Wielka Synagoga w Łodzi

Wielka Synagoga w Łodzi (Dajczeszil)
Państwo	Polska
Miejscowość	Łódź
Budulec	murowana
Architekt	Adolf Wolff
Data budowy	1881–1887
Data zburzenia	10 na 11 listopada 1939 (podpalona); rozebrana wiosną 1940
Tradycja	reformowana
	Położenie na mapie Łodzi Wielka Synagoga
	Położenie na mapie Polski Wielka Synagoga
	Położenie na mapie województwa łódzkiego Wielka Synagoga
	51°46′12″N 19°27′14″E/51,770000 19,454000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wielka Synagoga (Dajczeszil) w Łodzi – łódzka synagoga zbudowana z funduszy łódzkich fabrykantów, m.in.: Izraela Poznańskiego, Joachima Silbersteina i Karola Scheiblera przy ulicy Spacerowej 2 (obecnie al. Tadeusza Kościuszki 2). Była największą i najpiękniejszą synagogą przedwojennej Łodzi^[1].

Projekt wykonał Adolf Wolff ze Stuttgartu, znany projektant i budowniczy obiektów sakralnych, między innymi: Matthäuskirche w Stuttgarcie (1876-81) i synagoga w Stuttgarcie (1859-61). Będąc architektem niemieckim nie mógł wówczas swobodnie wykonywać swojego zawodu w Polsce, dlatego przedkładane władzom plany sygnował architekt miejski Hilary Majewski. Budowa rozpoczęła się w 1881. Synagoga była wyraźnie wyższa od otaczających ją budynków, a efekt potęgował cokół pod budynkiem. Ogrodzenie i zieleń wokół synagogi wyodrębniały ją z otoczenia^[2]^[3].

Synagoga była przeznaczona dla żydowskiej burżuazji, zasymilowanej z polską kulturą. Wstęp do świątyni umożliwiały tylko specjalne przepustki, wydawane najbogatszym Żydom, przede wszystkim tym, którzy sponsorowali jej budowę. W okresie międzywojennym kazania były w języku polskim, a w narodowe święta polskie odbywały się uroczystości patriotyczne.

Podpaloną przez Niemców z 10 na 11 listopada 1939 budowlę rozebrano w 1940. Po wojnie nie została odbudowana – na jej miejscu znajduje się parking z pamiątkowym kamieniem^[2]^[3].