Tonika
Tonika, akord toniczny, centrum tonalne, ośrodek/punkt ciążenia tonalnego (fr. tonique; często oznaczana symbolem T) – z punktu widzenia harmonii jedna z trzech funkcji głównych systemu dur-moll (obok dominanty oraz subdominanty). Toniką bywa nazywany także pierwszy stopień skali durowej lub mollowej, będący prymą toniki w rozumieniu funkcyjnym.
Tonika jako stopień skali edytuj
Od nazwy dźwięku tonicznego bierze nazwę gama, zbudowana na tym dźwięku (np. jeśli za tonikę obrano dźwięk g, otrzymuje się gamę G-dur lub g-moll, w zależności od użytej do jej konstrukcji skali).
Tonika najczęściej rozpoczyna i kończy melodię.
Tonika jako funkcja harmoniczna edytuj
Akord toniczny zbudowany jest na pierwszym stopniu skali i zazwyczaj stosowany jest w swej pierwotnej postaci, tj. jako trójdźwięk. Aby zapewnić mu lepszą łączliwość[1] z akordem subdominantowym, dodaje się do niego najczęściej 7 lub 7 i 9. Zdarzają się również alteracje akordu tonicznego (np. 1<, 5>, 5<).
W odróżnieniu od dominanty i subdominanty, tonika rozładowuje napięcie tonalne. Występuje często na końcu kadencji, zawsze zaś na końcu utworu muzycznego utrzymanego w systemie dur-moll (istnieją nieliczne wyjątki od tej reguły, np. poemat symfoniczny Tako rzecze Zaratustra Richarda Straussa[2]).
Jako pierwszy pojęcie toniki do terminologii muzycznej wprowadził Jean-Philippe Rameau w swym Traktacie o harmonii wydanym w 1722 roku.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Łączliwy - Słownik języka polskiego
- ↑ Powszechnie mylnie uważa się za takie dzieło Tristana i Izoldę Richarda Wagnera – w istocie jednak akord H-dur kończący finałową scenę śmierci miłosnej Izoldy pełni funkcję T, na co wskazuje poprzedzenie go akordem e6, czyli °SII7.
Bibliografia edytuj
- Kazimierz Sikorski: Harmonia cz. 1, Polskie Wydawnictwo Muzyczne 2003, ISBN 83-224-0254-6
- Kazimierz Sikorski: Harmonia cz. 2, Polskie Wydawnictwo Muzyczne 2003, ISBN 83-224-0255-4
- Mała Encyklopedia Muzyki pod red. A. Chodkowskiego, wyd. PWN, Warszawa 1995, ISBN 83-01-11390-1