Wiwianit

minerał z gromady fosforanów

Wiwianit (Vivianit) – szeroko rozpowszechniony minerał z gromady fosforanów. Nazwa została mu nadana w 1817 r. przez Abrahama Gottloba Wernera na cześć pochodzącego z Kornwalii polityka i przemysłowca walijskiego, Johna Henry'ego Viviana(inne języki) (1785–1855)[1].

Wiwianit
Ilustracja
wiwianit z Dakoty (USA)
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

uwodniony fosforan żelaza(II): Fe
3
(PO
4
)
2
·8H
2
O
[1]

Twardość w skali Mohsa

1,5−2[1]

Przełam

nierówny
włóknisty

Łupliwość

dobra

Układ krystalograficzny

jednoskośny[1]

Gęstość minerału

2,7 g/cm³[1]

Właściwości optyczne
Barwa

biała lub bezbarwna; szybko utlenia się na niebiesko (błękit indygo), granatowo, zielono, czarno (kerczenit)

Rysa

biała, jasnoniebieska, brązowawa

Połysk

szklisty, perłowy, w skupieniach proszkowych – matowy

Właściwości edytuj

Zazwyczaj tworzy kryształy (wrosłe i narosłe) o pokroju tabliczkowym, słupkowym, pręcikowym, igiełkowym. Czasami tworzy kryształy izometryczne. Występuje w skupieniach naciekowych, ziarnistych, gwiaździstych, włóknistych, kulistych. Tworzy konkrecje, impregnacje w kościach i zębach skamielin (odontolit), naskorupienia. Jest strugalny, giętki, przezroczysty. Łatwo rozpuszcza się w kwasie solnym i azotowym. Barwi płomień na kolor niebieskozielony. Jest bardzo czuły na wpływy atmosferyczne; ulega rozpadowi, zmienia barwę. Należy trzymać go w szczelnych pojemnikach i chronić przed światłem.

Występowanie edytuj

Tworzy się w pobliżu powierzchni Ziemi jako minerał wtórny wielu rud. Powstaje w pegmatytach w wyniku przeobrażenia pierwotnych fosforanów. Występuje w osadach ilastych i innych sedymentacyjnych – składnik jeziornych rud żelaza. Jest rozpowszechniony w torfach, rudach darniowych, żelaziakach brunatnych (limonitach).

Miejsca występowania: St Agnes w Kornwalii (lokalizacja typu)[1]; ponadto: Boliwia – piękne przezroczyste kryształy (najwyższej jakości surowiec gemmologiczny), Kamerun – olbrzymie kryształy ok. 130 cm znaleziono w iłach (tworzy tu skupienia w kształcie gwiazdy), Japonia, Australia, USA, Niemcy.

W Polsce stanowi pospolity składnik torfów i rud darniowych na Pomorzu Zachodnim, Lubelszczyźnie, w okolicach Kielc. Występuje w okolicach Świdnicy, Wałbrzycha i Lubania (kryształy 1,5 cm) na Dolnym Śląsku, w okolicach Siedlec.

Zastosowanie edytuj

  • ze względu na swą niebieską barwę był wykorzystywany do rzemieślniczego wyrabiania farb, używanych do malowania domów.
  • niebieski barwnik farb zbliżony do błękitu pruskiego
  • poszukiwany przez kolekcjonerów
  • piękne kryształy, po oszlifowaniu, wykorzystywane są w jubilerstwie

Przypisy edytuj

  1. a b c d e f Vivianite, [w:] Mindat.org, Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2023-11-16] (ang.).

Bibliografia edytuj

  • J. Parafiniuk – Minerały systematyczny katalog 2004 – TG”Spirifer” W-wa 2005
  • A. Bolewski, A. Manecki – Mineralogia szczegółowa – Wyd. PAE W-wa 1993
  • A. Bolewski – Mineralogia szczegółowa – Wyd. Geologiczne W-wa 1965
  • W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma – Press” 2003
  • Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne –„Horyzont” 2002r