Wachsz (rzeka)

Wachsz (także Kyzyłsu, Surchob; tadż. وخش, ros. Вахш) – rzeka w południowo-wschodnim Kirgistanie i w północno-zachodnim Tadżykistanie. Długość - 786 km, powierzchnia zlewni - 39,1 tys. km², średni przepływ - 156 m³/s. Wody Wachszu pochodzą głównie z topnienia wysokogórskich lodowców. Najwyższe stany wód występują w lipcu i sierpniu. Największe dopływy - Muksu i Obichingu (lewe). Nazwy Kyzyłsu i Surchob oznaczają "czerwona rzeka", odpowiednio w języku kirgiskim i perskim.

Wachsz

Kyzyłsu, Sułchob
ros. Вахш

Zbiornik nurecki na rzece Wachsz
Kontynent	Azja
Państwo	Kirgistan Tadżykistan
Rzeka
Długość	786 km
Powierzchnia zlewni	39 100 km²
Średni przepływ	536 m³/s
Źródło
Miejsce	Dolina Ałajska
Współrzędne	39°16′04″N 71°22′30″E
Ujście
Recypient	tworzy Amu-darię wraz z rzeką Piandż
Współrzędne	37°06′39″N 68°18′53″E
Mapa
Położenie na mapie Tadżykistanu źródło ujście

Wachsz ma źródła w górach zamykających od wschodu Dolinę Ałajską, łączących Góry Ałajskie w paśmie Ałaju z Górami Zaałajskimi w Pamirze. Rzeka płynie na zachód szeroką, wysoką (ponad 2000 m n.p.m.) Doliną Ałajską między Górami Ałajskimi na północy a Górami Zaałajskimi na południu. Na tym odcinku nosi nazwę Kyzyłsu. Na zachodnim krańcu Doliny Ałajskiej Wachsz wypływa na terytorium Tadżykistanu, gdzie z początku nosi nazwę Surchob. Rzeka stopniowo zmienia kierunek na południowo-wschodni i między coraz niższymi górami spływa do rozległej doliny Amu-darii. Koło miejscowości Pandżi Pojon (Niżnyj Piandż) Wachsz łączy się z rzeką Pandż, która stanowi tu granicę tadżycko-afgańską, tworząc Amu-darię.

Dolina Wachszu rozgranicza pasmo Ałaju od masywu Pamiru. Biegnie głównie przez wysokie góry i obfituje w głębokie wąwozy. Nad Wachszem leżą tadżyckie miasta Nurek, Sarband i Kurgontepa.

Na tadżyckim odcinku Wachszu stworzono łańcuch dziewięciu sztucznych jezior zaporowych, z których największe to Rogun (10,5 mld m³) i Nurek (11,6 mld m³). Ten system hydroenergetyczny wytwarza 90% energii elektrycznej produkowanej w Tadżykistanie.

Linki zewnętrzne

• UNEP - system energetyczny na Wachszu. enrin.grida.no. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-02-19)].