- ↑ a b c Niezwykli mieszkańcy mokotowskiego domu. [w:] Urząd Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy [on-line]. 3 grudnia 2020. [dostęp 2023-01-30].
- ↑ Archiwum teatru Współczesnego w Warszawie.
- ↑ Cmentarze Bródzieńskie [online], brodnowski.grobonet.com [dostęp 2024-01-03].
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
- ↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki - wskazana jako Chmielewska Stanisława.
- ↑ Stolica : warszawski tygodnik ilustrowany. R. 18, 1963 nr 4 (27 I), Warszawa, 1963, s. 18 [dostęp 2020-09-12].
Linki zewnętrzne edytuj
- Stanisława Perzanowska w bazie IMDb (ang.)
- Stanisława Perzanowska w bazie Filmweb
- Stanisława Perzanowska w bazie filmpolski.pl
- Stanisława Perzanowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2021-04-09].