Tętnica biodrowa zewnętrzna

Tętnica biodrowa zewnętrzna (łac. arteria iliaca externa) – w anatomii człowieka jedna z gałęzi końcowych tętnicy biodrowej wspólnej. Jest tętnicą parzystą. Jej gałęzie unaczyniają elementy przedniej ściany brzucha. Przedłużeniem tętnicy biodrowej zewnętrznej jest tętnica udowa.

Tętnica biodrowa zewnętrzna
external iliac artery
arteria iliaca externa
Ilustracja
Podział aorty na dwie tętnice biodrowe wspólne. Tętnica biodrowa wspólna dzieli się na tętnice biodrową zewnętrzną i wewnętrzną

Przebieg edytuj

Tętnica biodrowa zewnętrzna powstaje z rozdwojenia tętnicy biodrowej wspólnej. Jest jej przednio-boczną gałęzią końcową. Rozdwojenie tętnicy biodrowej wspólnej znajduje się na wysokości dolnego brzegu piątego kręgu lędźwiowego i nieco przyśrodkowo od linii stawowej krzyżowo-biodrowej, tj. około 4 cm bocznie od linii pośrodkowej. Tętnica kieruje się do przodu, ku dołowi i bocznie, zataczając łuk kierujący się wklęsłością przyśrodkowo i ku dołowi. U ludzi starszych może mieć przebieg wężowaty.

Tętnica biodrowa zewnętrzna zmienia nazwę i kończy się w rozstępie naczyń, gdzie leży bocznie od żyły, a od mięśnia lędźwiowego większego oddziela ją łuk biodrowo-łonowy. Jej bezpośrednim przedłużeniem, już w obrębie kończyny dolnej, jest tętnica udowa.

Morfologia edytuj

Długość tętnicy wynosi średnio 10–12 cm, a średnica około 1 cm.

Położenie edytuj

Powierzchnia przednia tętnicy biodrowej zewnętrznej przykryta jest otrzewną. Poprzez otrzewną, do prawej tętnicy przylega końcowy odcinek jelita krętego, czasami wyrostek robaczkowy; do lewej – okrężnica esowata. W tkance podotrzewnowej biegną narządy, które na swoim przebiegu krzyżują tętnicę. W odcinku początkowym (górnym) po stronie prawej jest to moczowód i (obustronnie) naczynia jajnikowe u kobiety. W odcinku końcowym (dolnym) tętnicę krzyżują: gałąź płciowa nerwu płciowo-udowego, nasieniowód u mężczyzny, a więzadło obłe macicy u kobiety. Niekiedy odcinek końcowy krzyżują również naczynia jądrowe u mężczyzny.

Przyśrodkowo do tętnicy biodrowej zewnętrznej leży żyła towarzysząca oraz regionalne węzły chłonne.

Bocznie i ku tyłowi tętnica sąsiaduje z mięśniem lędźwiowym większym i powięzią biodrową.

Gałęzie edytuj

Tętnica biodrowa zewnętrzna oddaje liczne małe gałęzie do okolicznych węzłów chłonnych, do mięśnia lędźwiowego większego oraz do moczowodu. W pobliżu swojego końca oddaje również dwa większe naczynia: tętnicę nabrzuszną dolną (łac. arteria epigastrica inferior) oraz tętnicę okalającą biodro głęboką (łac. arteria circumflexa iliaca profunda).

Unerwienie edytuj

Początkowy odcinek tętnicy unerwiony jest przez gałązki od pnia współczulnego i nerwu podbrzusznego (podobnie jak tętnica biodrowa wspólna). Dalszy odcinek zaopatruje nerw płciowo-udowy.

Embriologia edytuj

W trakcie angiogenezy okresu embrionalnego tętnica biodrowa zewnętrzna jest jednym z dwóch głównych naczyń (razem z tętnicą kulszową) dających początek sieci tętniczej kończyny dolnej. Dokonuje się to gł. przez rozgałęzienia tętnicy udowej będącej jej głównym przedłużeniem.

Bibliografia edytuj

  • Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka. Pod redakcją Wiesława Łasińskiego. Przerobili i uzupełnili: Stanisław Hiller, Wiesław Łasiński, Michał Reicher, Stanisław Zawistowski, Zofia Zegarska. Wyd. VII (IV). T. III (Układ naczyniowy.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 155, 272, 314-5, 318. ISBN 83-200-2171-5. (pol.).
  • Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka. Pod redakcją Wiesława Łasińskiego. Napisali: F. Krzyształowicz, E. Loth, K. W. Majewski, J. Markowski. Współautorzy: I. Abramowicz, S. Hiller, J. Iwaszkiewicz, M. Reicher, W. Sylwanowicz. Przerobili i uzupełnili: J. Jordan, W. Kubik, W. Łasiński, F. Miedziński, O. Narkiewicz, H. Szostakiewicz-Sawicka, S. Zawistowski. Wyd. IV (III). T. V (Układ nerwowy obwodowy. Układ nerwowy autonomiczny. Powłoka wspólna. Narządy zmysłów.). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, s. 150. ISBN 83-200-2172-3. (pol.).