Wół (rodzaj)
Wół[8] (Bubalus) – rodzaj ssaków z podrodziny bawołów (Bovinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae).
| Bubalus | |||
| C.H. Smith, 1827[1] | |||
 Przedstawiciel rodzaju – anoa nizinny (B. depressicornis) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj |
wół | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Bos bubalus J.F. Gmelin, 1788 (= Bos bubalis Linnaeus, 1758) | |||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Gatunki | |||
| |||
Zasięg występowania edytuj
Morfologia edytuj
Długość ciała 122–300 cm, długość ogona 60–100 cm, wysokość w kłębie 60–190 cm; długość rogów 14,6–51 cm; masa ciała 200–1200 kg[10][12].
Systematyka edytuj
Rodzaj zdefiniował w 1827 roku angielski przyrodnik Charles Hamilton Smith w rozdziale poświęconym systematyce ssaków w publikacji traktującej o królestwie zwierząt[1]. Na gatunek typowy wyznaczył (absolutna tautonimia) woła domowego (B. bubalis).
Etymologia edytuj
- Bubalus: łac. bubalus ‘bawół’, od gr. βουβαλος boubalos ‘bawół’[13].
- Anoa: rodzima, celebeska nazwa anoa dla anoa nizinnego[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Anoa depressicornis C.H. Smith, 1827.
- Buffelus: nowołac. buffelus ‘bawół’, od ang. buffalo ‘bawół’[15]. Gatunek typowy: Rütimeyer wymienił trzy gatunki – †Bos palaeindicus Falconer, 1859, †Bubalus antiquus Duvernoy, 1854 oraz Bos indicus Rütimeyer, 1865 (= Bos bubalis Linnaeus, 1758) – z których typem nomenklatorycznym jest Buffelus indicus Rütimeyer, 1865 (= Bos bubalis Linnaeus, 1758).
- Probubalus: gr. προ pro ‘blisko, w pobliżu’; rodzaj Bubalus C.H. Smith, 1827[16]. Gatunek typowy: Rütimeyer wymienił trzy gatunki – Probubalus celebensis Rütimeyer, 1865 (= Anoa depressicornis C.H. Smith, 1827), †Probubalus sivalensis Rütimeyer, 1865 (= †Hemibos triquetricornis Rütimeyer, 1865) oraz †Amphibos acuticornis Rütimeyer, 1865 (= †Bos (Amphibos) acuticornis Falconer & Cautley, 1868) – nie wyznaczając typu nomenklatorycznego.
- Pseudonovibos: gr. ψευδος pseudos ‘fałszywy’; rodzaj Novibos Coolidge, 1940[7]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Pseudonovibos spiralis Peter & Feiler, 1994 (= Bos bubalis Linnaeus, 1758).
Podział systematyczny edytuj
Podział anoa na formę nizinną B. depressicornis (anoa nizinny) i formę górską B. quarlesi (anoa górski)[11] wymaga dalszych badań ze względu na ogromną zmienność leżącą u ich podstaw (np. wygląd zewnętrzny, anatomia, chromosomy, białka i DNA) które uniemożliwiają ostateczną klasyfikację[9].
Arni azjatycki i wół domowy bywają zaliczane do odrębnych podgatunków nadrzędnego gatunku Bubalus bubalis, jako kolejno Bubalus bubalis arnee i Bubalus bubalis bubalis[11].
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki[17][12][9][8]:
- Bubalus arnee (Kerr, 1792) – arni azjatycki
- Bubalus bubalis (Linnaeus, 1758) – wół domowy – gatunek udomowiony
- Bubalus mindorensis Heude, 1888 – wół mindorski
- Bubalus depressicornis (C.H. Smith, 1827) – anoa nizinny
- Bubalus quarlesi (Ouwens, 1910) – anoa górski
Opisano również gatunki wymarłe:
- Bubalus bathygnathus Akhtar, 1992[18]
- Bubalus brevicornis Yang Zhongjian, 1936[19]
- Bubalus cebuensis Croft, Heaney, Flynn & Bautista, 2006[20]
- Bubalus grovesi Rozzi, 2017[21]
- Bubalus jarikasensis Akhtar, 1992[18]
- Bubalus mephistopheles (Hopwood, 1925)[22]
- Bubalus murrensis (Berckhemer, 1927)[23]
- Bubalus palaeindicus (Falconer, 1859)[24]
- Bubalus palaeokerabau Dubois, 1908[25]
- Bubalus platyceros Lydekker, 1877[26]
- Bubalus teilhardi Yang Zhongjian, 1932[27]
- Bubalus wansjocki Boule & Teilhard de Chardin, 1928[28]
- Bubalus youngi Zhou Mingzhen & Xu Yuxuan, 1957[29]
Uwagi edytuj
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Smith 1827 ↓, s. 371.
- ↑ ICZN. Opinion 258. Rejection for nomenclatorial Purposes of the work by Frisch (J. L.) published in 1775 under the title Das Natur-system der Vierfüssigen Thiere. „Opinions and declarations rendered by the International Commission on Zoological Nomenclature”. 5, s. 55–72, 1954. (ang.).
- ↑ J.L. Frisch: Das Natur-System der vierfüßigen Thiere in. Tabellen, darinnen alle Ordnungen, Geschlechte und Arten, nicht nur mit bestimmenden. Glogau: Christian Friedrich Günther, 1775, s. 1. (niem.).
- ↑ Smith 1827 ↓, s. 355.
- ↑ Rütimeyer 1865 ↓, s. 334.
- ↑ Rütimeyer 1865 ↓, s. 331.
- ↑ a b W.P. Peter & A. Feiler. Eine neue bovidenart aus Vietman und Cambodia (Mammalia: Ruminantia). „Zoologische Abhandlungen, Staatlichen Museum für Tierkunde Dresden”. 48 (2), s. 169, 1994. (niem.).
- ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 180. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 324–354. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
- ↑ a b C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 583–585. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
- ↑ a b c D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Bubalus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-10]. (ang.).
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 600. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 146.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 104.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 147.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 565.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-11-29]. (ang.).
- ↑ a b M. Akhtar, Taxonomy and Distribution of the Siwalik Bovids, [w:] Praca doktorska, University of the Punjab,Lahore, Pakistan 1992, s. 1–475 (ang.).
- ↑ Z.-j. Yang. New finds of fossil Bubalus in China. „Bulletin of the Geological Society of China”. 15 (4), s. 505, 1936. DOI: 10.1111/j.1755-6724.1936.mp15004007.x. (ang.).
- ↑ D.A. Croft, L.R. Heaney, J.J. Flynn & A.P. Bautista. Fossil remains of a new, diminutive Bubalus (Artiodactyla: Bovidae: Bovini) from Cebu Island, Philippines. „Journal of Mammalogy”. 87 (5), s. 1039, 2006. DOI: 10.1644/06-MAMM-A-018R.1. (ang.).
- ↑ R. Rozzi. A new extinct dwarfed buffalo from Sulawesi and the evolution of the subgenus Anoa: An interdisciplinary perspective. „Quaternary Science Reviews”. 157, s. 191, 2017. DOI: 10.1016/j.quascirev.2016.12.011. (ang.).
- ↑ A.T. Hopwood. A new species of buffalo from the Pleistocene of China. „The Annals and Magazine of Natural History”. Ninth series. 16 (92), s. 238, 1925. DOI: 10.1080/00222932508633297. (ang.).
- ↑ F. Berckhemer. Buffelus murrensis n. sp. Ein diluvialer Büffelschädel von Steinheim a. d. Murr. „Jahreshefte des Vereins für vaterländische Naturkunde in Württemberg”. 83, s. 146, 1927. (niem.).
- ↑ H. Falconer: Descriptive catalogue of the fossil remains of vertebrata from the Sewalik Hills, the Nerbudda, Perim Island, &c. in the museum of the Asiatic society of Bengal. Calcutta: Printed by C.B. Lewis, 1859, s. 230. (ang.).
- ↑ E. Dubois. Das geologische Alter der Kendeng- oder Trinil-Fauna. „Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch Aardrijkskundig Genootschap”. 28 (2e série), s. 1263, 1908. (niem.).
- ↑ R. Lydekker. Notices of new and other Vertebrata from Indian Tertiary and Secondary Rocks. „Records of the geological survey of India”. 10 (1), s. 31, 1877. (ang.).
- ↑ Z.-j. Yang. On the Artiodactyla from the Sinanthropus site at Choukoutien. „Palaeontologia Sinica C”. 8, s. 1–100, 1932. (ang.).
- ↑ M. Boule, H, Breuil, E. Licent & P. Teilhard de Chardin: Le Paléolithique de la Chine. Paris: Masson et de, Editeurs, 1928, s. 1–138. (fr.).
- ↑ 周明镇 & 徐余瑄 / M.-z. Zhou & Y.-h. Xu. 河南孟县一新种水牛化石 / A new species of fossil Bubalus from Menghsien, Henan. „古生物学报 / Acta Palaeontologica Sinica”. 5, s. 457–469, 1957. (chiń. • ang.).
Bibliografia edytuj
- C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 1–391. (ang.).
- L. Rütimeyer. Beitrage zu einer paleontologischen Geschichte der Wiederkauer, zunächst an Linné’s Cienus Bos. „Verhandlungen der Naturforschenden Gesellschaft in Basel”. 4, s. 299–, 1867. (niem.).
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).