Starogród (województwo kujawsko-pomorskie)
Starogród – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Chełmno.
| wieś | |
 Góra Zamkowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
507[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
86-200[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CCH |
| SIMC |
0841700 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmno  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |
 53°18′38″N 18°22′35″E/53,310556 18,376389[1]
| |
Podział administracyjny edytuj
Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Starogród. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim. W gminie znajduje się też miejscowość Starogród Dolny.
Demografia edytuj
Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 507 mieszkańców[2]. Jest trzecią co do wielkości miejscowością gminy Chełmno.
Położenie edytuj
Wieś znajduje się w dolinie Dolnej Wisły. Znajdują się tu oczka i starorzecza (największe z nich to Jezioro Starogrodzkie). Starogród Górny leży na wysokim zboczu doliny (około 50 m powyżej poziomu dna doliny).
Historia edytuj
W Starogrodzie istniała osada krzyżacka, którą rozpoczęto budować w 1232 roku oraz jeden z najstarszych zamków krzyżackich – na obecnej tzw. Górze Zamkowej. Już w 1233 roku osada, będąca pierwotnym miastem Chełmno, otrzymała prawa miejskie. Osada została spalona, a miasto – Culm przeniesiono w 1239 lub 1247 roku w miejscu dzisiejszego Chełmna[4]. W 1244 roku miasto zostało spalone przez księcia pomorskiego Świętopełka[4]. Od końca XV w. do okresu rozbiorów, należało do biskupów chełmińskich i był ośrodkiem administracyjnym znacznego kompleksu dóbr biskupich zwanych kluczem starogrodzkim. Na przełomie XVI i XVII wieku należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich[5]. W latach 1845-1856 proboszczem w Starogrodzie był ksiądz Kazimierz Kręcki.
Zabytki edytuj
Znajduje się tu późnobarokowy kościół parafialny św. Barbary. Według rejestru zabytków NID[6] na listę zabytków wpisane są:
- kościół parafialny pw. św. Barbary z 1754 roku w stylu barokowym, nr rej.: A/387 z 30.11.1929. Pierwszy kościół na tym terenie wzmiankowany był w 1276 roku. Obecny został wybudowany w 1754 roku z fundacji biskupa Wojciecha Stanisława Leskiego; nieorientowany, z prostokątnym korpusem z trójbocznym zamkniętym prezbiterium, na bokach pięcioboczne kaplice, dwuwieżowy. Na przedniej elewacji budynku znajduje się marmurowa tablica fundacyjna z datą 1759 i herbami Nałęcz i biskupa Leskiego, a w środkowej niszy rzeźba Chrystusa Dobrego Pasterza. W kościele przeważa wystrój XVIII-wieczny. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz główny ze św. Barbarą, aniołem i młodzieńcem (prawdopodobnie św. Stanisław Kostka). Na rokokowy wystrój świątyni składają się: ambona, drzwi, portal i polichromowany strop w prezbiterium, epitafium biskupa Leskiego.
- schron amunicyjny M-1 w zespole twierdzy Chełmno, zbudowany po 1914 roku, nr A/1511/ z 14.02.1980.
Inne zabytki:
- plebania parafii rzymskokatolickiej pw. św. Barbary, murowana z XIX w.
- dwór murowany z początku XIX w. – parterowy, wzniesiony na planie prostokąta, nakryty dwuspadowym dachem z użytkowym poddaszem i mieszkaniami w szczytach oraz umieszczoną centralnie lukarną w kształcie wolego oka. Elewacja frontowa jest siedmioosiowa z wejściem poprzedzonym schodami, układ wnętrz dwutraktowy.
- kuźnia murowana z XIX/XX w..
- szkoła podstawowa z końca XIX w..
- stara karczma z przełomu XIX i XX w.
- tunel kolejki wąskotorowej z XIX w.
- remiza strażacka z końca XIX w.
- zabudowania folwarczne z XIX w.
- cmentarz z nagrobkami z XIX wieku
Zamek w Starogrodzie edytuj
W Starogrodzie na Górze Zamkowej znajdują się wały ziemne będące pozostałością po jednym z pierwszych zamków krzyżackich[7]. Wpisane są do rejestru zabytków pod numerem A/102/31 z 04.04.1930 roku.
Sport edytuj
Miejscowość jest siedzibą klubu piłkarskiego Gwiazda Starogród, występującego obecnie w A-klasie grupy toruńskiej KPZPN. Powstał on 14.12.1974 jako Ludowy Zespół Sportowy Gwiazda Kałdus. Pod pierwotną nazwą zespół funkcjonował do 1976, kiedy zmieniono nazwę i siedzibę LZS na Gwiazdę Starogród. Zespół od samego początku występuje we własnych barwach klubowych: zielono-biało-niebieskich. Do znanych piłkarzy klubu należą Adam Cieśliński (aktualny trener i były gracz m.in. Legii Warszawa) oraz Jakub Zabłocki.
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129518
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1217 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Tomasz Torbus, Zamki konwentualne Państwa Krzyżackiego w Prusach. Część II: Katalog, Słowo/Obraz Terytoria, 2023, ISBN: 978-83-7453-216-7
- ↑ Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1614 : z uwzględniem późniejszych do r. 1759 inwentarzy, Toruń 1927, s. IV.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023, s. 26 [dostęp 2016-05-22].
- ↑ Wasik, B. 2017a: Relikty architektury i technika budowy zamku. In: Sprawozdanie z badań archeologiczno--architektonicznych zamku w Starogrodzie (stan. nr. 1) przeprowadzonych w 2017 roku. Złożona w archiwum: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu i Instytut Archeologii UMK w Toruniu, Toruń, 39–49
Linki zewnętrzne edytuj
- Starogród w Toruńskim Serwisie Turystycznym
- Starogród, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 253.
- Strona sołtysa wsi Starogród