Wilam Horzyca
Wilam Horzyca, właśc. Wilhelm Henryk Hořitza (ur. 28 lutego 1889 we Lwowie, zm. 2 marca 1959 w Warszawie) – polski reżyser i dyrektor teatrów, pisarz, tłumacz, krytyk teatralny, współtwórca tzw. Polskiego Teatru Monumentalnego, poseł na Sejm III kadencji w II RP.
| |
| Data i miejsce urodzenia |
28 lutego 1889 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
2 marca 1959 |
| Zawód, zajęcie | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życie i działalność edytuj
Z pochodzenia był Czechem, synem Edwarda. Edukację rozpoczął we Lwowie i Stryju. W 1908 zdał maturę i rozpoczął studia na Uniwersytecie Wiedeńskim, gdzie studiował germanistykę, filologię klasyczną i historię sztuki. W 1914 zaciągnął się do Legionów Polskich. W latach 1917–1918 pracował jako nauczyciel języka niemieckiego w gimnazjum we Lwowie. W 1918 odbywał w Warszawie służbę wojskową w Departamencie Gospodarczym Ministerstwa Spraw Wojskowych. Wojsko opuścił w stopniu kapitana w 1921.
W 1920 wszedł w skład grupy poetyckiej Skamander. Był redaktorem pisma „Skamander” i autorem manifestu grupy. W 1921 wraz z Jarosławem Iwaszkiewiczem kierował teatrem eksperymentalnym Elsynor. W latach 1922–1931 wykładał historię dramatu i teatru powszechnego w Państwowej Szkole Dramatycznej, której w 1929 został dyrektorem.
W latach 1924–1926 związany z Teatrem im. Wojciecha Bogusławskiego w Warszawie, w 1925 kierował tą sceną wspólnie z Leonem Schillerem i Aleksandrem Zelwerowiczem. Był dyrektorem Teatrów Miejskich we Lwowie (1931–1937), scen dramatyczno-komediowych: Wielkiej i Rozmaitości Teatru Wielkiego we Lwowie (1930–1936). Redagował miesięcznik „Droga” (1928–1937), „Scena Lwowska” (1932–1937), „Pion” (1937–1939).
W latach 1930–1935 poseł na Sejm z ramienia BBWR, zapraszał do współpracy Schillera posądzanego o lewicowe poglądy, w 1936 – udzielił sali teatralnej Zjazdowi Pracowników Kultury, będącemu największą manifestacją lewicy literackiej i artystycznej w Polsce międzywojennej. Dzięki Leonowi Schillerowi oraz Horzycy scena lwowska stanęła w rzędzie pierwszych teatrów Europy[potrzebny przypis]. W 1936 zamieszkał w Warszawie.
Na początku II wojny światowej przebywał we Lwowie. Podczas okupacji niemieckiej, od 1940 pracował jako tłumacz w Zarządzie Miejskim w Warszawie, wykładał historię literatury na tajnych kursach oraz z Ferdynandem Goetlem redagował miesięcznik Nurt. Pismo poświęcone kulturze polskiej (1943–1944).
W 1945 organizował teatr w Katowicach (od marca do września 1945 był jego dyrektorem).
Dyrektor teatrów:
- Teatru Ziemi Pomorskiej w Toruniu (1945–1948) – to tu zrealizował swoje prawie wszystkie najwybitniejsze przedstawienia
- teatru w Bydgoszczy (1947–1948)
- Teatru Polskiego w Poznaniu (1948–1951)
- od 1951–1952 zastępca dyrektora i reżyser Teatru Narodowego w Warszawie, a od 1 października 1957 do końca życia – dyrektor.
- od 1952–1953 dyrektor Teatru Dramatycznego we Wrocławiu (1952–1955).[1]
Reżyser Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (1955–1957).
W 1916 ożenił się ze Stanisławą Gozdecką.
Spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera Aleja Zasłużonych-1-95)[2].
Ważniejsze przedstawienia edytuj
- Wyzwolenie (1935; 1958)
- Wesele (1947) S. Wyspiańskiego
- Profesja pani Warren (1937) G.B. Shawa
- Miłość czysta u kąpieli morskich (1939; 1959)
- Za kulisami (prapremiera 1946; 1959) Norwida
- Pugaczow (1948) S. Jesienina
- Mozart i Salieri (1949) A.S. Puszkina
- Hamlet (1950)
- Sen nocy letniej (1946; 1948; 1953) Shakespeare’a
Ordery i odznaczenia edytuj
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (dwukrotnie:11 listopada 1935[3], 19 kwietnia 1956[4])
- Złoty Krzyż Zasługi (15 czerwca 1946)[5]
Upamiętnienie edytuj
W 1960 Teatr Ziemi Pomorskiej w Toruniu przemianowano na Teatr im. Wilama Horzycy[6].
Przypisy edytuj
- ↑ Encyklopedia Wrocławia. Jan Harasimowicz (red.). Wyd. III. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, s. 296. ISBN 83-7384-561-5.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: WILAM HORZYCA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-09-24].
- ↑ M.P. z 1935 r. nr 258, poz. 308 „za zasługi na polu pracy dziennikarsko-publicystycznej”.
- ↑ M.P. z 1956 r. nr 67, poz. 834 „za zasługi w dziedzinie sztuki teatralnej i pracy zawodowej”.
- ↑ M.P. z 1946 r. nr 114, poz. 212 „za wybitne zasługi w dziedzinie Teatru i Sztuki na terenie całego kraju”.
- ↑ O patronie [online], Teatr im. Wilama Horzycy - teatr.torun.pl [dostęp 2023-06-13] (pol.).
Linki zewnętrzne edytuj
- Małgorzata Lisowska – Teatr lwowski w latach 1918–1939
- Wojciech Dzieduszycki – Wspomnienia ze "zorganizowanego obłędu"
- Wilam Horzyca, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22].