Tadeusz Józef Żuliński
Tadeusz Józef Żuliński, ps. „Roman Barski” (ur. 28 maja 1889 we Lwowie, zm. 5 listopada 1915 w Sewerynówce) – porucznik Legionów Polskich, lekarz medycyny, działacz niepodległościowy i socjalistyczny, kawaler Orderu Virtuti Militari, pierwszy komendant naczelny Polskiej Organizacji Wojskowej.
.jpg)
| |
 porucznik
| |
| Pełne imię i nazwisko |
Tadeusz Józef Żuliński |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
28 maja 1889 |
| Data i miejsce śmierci |
5 listopada 1915 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1915 |
| Formacja | |
| Jednostki |
komendant naczelny |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
  
| |
.jpg)
Życiorys edytuj
Urodził się 28 maja 1889 we Lwowie, w rodzinie Józefa Anzelma (1841–1908), powstańca z 1863, nauczyciela, i Łucji z Grossów, córką zesłańca syberyjskiego z 1846 i wnuczką rotmistrza z 1831[1][2]. Miał pięć sióstr: Barbarę, Łucję, Teresę, Paulinę oraz Maniusię (1889–1890), która była jego siostrą bliźniaczką[3]. Od najmłodszych lat życia wychowywany był w duchu patriotycznym.
Od 1900 uczęszczał do c. k. V Gimnazjum we Lwowie[4]. Należał do tajnego kółka samokształceniowego, redagował gazetkę szkolną, a w 1906 uczestniczył w strajku szkolnym. Egzamin dojrzałości złożył rok później[5]. W tym samym roku podjął studia na wydziale chemii Politechniki Lwowskiej. W kolejnym roku zmienił plany i przeniósł się na wydział lekarski Uniwersytetu Lwowskiego. Dyplom uzyskał w grudniu 1913.
Od samego początku istnienia Związku Strzeleckiego należał do najaktywniejszych jego członków. Ukończył kurs oficerski Związku Walki Czynnej i został przez Józefa Piłsudskiego wyróżniony znakiem oficerskim „Parasol” jako jedna z 64 osób. Wkrótce po tym z rozkazu Piłsudskiego wyjechał najpierw do Warszawy, a potem do Zagłębia Dąbrowskiego z zadaniem agitowania do idei socjalistycznych głoszonych przez PPS i zakładania komórek Związku Strzeleckiego na tamtym terenie. Na początku 1914 zostaje mianowany komendantem Związku Strzeleckiego w Zagłębiu Dąbrowskim. Pod koniec czerwca 1914 podjął pracę zarobkową jako lekarz w Mikołowie.
Po ogłoszeniu mobilizacji stawił się w Krakowie, gdzie objął funkcję adiutanta Piłsudskiego. Wziął udział w kampanii kieleckiej i walkach nad Wisłą. Po utworzeniu Legionów otrzymał stopień podporucznika piechoty (9 października 1914). Cztery dni później zostaje mianowany przez Piłsudskiego pierwszym komendantem utworzonej w sierpniu celu walki z zaborcą rosyjskim Polskiej Organizacji Wojskowej. 22 października przybył do Warszawy. Tutaj tworzył podwaliny organizacji, głównie na bazie dawnych współpracowników z PPS oraz Drużyn Strzeleckich. Rozwijał działalność organizacji w Warszawie i okolicy, Radomiu, guberni lubelskiej i siedleckiej, a także w Wilnie i Grodnie.
Współpracował z Janem Bielawskim i Tomaszem Arciszewskim, tworząc na początku listopada 1914 Oddział Lotny Wojsk Polskich. Jako komendant POW dokonał zaprzysiężenia oddziału i mianował na jego pierwszego dowódcę Jana Bielawskiego. Uczestniczył w kilku akcjach zbrojnych przeprowadzonych przez Oddział, m.in. pod Grodziskiem, w Warszawie, pod Tłuszczem. Uczestniczył także w maju 1915 w brawurowej akcji w fortach Brześcia zaplanowanej i kierowanej przez Józefa Korczaka.
Po zajęciu Warszawy przez wojska niemieckie, zorganizował tzw. Batalion Warszawski jako uzupełnienie I Brygady i 22 sierpnia wyruszył z nim na front. 2 września został mianowany dowódcą 2 kompanii VI batalionu. Razem ze swoją kompanią uczestniczył w ciężkich walkach na Wołyniu. 29 października 1915 w czasie walk pod Kamieniuchą został ciężko ranny w brzuch kilkoma kulkami szrapnela[6]. Do 31 października pozostawał w pułkowym punkcie opatrunkowym we wsi Kukle, a następnie przewieziony do Zakładu Sanitarnego I Brygady Legionów Polskich w Sewerynówce[7]. Tam 5 listopada 1915 zmarł na zapalenie otrzewnej, będącej następstwem odniesionych ran i następnego dnia pochowany[8][9]. Później został ekshumowany i 12 maja 1916 pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie[10].
Ordery i odznaczenia edytuj
Wszystkie ordery, odznaczenia i odznaki (z wyjątkiem tzw. „Parasola”) zostały mu nadane pośmiertnie.
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 7137 – 17 maja 1922[11][12]
- Krzyż Niepodległości z Mieczami – 19 grudnia 1930 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[13]
- Krzyż Walecznych czterokrotnie[14][12]
- Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej nr 4 – 6 sierpnia 1919[14][12]
Upamiętnienie edytuj
Jego życiorys opisał Karol Koźmiński w książce pt. Kamienie na szaniec, wydanej w 1937[15].
15 marca 1931 w Warszawie, w czasie zjazdu delegatów Związku Peowiaków, uroczyście odsłonięto i poświęcono tablicę pamiatkową w domu narożnym u zbiegu ul. Żurawiej i Poznańskiej, wmurowanej w fronton tego gmachu dla upamiętnienia chwili wymarszu batalionu warszawskiego do I Brygady Legionów Polskich. Na tablicy wyryto napis: „Z tego domu dnia 22 sierpnia 1915 r. o godz. 5 rano na rozkaz Komendanta Głównego Józefa Piłsudskiego pod dowództwem por. Tadeusza Żulińskiego wymaszerował na pole walki I Brygady Legionów Polskich o Niepodległość Ojczyzny Baon Warszawski Polskiej Organizacji Wojskowej”[16].
Powstały w 1933 we Lwowie Oddział Sanitarny Związku Strzeleckiego przybarał za patrona por. dr. T. Żulińskiego[16].
1 września 1935, w 20. rocznicę wymarszu batalionu POW na pole walki, odcinek ul. Żurawiej w Warszawie od ul. Marszałkowskiej do Poznańskiej został przemianowany na ulicę por. Tadeusza Żulińskiego[16].
Przypisy edytuj
- ↑ Kolekcja ↓, s. 1.
- ↑ Zygmuntowicz 1937 ↓, s. 5–6.
- ↑ Gałęzowski 2020 ↓, s. 8.
- ↑ Zygmuntowicz 1937 ↓, s. 8.
- ↑ Sprawozdanie 1907 ↓, s. 98, 99.
- ↑ Składkowski 1990 ↓, s. 278.
- ↑ Składkowski 1990 ↓, s. 278–280.
- ↑ Składkowski 1990 ↓, s. 282, 290.
- ↑ Zygmuntowicz 1937 ↓, s. 70–71.
- ↑ Zygmuntowicz 1937 ↓, s. 75–79.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1923, s. 8.
- ↑ a b c Zygmuntowicz 1937 ↓, s. 84.
- ↑ M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ Co słychać w świecie kulturalnym. „Kamienie na szaniec”. 12 bohaterskich żywotów. „Dzień Dobry”. Nr 224, s. 7, 15 sierpnia 1939.
- ↑ a b c Zygmuntowicz 1937 ↓, s. 85.
Bibliografia edytuj
- Żuliński Tadeusz. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.72-6696 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-07-25].
- Sprawozdanie Dyrekcyi C.K. V Gimnazyum we Lwowie za rok szkolny 1907. Lwów: Nakładem Funduszu Naukowego, 1907.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Marek Gałęzowski: Tadeusz Żuliński „Roman Barski”. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2020. ISBN 978-83-8098-867-5.
- Tomasz Nałęcz: Polska Organizacja Wojskowa 1914–1918. Wrocław, 1984.
- Wiktor Krzysztof Cygan: Słownik biograficzny oficerów legionów Polskich. T. 1. Warszawa: Gryf, 1992.
- August Krasicki: Dziennik z kampanii rosyjskiej 1914-1916. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1988.
- T. Wawrzyński. RAPORT POLSKIEJ ORGANIZACJI WOJSKOWEJ Z 9 MARCA 1917 ROKU. Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej, Centralne Archiwum Wojskowe nr 23, Warszawa, 2000.
- Marek Gałęzowski, My idziemy w zórz świtanie... Sylwetki oficerów Legionów Polskich poległych i zmarłych w walce o niepodległość w latach 1914–1916, Warszawa: IPN, 2019.
- Sławoj Felicjan Składkowski: Moja służba w brygadzie : pamiętnik polowy. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1990. ISBN 83-11-07837-8.
- Zygmunt Zygmuntowicz: Komendant podziemnej Warszawy. Życie chlubne i śmierć Tadeusza Żulińskiego por. I Brygady Legionów Polskich i I Komendanta P.O.W. w latach 1914-1915 w Warszawie. Lwów, Warszawa: Drukarnia Urzędnicza, 1937.