Tonin afrykański
Tonin afrykański[13], tonin[14][e] (Cephalorhynchus heavisidii) – gatunek ssaka morskiego z rodziny delfinowatych (Delphinidae).
| Cephalorhynchus heavisidii[1] | |||||
| (J.E. Gray, 1828) | |||||
| |||||
 Porównanie wielkości tonina afrykańskiego z człowiekiem rozumnym (Homo sapiens) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Rząd | |||||
| Podrząd | |||||
| Infrarząd | |||||
| Parvordo | |||||
| Nadrodzina | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj | |||||
| Gatunek |
tonin afrykański | ||||
| |||||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[12] | |||||
 | |||||
| Zasięg występowania | |||||
| |||||
Taksonomia edytuj
Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1828 roku angielski zoolog John Edward Gray nadając mu nazwę Delphinus (Grampus) Heavisidii[2]. Holotyp pochodził z Przylądka Dobrej Nadziei, w Prowincji Przylądkowej Zachodniej, w Południowej Afryce[15][16]. Okazem typowym była oprawiona skóra i czaszka, pierwotnie znajdująca się w kolekcji muzeum Royal College of Surgeons, obecnie w Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; holotyp zebrany przez kapitana Heaviside’a[16].
Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World uznają ten gatunek za monotypowy[17].
Etymologia edytuj
- Cephalorhynchus: gr. κεφαλη kephalē „głowa”; ῥυγχος rhunkhos „pysk”[18].
- heavisidii: kpt. Haviside (daty urodzenia i śmierci nieznane) był kapitanem statku zatrudnionym przez Brytyjska Kompania Wschodnioindyjską. Przyjął na pokład okaz typu tego delfina i przewiózł go z Kapsztadu do Anglii w 1827 roku wraz z resztą kolekcji Villeta. Gray omyłkowo umieścił dodatkowe „e” w nazwie naukowej zwierzęcia, co spowodowało, że zwykle nazywano ten gatunek „delfinem Heaviside’a” (byc może był to przypadek błędnej tożsamości; inny kapitan, tym razem kapitan Heaviside – z pełnym „e” – był chirurgiem marynarki wojennej, który kolekcjonował okazy z zakresu historii naturalnej). W Brytyjskiej Kompanii Wschodnioindyjskie służyło dwóch kapitanów Haviside’ów w czasie opisu holotypu i nie wiadomo, czy delfin nosi imię Thomasa Haviside’a, który był kapitanem Elphinstone, czy Williama Haviside’a, kapitana Thames[19].
Zasięg występowania edytuj
Tonin afrykański występuje w wodach przybrzeżnych południowo-zachodniej Afryki od około 17° szerokości geograficznej południowej w Angoli do Cape Point na około 34° szerokości geograficznej południowej w Południowej Afryce[17].
Morfologia edytuj
Długość ciała do 170 cm; masa ciała samic do 75 kg[20]. Noworodki osiągają długość ciała 80–85 cm[20]. Głowa i ogon mają kolor ciemnoszary, a boki są jaśniejsze. W każdej szczęce znajduje się 22–28 par małych stożkowych zębów[20].
Ekologia edytuj
Delfin ten żyje maksymalnie do 20 lat. Występuje w grupach liczących od 5 do 10 okazów[21]. Potrafi dosyć szybko pływać i wyskakiwać nad wodę.
Status zagrożenia edytuj
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii NT (ang. near threatened „bliski zagrożenia”)[12].
Uwagi edytuj
- ↑ Nazwa zajęta przez Delphinus Capensis J.E. Gray, 1828.
- ↑ Nowa nazwa dla Delphinus capensis G. Cuvier, 1829.
- ↑ a b Kombinacja nazw; niepoprawna późniejsza pisownia Delphinus (Grampus) Heavisidii J.E. Gray, 1828.
- ↑ a b Kombinacja nazw.
- ↑ Nazwa „tonin” używana jest również w odniesieniu do rodzaju Cephalorhynchus (zob. tonin).
Przypisy edytuj
- ↑ Cephalorhynchus heavisidii, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b J.E. Gray: Spicilegia Zoologica. Cz. 1. London: Treüttel, Würz and Co., 1828, s. 2. (ang.).
- ↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation, pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. Wyd. Nouvelle édition rev. et aug. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 289. (fr.).
- ↑ J.B. Fischer: Synopsis Mammalium. Stuttgardtiae: J. G. Cottae, 1829, s. 656. (łac.).
- ↑ R.-P. Lesson: Complément des oeuvres de Buffon ou histoire naturelle des animaux rares decouverts par les naturalistes et les voyageurs depuis la mort de Buffon. T. 10: Oiseaux et Mammiferes. Paris: Pourrat Frèrer et Roret, 1836, s. 328. (fr.).
- ↑ Cuvier 1836 ↓, s. 158.
- ↑ Cuvier 1836 ↓, s. 161.
- ↑ R. Hamilton: Twelfth Genus.—Phocæna. The Grampus. W: W. Jardine: The naturalist’s library. Cz. 26: Mammalia. Whales. Edinburgh: W. H. Lizars, 1842, s. 231. (ang.).
- ↑ van Beneden 1873 ↓, s. 33.
- ↑ van Beneden 1873 ↓, s. 37.
- ↑ F.W. True. Contributions to the natural history of the cetaceans, a review of the family Delphinidae. „Bulletin of the United States National Museum”. 36, s. 108, 1889. (ang.).
- ↑ a b S. Elwen & K. Gopal, Cephalorhynchus heavisidii, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2022-1 [dostęp 2022-09-15] (ang.).
- ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 187. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 376, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Cephalorhynchus heavisidii. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-09-15].
- ↑ a b P. Hershkovitz. Catalog of Living Whales. „Bulletin of the United States National Museum”. 246, s. 77, 1966. (ang.).
- ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 294. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 169, 1904. (ang.).
- ↑ B. Beolens, M. Watkins & M. Grayson: The Eponym Dictionary of Mammals. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 2009, s. 181. ISBN 978-0-8018-9304-9. (ang.).
- ↑ a b c J. Wang, K. Riehl & S. Dungan: Family Delphinidae (Ocean Dolphins). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 525. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
- ↑ S. Blanken: Cephalorhynchus heavisidii Heaviside's dolphin. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. Museum of Zoology University of Michigan. [dostęp 2015-09-10]. (ang.).
Bibliografia edytuj
- F. Cuvier: De l’histoire naturelle des cétacés, ou recueil et examen des faits dont se compose l’histoire naturelle de ces animaux. Paris: Roret, 1836, s. 1–416, seria: Roret’s Suite à Buffon. (fr.).
- P.J. van Beneden. Sur deux dessins de cétacés du cap de Bonne-Espérance. „Bulletins de l’Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique”. 2me série. 36, s. 32–40, 1873. (fr.).