Zoochlorella

rodzaj glonów

Zoochlorella – zielony, jednokomórkowy glon żyjący wewnątrz ciała zwierzęcia lub pierwotniaka „zwierzęcego”[1]. Endosymbiontem najczęściej jest zielenica, gospodarzemorzęski, gąbki, parzydełkowce, a także płazińce. Jednym z rodzajów glonów tworzących zoochlorelle jest Chlorella. Gatunki gospodarzy często noszą gatunkową nazwę viridis (łac. zielony) – Convoluta viridis (przedstawiciel wirków bezjelitowych), Amoeba viridis (ameba), Hydra viridis (stułbia).

Stułbia zielona (Hydra viridis) zawierająca zoochlorelle

Jednym z lepiej zbadanych przykładów jest endosymbioza Chlorella paramecii w Paramecium bursaria (pantofelku)[2].

Związek symbiontów bywa różny. W pewnych przypadkach jest w miarę luźny, obydwa organizmy mogą istnieć osobno. W innych komórka glonu jest zredukowana niemal do samego chloroplastu[2].

Glon dostarcza gospodarzowi wytworzonych w czasie fotosyntezy węglowodanów (np. maltoza lub glukoza w układzie Paramecium-Chlorella) oraz tlen, dzięki czemu ten może funkcjonować w warunkach niekorzystnych dla osobników pozbawionych zoochlorelli, pobiera zaś od niego składniki mineralne oraz metabolity, których nie jest w stanie wytworzyć, np. witaminy[3]. Zoochlorelle dzięki pobieraniu składników pokarmowych od gospodarza mogą stosunkowo długo żyć w ciemności, nie potrzebując fotosyntezy[4]. Wodniczka we wnętrzu komórki gospodarza stanowi dodatkową barierę chroniącą znajdującą się w niej Chlorella paramecii przed atakiem wirusów[3].

W przypadku zoochlorelli P. bursaria, podczas rozmnażania (przez podział) i koniugacji przenoszone są one do komórek potomnych[2]. Natomiast obserwacje młodych osobników Convolvuta viridis, które utrzymywano w filtrowanej wodzie od stadium jaja wykazują, że zoochlorelle wnikają do nich za pośrednictwem wody dopiero później, co bywało określane jako „infekcja”[5].

W niektórych warunkach, np. przy podniesieniu temperatury, aktywność zoochlorelli może spadać, a nawet mogą one być usuwane przez gospodarza. Takie zjawisko obserwuje się w przypadku Anthopleura xanthogrammica (ukwiał) i jego zielenicowych zoochlorelli podczas podniesienia temperatury otoczenia z typowego zakresu ok. 13 °C do 20 °C[6]. W niektórych układach dochodzi również do strawienia zoochlorelli przez gospodarza. Wtedy wakuola, w której znajduje się zoochlorella przekształca się w organellum trawiące. Proces ten w literaturze anglojęzycznej określa się terminem symbiophagy i jest jednym etapów blaknięcia koralowców[7].

Podobne symbionty z szeroko ujmowanej grupy Chromista (o barwie od żółtej do brązowej) nazywane są zooksantellami, a z siniccyjanellami. Wiele mechanizmów symbiozy jest w ich przypadkach podobnych, jak w przypadku zoochlorelli. Zdarza się, że niektóre gatunki gospodarzy mogą zawierać zarówno zoochlorelle, jak i zooksantelle[6].

Przez pewien czas wyróżniano biologiczny rodzaj Zoochlorella. Wyodrębnił go Karl Brandt w 1881 r. opisując gatunki Zoochlorella conductrix i Zoochlorella parasitica, żyjące jako zoochlorelle. Po ponad stu latach na podstawie dalszych badań przeniesiono je do innych rodzajów, jako Micractinium conductrix i Choricystis parasitica[8].

Przypisy edytuj

  1. M. D. Guiry, G. M. Guiry: Zoochlorella (zoochlorellae). [w:] Glossary [on-line]. algaebase, 2014. [dostęp 2014-05-12]. (ang.).
  2. a b c Barbara Kawecka, Pertti Vesa Eloranta: Zarys ekologii glonów wód słodkich i środowisk lądowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 107-108. ISBN 83-01-11320-0. (pol.).
  3. a b K.V. Kvitko , A.V.Migunova, D.V. Karelov, M.Ju.Prokosheva. Molecular taxonomy of virus-sensitive Chlorella sp. – symbionts of Paramecium bursaria. „Protistolog”. 2 (2), s. 96-104, 2001. (ang.). 
  4. Clayton B. Cook. Benefit to symbiotic zoochlorellae from feeding by green hydra. „The Biological Bulletin”. 142 (2), s. 236-242, 1972-04-01. Marine Biological Laboratory. (ang.). 
  5. Frederick Keeble, F. W. Gamble. On the Isolation of the Infecting Organism (" Zoochlorella") of Convoluta roscoffensis. „Proceedings of the Royal Society of London”. 77, s. 66-68, 1905-11-30. DOI: 10.1098/rspb.1905.0059. (ang.). 
  6. a b Timothy L. O'Brien, Charles R. Wyttenbach. Some Effects of Temperature on the Symbiotic Association between Zoochlorellae (Chlorophyceae) and the Sea Anemone Anthopleura xanthogrammica. „Transactions of the American Microscopical Society”. 99 (2), s. 221-225, kwiecień 1980. (ang.). 
  7. Craig A. Downs, Esti Kramarsky-Winter, Jon Martinez, Ariel Kushmaro, Cheryl M. Woodley, Yossi Loya, Gary K. Ostrander. Symbiophagy as a cellular mechanism for coral bleaching. „Autophagy”, s. 211-216, 2009-02-16. (ang.). 
  8. Thomas Pröschold i inni, The systematics of Zoochlorella revisited employing an integrative approach: Systematics of Zoochlorella revisited, „Environmental Microbiology”, 13 (2), 2011, s. 350–364, DOI10.1111/j.1462-2920.2010.02333.x [dostęp 2023-03-09] (ang.).

Zobacz też edytuj