Daniszmendydzi: Różnice pomiędzy wersjami

[wersja nieprzejrzana][wersja nieprzejrzana]
Usunięta treść Dodana treść
Nous (dyskusja | edycje)
Nous (dyskusja | edycje)
m drobne merytoryczne
Linia 1:
'''Daniszmendydzi'''<ref>Peter M. Holt, ''Bliski Wschód od wypraw krzyżowych do 1517 roku'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa, 1993; [[Steven Runciman]], ''Dzieje wypraw krzyżowych. Tom II'', Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987; Wera i Mirosław Hrochowie, ''W obronie Grobu Chrystusa. Krzyżowcy w Lewancie'', Wydawnictwo Ancher, Warszawa 1992, [http://books.google.com/books?id=mKpz_2CkoWEC&pg=PA215&vq=danishmendids&dq=new+islamic+dynasties&ie=ISO-8859-1&output=html&sig=-Ul1nBL0UMebuWEYJppYoXtMm48 Clifford Edmund Bosworth, ''The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual'', Edinburgh University Press, 2004.] Limitowany dostęp.</ref> (albo '''Daniszmenidzi'''<ref>Bogdan Składanek, ''Historia Persji. Tom II'', Wydawnictwo Akademickie Dialog, Warszawa 2003; Jonathan Harris, ''Bizancjum i wyprawy krzyżowe'', Bellona, Warszawa 2005</ref>, '''Daniszmendzi'''<ref>Jean-Paul Roux, ''Historia Turków'', Wydawnictwo Marabut, Gdańsk 2003.</ref>) - dynastia pochodzenia [[Turkmeni|turkmeńskiego]] rządząca w centralnej i północnej [[Anatolia (Turcja)|Anatolii]] w takich miastach jak [[Sivas]], [[Malatya]], [[Kayseri]] i [[Kastamonu]], od r. ok. [[1071]]<ref>Hasło: ''Dānishmend'' w: Encyclopaedia Britannica, 15th edition, Encyclopaedia Britannica Inc., William Benton, Publisher, 1943-1973, Helen Hemingway Benton, Publisher, Chicago/London/Toronto/Geneva/Sydney/Tokyo/Manila/Seoul/Johannesburg</ref> do [[1178]].
 
Pierwsze wiadomości o eponimicznym założycielu dynastii, [[Daniszmend Ghazi|Daniszmendzie Ghazim]] (przed [[1086]] - [[1104]]), pochodzą z okresu po roku [[1086]], kiedy po śmierci pierwszego [[Sułtanat Rum|sułtana Rum]] [[Sulajman I Ibn Kutlumisz|Sulajmana]] Anatolia znalazła się w stanie anarchii. Nazwa "Daniszmend" nie jest imieniem własnym, lecz [[Język perski|perskim]] określeniem uczonego. Nazwa "ghazi" z kolei to określenie na wojownika [[dżihad|świętej wojny]]. Pochodzenie pierwszego Daniszmendydy jest niejasne, częściowo z powodu legendarnej sławy jaką zaczął się cieszyć po swojej śmierci, którą utrwalił poświęcony mu [[epos]] [["Daniszmendname"]] (ok. [[1245]] r.). Przypisywano mu nawet wywodzenie się od [[Arsacydzi|Arsacydów]], najprawdopodobniej był on jednak Turkemenem, który pojawił się w Anatolii po [[Bitwa pod Manzikertem|bitwie pod Manzikertem]]. Okres pomiędzy śmiercią Sulajmana, a powrotem z niewoli u [[Wielcy Seldżucy|Wielkich Seldżuków]] w roku [[1092]] jego syna [[Kilidż Arslan I|Kilidż Arslana]] Daniszmend wykorzystał na zbudowanie własnego państwa. Następnie musiał walczyć z Kilidż Arslanem, jednak kiedy na teren [[Azja Mniejsza|Azji Mniejszej]] wkroczyła [[I wyprawa krzyżowa]] władcy ci sprzymierzyli się ze sobą, i wspólnie walczyli przeciwko krzyżowcom w przegranej [[Bitwa pod Doryleum (1097)|bitwie pod Doryleum]]. W roku [[1100]] Daniszmend wziął do niewoli jednego z przywódców I krucjaty, [[Boemund I|Boemunda z Tarentu]], a w roku [[11001101]] wspólnie z Kilidż Arslanem pokonał wyprawy posiłkowe do [[Ziemia Święta|Ziemi Świętej]]. Te czyny zapewniły mu sławę. W roku [[1102]] udało mu się zdobyć [[Malatya|Malatyę]]. W roku [[1103]] wypuścił Boemunda za znacznym okupem i zawarł z nim sojusz przeciwko Kilidż Arslanowi i [[Cesarstwo bizantyjskie|Bizancjum]], do którego jednak nie doszło, gdyż w roku [[1104]] Daniszmend zmarł. Jeszcze w tym samym roku Kilidż Arslan odbił Malatyę.
 
W roku [[1107]] sułtan Rum zginął w bitwie z Wielkim Seldżukami i w państwie wybuchły walki o władzę pomiędzy jego synami. Następca Daniszmendy, [[Emir Ghazi Kumusztakin]] ([[1104]] - [[1134]]), wykorzystał tą sytuację do osadzenia w roku [[1116]] na tronie Rum swojego kandydata, [[Masud I|Masuda I]], i sprowadzenia go do roli [[wasal]]a. Ponadto odbił on Malatyę i zdobył [[Ankara|Ankarę]], Kayseri i Kastamonu. W roku [[1130]] wezwał go na pomoc przeciwko najazdowi [[Księstwo Antiochii|księcia Antiochii]] [[Boemund II|Boemunda II]] władca [[Armenia Mała|Małej Armenii]] [[Leon I Rubenida|Leon I]]. Kumusztakin pokonał i zabił Boemunda, a jego głowę przesłał [[kalif]]owi. W roku [[1133]] odbił on Kastamonu, które rok wcześniej zajął cesarz bizantyjski [[Jan II Komnen]]. W związku z tymi zwycięstwami nad chrześcijanami kalif [[Al-Mustarszid]] w porozumieniu z sułtanem Wielkich Seldżuków [[Ahmed Sandżar|Sandżarem]] obdarował go tytułem ''malika'' (króla), jednak przyjął go dopiero jego syn, Muhammad ([[1134]] - [[1142]]), ponieważ w roku [[1134]] Kumusztakin zmarł.