Willa Decjusza

Willa Decjusza
	nr rej. A-131 z 7 marca 1930
	; Willa Decjusza (2022)
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	Wola Justowska; ul. 28 Lipca 1943 17a
Styl architektoniczny	wczesny barok
Architekt	Maciej Trapola
Ukończenie budowy	XVI, 1 połowa XVII wieku
Ważniejsze przebudowy	XIX wiek, 1882
	Położenie na mapie Krakowa Willa Decjusza
	Położenie na mapie Polski Willa Decjusza
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Willa Decjusza
	50°03′49,0″N 19°52′17,5″E/50,063611 19,871528
	Multimedia w Wikimedia Commons

Willa Decjusza – renesansowy pałacyk znajdujący się w Krakowie przy ul. 28 Lipca 1943 17a, w Parku Decjusza, na Woli Justowskiej.

Historia edytuj

Pierwotnie w miejscu dzisiejszego pałacu wznosił się dwór, który polecił zbudować w latach 1530-1540 właściciel Woli Justowskiej – Just Ludwik Decjusz. Dwór ten nakryty był wysokim dachem, miał nieregularnie rozmieszczone okna, a przed fasadą posiadał niewielką loggię widokową. Wg najnowszych badań należy wykluczyć udział w budowie takich architektów jak Giovanni Cini ze Sieny, Bernardinus de Gianottis i Filip z Fiesole (niektórzy badacze wymieniali także Berecciego jako przypuszczalnego współtwórcę willi)^[2].

W 1590 roku posiadłość kupił Sebastian Lubomirski, którego syn wojewoda Stanisław Lubomirski po 1620 roku polecił rozbudować budynek prawdopodobnie według projektu Macieja Trapoli o jedno piętro, dobudować dwie barokowe wieże i dobudować pomiędzy nimi loggię widokową. Dodano także na wieżach cebulaste hełmy. Zbudowano także oficynę zwaną obecnie Domem Łaskiego. Kolejnymi właścicielami byli od 1720 roku Sanguszkowie, Andrzej Morzkowski i Wielowiejscy.

W XIX wieku Willę przebudowali Ledóchowscy usuwając cebulaste barokowe hełmy i manierystyczne bastiony. Po 1844 roku Henrietta z Ankwiczów Kuczkowska zbudowała reprezentacyjne schody wejściowe, balkony wież i attykę wieńczącą willę. Od 1876 roku właścicielką pałacu była Marcelina Czartoryska, która po pożarze, w 1882 roku odrestaurowała willę według projektu Tadeusza Stryjeńskiego. Wcześniej odbywały się tam koncerty organizowane przez księżną, uczennicę Fryderyka Chopina. Do 1917 roku willa była własnością Czartoryskich.

W czasie I wojny światowej znajdowały się w nim koszary wojskowe, w czasie II wojny światowej była tam siedziba policji niemieckiej. Po wojnie w pałacyku znajdował się Centralny Ośrodek Szkolenia Spółdzielczości Pracy, następnie internat, oraz oddział gruźliczy szpitala im. dr. Anki. W latach 70. XX wieku willa popadła w ruinę. W 1996 Willa Decjusza została odrestaurowana i stanowi obecnie siedzibę Stowarzyszenia Willa Decjusza. Obiekt znajduje się na Szlaku Renesansu w Małopolsce.

Willa (2009)
Willa na XIX-wiecznej fotografii
Obraz w Muzeum, Dwór w Stryszowie, Oddział Zamku Królewskiego na Wawelu.
Willa (2023)

Przypisy edytuj

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-12-09] .
↑ WaldemarW. Komorowski WaldemarW., Willa Decjusza na Woli Justowskiej w Krakowie – mit i rzeczywistość. Kilka uwag na marginesie badań nad średniowieczna architekturą małopolską w czasach nowożytnych, RafałR. Eysymontt (red.), [w:] Procesy przemian w sztuce średniowiecznej. Przełom – regres – innowacja – tradycja. Studia z historii sztuki. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki [SHS] Wrocław, 21-22 XI 2013, Warszawa: SHS, 2014, s. 131-145 .

Bibliografia edytuj

Zbigniew Beiersdorf, Willa Decjusza (w:) Encyklopedia Krakowa, Kraków 2000
Janusz Bogdanowski, Przemiany architektoniczne willi na Woli Justowskiej, „Rocznik krakowski”, T. 46, Kraków 1975
Maria Dayczak–Domanasiewicz, Architektura dworu biskupów krakowskich na Prądniku Białym na tle nowożytnego budownictwa rezydencjonalnego okolic Krakowa w: Pałace i wille podmiejskie Krakowa, Kraków 2007
Jerzy Kowalczyk, Sebastian Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Instytut Sztuki PAN, „Studia z historii sztuki”, T. 16, 1973
Jerzy Kowalczyk, Wille w Polsce w XVI i pierwszej połowie XVII stulecia, „Kwartalnik architektury i urbanistyki”, T. 25, 1976
Bogusław Krasnowolski, Architektura loggii małopolskich w latach 1500–1650, „Biuletyn Historii Sztuki” XXXI, 1969, nr 4, ss. 434-437.
Jerzy Adam Miłobędzki, Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1963 (i liczne wydania późniejsze)
Mirosław Sulma, Przekształcenia architektury Willi Decjusza (w:) Villa Decius, wyd. III uzup., Kraków 1999
Stanisław Tomkowicz, Powiat krakowski, „Teka Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej” T. 2, Kraków 1906
Katarzyna Trojanowska, Willa Decjusza i jej mieszkańcy (w:) Villa Decius, wyd. III uzup., Kraków 1999

[1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2013-12-09] .

[2] WaldemarW. Komorowski WaldemarW., Willa Decjusza na Woli Justowskiej w Krakowie – mit i rzeczywistość. Kilka uwag na marginesie badań nad średniowieczna architekturą małopolską w czasach nowożytnych, RafałR. Eysymontt (red.), [w:] Procesy przemian w sztuce średniowiecznej. Przełom – regres – innowacja – tradycja. Studia z historii sztuki. Materiały sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki [SHS] Wrocław, 21-22 XI 2013, Warszawa: SHS, 2014, s. 131-145 .

[1]

[2]